Η φετινή Σύνοδος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP27) διενεργήθηκε από τις 6 έως τις 18 Νοεμβρίου στο τουριστικό θέρετρο Σαρμ Ελ Σεΐχ της Αιγύπτου. Για να κατανοήσουμε το κέντρο βάρους της και τα αποτελέσματά της θα πρέπει να σταθούμε στα πιο σημαντικά σημεία, η δημόσια προβολή των οποίων άλλαζε κατά τη διάρκεια της Συνόδου.
Τέτοια αλλαγή προβολής είχε η δημιουργία ταμείου για αποζημιώσεις και ανοικοδομήσεις χωρών που υφίστανται καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ενώ αρχικά δε συμπεριλήφθηκε ούτε στην επίσημη ιστοσελίδα της διοργάνωσης, πρόκειται για την πιο πολυσυζητημένη απόφαση της Συνόδου. Η αναζήτηση του λόγου ξεκινά από το γεγονός ότι οι κλιματικές καταστροφές πλήττουν εντονότερα τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη [α], οι οποίες έχουν και μικρότερο πολιτικό βάρος στην αξίωση αποζημιώσεων. Ταυτόχρονα, πρέπει να σημειώσουμε πως η βιομηχανία των υδρογονανθράκων και οι σχετικές κυβερνήσεις ανησυχούν για την πιθανότητα οποιαδήποτε δήλωση ευθύνης για τις κλιματικές καταστροφές να ανοίξει το δρόμο σε αγωγές και αξιώσεις συγκεκριμένων αποζημιώσεων, όχι απλά από τους κρατικούς προϋπολογισμούς, αλλά και από συγκεκριμένες ρυπογόνες επιχειρήσεις.
Ίσως γι αυτό φέτος συμμετείχαν 623 δηλωμένοι λομπίστες του τομέα του πετρελαίου, αύξηση άνω του 25% σε σχέση με την προηγούμενη σύνοδο [β]. Ο αριθμός γίνεται κατανοητός όταν αναλογιστούμε πως πρόκειται για εκπροσώπηση πολύ μεγαλύτερη των κοινοτήτων που υφίστανται τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Συνδεδεμένη με αυτό το γεγονός και βαθιά πολιτική είναι και η επιλογή της αμερικανικής εταιρίας δημοσίων σχέσεων Hill+Knowlton Strategies για τις ανάγκες δημοσιότητας της Συνόδου [γ]. Πρόκειται για μια εταιρία με παγκόσμια απήχηση, της οποίας ο κύκλος εργασιών όπως διαφημίζει “καλύπτει το σύνολο της βιομηχανίας ενέργειας – πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πυρηνική, διανομή ενέργειας, αγωγού, μεταφορά ενέργειας και πόρων, εξόρυξη, κατασκευές, χημικά, πλαστικά, ανανεώσιμες πηγές, καθαρή τεχνολογία και υπηρεσίες ενέργειας”. Το γεγονός αυτό έχει στοχοποιηθεί εντόνως [δ], αποτελώντας ένα θεσμοθετημένο από την ίδια τη διοργάνωση αγωγό μεταξύ των συμμετεχόντων και των πετρελαϊκών που κάθε συμφέρον έχουν από τη μείωση των στόχων της Συνόδου.
Υπό αυτό το πρίσμα, βαρύνουσα σημασία αποκτά όχι τόσο η απόφαση για το ταμείο αποζημίωσης και ανοικοδόμησης, αλλά η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών για τη διαχείριση των ρύπων και οι αποφάσεις για τον περιορισμό ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Ο απεσταλμένος των Η.Π.Α. Τζον Κέρυ παρουσίασε την πρότασή τους για εφαρμογή του πλάνου των “πιστώσεων άνθρακα” (carbon credits) σε μορφή χρηματιστηρίου με σκοπό τη συγκέντρωση κεφαλαίων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής [ε]. Οι “πιστώσεις άνθρακα” είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται στις Η.Π.Α. κατά την οποία εταιρίες μπορούν να αποκτήσουν “πράσινη πιστοποίηση” όχι μόνο μειώνοντας τις εκπομπές τους, αλλά και χρηματοδοτώντας έργα άλλων που εκτιμάται πως αφαιρούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Η αοριστία στόχων και το οικονομικό διαφημιστικό κίνητρο δημιουργούν μια ιδιαίτερη κατηγορία νόμιμης απάτης [στ] με κορωνίδα της εταιρίες που πουλούν πιστώσεις άνθρακα με το επιχειρημα ότι αλλιώς θα υλοτομούσαν ολόκληρα δάση προστατευμένων εθνικών δρυμών (!). Η μετατροπή αυτής της πρακτικής σε διεθνές χρηματιστήριο θα σήμαινε όχι απλά την επέκταση των ακροτήτων, αλλά κυρίως την ένταση της “ρυπαντικής αποικιοκρατίας”, με τις βιομηχανικές χώρες και εταιρίες να κρατούν το βιομηχανικό επίπεδο του παγκόσμιου Νότου σε συνεχή υποανάπτυξη με αντίτιμο τα χρήματα των πιστώσεων άνθρακα.
Τέλος, από την ίδια λογική υπόκλισης στη βιομηχανία ενέργειας διαπνέονται και οι δεσμεύσεις για τη θερμοκρασία του πλανήτη. Επανεπιβεβαιώνεται η συμφωνία της Συνόδου του Παρισίου του 2015 για περιορισμό της υπερθέρμανσης κάτω από τον 1.5 °C, ενώ ταυτόχρονα δεν πάρθηκαν νέες δεσμεύσεις για την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Μετατρέποντας το στόχο σε κενό γράμμα με αυτόν τον τρόπο, τα όποια μέτρα παρθούν θα είναι αποσπασματικά.
Τα αποσπασματικά αυτά μέτρα επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να θυσιάσουν την επιβίωση του περιβάλλοντος και των ανθρώπων ώστε να αποφύγουν τις μηνύσεις των εταιριών ενέργειας για διαφυγόντα κέρδη. Ένα ενδεχόμενο που όσο εξωπραγματικό κι αν ακούγεται, προβλέπεται και προστατεύεται από τη Συνθήκη για το Χάρτη Ενέργειας [ζ]. Αξιώσεις βάσει αυτής έχουν ήδη κατατεθεί εναντίον της Ισπανίας, της Ιταλίας και τη Βρεττανίας για κινήσεις απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, δείχνοντας έτσι τον ακριβή δρόμο προς το μέλλον που πρέπει να αποφύγουμε πάση θυσία.
Εικόνα: Οικονομική επίπτωση των ημερών εντεινόμενου καύσωνα. Με κόκκινο εκφράζεται οικονομική πληγή, με μπλε οικονομικό κέρδος. Πηγή, [α].
[α] Callahan, C. W., Mankin, J. S. (2022). Globally unequal effect of extreme heat on economic growth. Science Advances, 8(43). https://doi.org/10.1126/sciadv.add3726
[β] Guardian News and Media. (2022, November 10). ‘explosion’ in number of fossil fuel lobbyists at cop27 climate summit. The Guardian. Retrieved November 24, 2022, from https://www.theguardian.com/environment/2022/nov/10/big-rise-in-number-of-fossil-fuel-lobbyists-at-cop27-climate-summit
[γ] Hodgson, C. (2022, November 18). COP27 communications group lambasted over work for fossil-fuel industry. Subscribe to read | Financial Times. Retrieved November 24, 2022, from https://www.ft.com/content/2604ecbe-9321-4b0f-814d-106139381e2c
[δ] 400+ scientists open letter to Hill+Knowlton: Drop fossil fuel clients before COP27. Clean Creatives. (n.d.). Retrieved November 24, 2022, from https://cleancreatives.org/hkletter
[ε] Kottasová, I., Goodwin, A., Brennan, E., Formanek, I., Nilsen, E. (2022, November 9). Kerry announces — and is immediately criticized for — a new plan to raise money for climate action. CNN. Retrieved November 24, 2022, from https://edition.cnn.com/2022/11/09/world/cop27-kerry-finance-offset-plan-intl-climate/index.html
[στ] Elgin, B., Mider, Z. (2020, December 17). The real trees delivering fake climate progress for corporate America. Bloomberg.com. Retrieved November 24, 2022, from https://www.bloomberg.com/news/features/2020-12-17/the-real-trees-delivering-fake-climate-progress-for-corporate-america
[ζ] Ghantous, N. (2022, November 3). The Energy Charter Treaty has not aged well. Energy Monitor. Retrieved November 24, 2022, from https://www.energymonitor.ai/policy/international-treaties/the-energy-charter-treaty-has-not-aged-well.
O Έκτωρ-Ξαβιέ Δελαστίκ είναι Φυσικός Εφαρμογών, Υ.Δ. Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών
