Μια φωτογραφία της νυχτερινής Αθήνας που κάνει τα τελευταία 24ωρα το γύρο του διαδικτύου, συνοψίζοντας τα παράπονα πολλών για την αποπνικτική ατμόσφαιρα στο λεκανοπέδιο, ήταν μόνο η «κορυφή του παγόβουνου». Οι αυξημένες συγκεντρώσεις αιθάλης αποδίδονται στην καύση ξύλου σε τζάκια και ξυλόσομπες, με φόντο την οικονομική δυστοκία και την «εκτόξευση» των τιμών του πετρελαίου θέρμανσης.
Η φωτογραφία του Γιάννη Λάριου απεικονίζει τη μεγαλούπολη καλυμμένη από ένα σύννεφο αιθαλομίχλης, η οποία είναι γνωστό ότι επιβαρύνει τις ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τους ηλικιωμένους, τα παιδιά ή όσους έχουν προβλήματα στην αναπνευστική ή καρδιακή λειτουργία.
Τις προηγούμενες ημέρες, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων PM10 (που είναι τα μεγαλύτερα σε όγκο εισπνεύσιμα σωματίδια) σε περιοχές όπως το Μαρούσι και η Λυκόβρυση άγγιξαν επίπεδα τριπλάσια έως και τετραπλάσια από την οριακή τιμή των 50 μικρογραμμαρίων. Την κατάσταση ήρθαν να επιτείνουν οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν, με ένα συνδυασμό χαμηλών θερμοκρασιών, υψηλών δεικτών υγρασίας και άπνοιας, που δυσχεραίνουν περαιτέρω τη διάλυση των ρύπων.
Παρόμοια εικόνα επικρατεί και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Στη Θεσσαλονίκη, αυξημένες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων καταγράφονται ακόμη και τις βραδινές ώρες, σε περιοχές που θεωρούνταν σε γενικές γραμμές «καθαρές».
«Η Θέρμη, η Καλαμαριά, η Τούμπα, που χαρακτηρίζονταν από μία καλύτερη ποιότητα αέρα, ‘μυρίζουν’ τώρα έντονα από την καύση ξύλων ή άλλων στερεών, συνεισφέροντας στην αλλαγή των δεικτών της αέριας ρύπανσης», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Χρίστος Βλαχοκώστας από το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που συλλέγει δεδομένα από δύο σταθμούς, στην Τριανδρία και την Πυλαία.
Σπίτια «θάλαμοι αερίων»
Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τον ατμοσφαιρικό αέρα, αλλά και τον αέρα που εισπνέουν μέσα στο σπίτι τους όσοι χρησιμοποιούν τζάκια και σόμπες, όπως διαπιστώθηκε από μελέτη του εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών στο ΑΠΘ σε 30 σπίτια της Θεσσαλονίκης.
Τα αποτελέσματα έδειξαν αύξηση της συγκέντρωσης σωματιδίων στον εσωτερικό αέρα έπειτα από 2 με 3 ώρες λειτουργίας του τζακιού. Οι μέσες τιμές που παρατηρήθηκαν σε αυτά τα σπίτια κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του τζακιού και υπό συνθήκες χαμηλής ρύπανσης του εξωτερικού αέρα κυμάνθηκαν ανάμεσα σε 50 μg/m3 για τα αιωρούμενα μικροσωματίδια ΡΜ2.5 και 90 μg/m3 για τα σωματίδια ΡΜ10 (το όριο ασφαλείας είναι 20 μg/m3 και 40 μg/m3 αντίστοιχα, σύμφωνα με την Κοινοτική νομοθεσία).
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η αύξηση που παρατηρείται στον αριθμό των πιο λεπτόκοκκων σωματιδίων που εκπέμπονται κατά τη διάρκεια της καύσης ξύλων στο εσωτερικό των σπιτιών.
«Ας σημειωθεί εδώ ότι τα υπέρλεπτα αιωρούμενα σωματίδια είναι και τα πιο επικίνδυνα για την υγεία γιατί, λόγω της μικρής τους διαμέτρου, μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες και να φτάσουν στα βρογχιόλια, τις περιοχές δηλαδή των πνευμόνων όπου γίνεται η ανταλλαγή αερίων (οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα)», αναφέρεται σε ανακοίνωση του εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Μηχανικής. «Τα πιο λεπτά από αυτά μπορούν από τα βρογχιόλια να περάσουν στο αίμα και στη συστημική κυκλοφορία επιβαρύνοντας σημαντικά την ανθρώπινη υγεία, τόσο σε ό,τι αφορά σε νόσους του αναπνευστικού, όσο και σε καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο του πνεύμονα.»
Για την άμβλυνση του προβλήματος, οι ερευνητές προτείνουν, μεταξύ άλλων, αποξήρανση της χρησιμοποιούμενης ξυλείας και άλλων τύπων βιομάζας, επιδότηση της συντήρησης τζακιών και καυστήρων βιομάζας, έλεγχο ποιότητας και πιστοποίηση των μπρικετών και των πέλετ βιομάζας, ώστε να αναπτυχθεί με βιώσιμο τρόπο η αγορά της βιομάζας για ενέργεια, χωρίς να αυξάνεται η παράνομη υλοτομία. Προειδοποιούν επίσης ότι η επικείμενη αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ για οικιακούς καταναλωτές είναι πιθανό να επιδεινώσει την κατάσταση.
Αναφορές στα διεθνή ΜΜΕ
Το ζήτημα δεν έχει αφήσει αδιάφορα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, τα οποία εστιάζουν στις πολιτικές που κατέστησαν απαγορευτικές για πολλούς πολίτες την αγορά πετρελαίου θέρμανσης, καθιστώντας τα τζάκια και τις ξυλόσομπες κύρια μορφή θέρμανσης.
Το Bloomberg επισημαίνει ότι η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης, τον Οκτώβριο, ήταν 48% υψηλότερη σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι, ενώ από το συνολικό κόστος, το 42% ήταν οι φόροι. Σύμφωνα με το Yahoo News, πολλά σχολεία δεν είναι σε θέση να παρέχουν θέρμανση στους μαθητές τους, ενώ για μεγάλη μερίδα Ελλήνων η ξυλεία αποτελεί πλέον τη μοναδική βιώσιμη επιλογή. «Ο κόσμος συνήθιζε να έχει θέρμανση στο σπίτι του, αλλά τώρα προσπαθεί απλώς να ζεστάνει τα πόδια του», έλεγε ένας έμπορος πετρελαίου θέρμανσης στο Reuters.
Αναφορά γίνεται και στο πρόβλημα της παράνομης υλοτομίας, το οποίο σύμφωνα με τον Guardian έχει πάρει «διαστάσεις επιδημίας».
