Η σύλληψη ενός οδηγού με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ μετρητά στην καμπίνα του φορτηγού του ήταν μόνο η αρχή. Οι γερμανικές αρχές ξετυλίγουν το νήμα ενός παράλληλου τραπεζικού σύμπαντος, γνωστού ως χαουάλα — ενός συστήματος στο οποίο τα χρήματα αλλάζουν χέρια, αλλά δεν αφήνουν ίχνη.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Bloomberg όταν οι τελωνειακοί σταμάτησαν έναν οδηγό φορτηγού σε σταθμό ανάπαυσης στη Βαυαρία, δεν περίμεναν να βρουν δύο πλαστικές σακούλες γεμάτες με χαρτονομίσματα εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Ο οδηγός ισχυρίστηκε πως τα χρήματα προορίζονταν για τα θύματα του σεισμού στην Τουρκία και ότι του ζητήθηκε να τα παραδώσει στα σύνορα.
Δεν γνώριζε τους άνδρες που του έδωσαν 10.000 ευρώ για καύσιμα και τρόφιμα, ούτε γιατί πληρώθηκε τόσο γενναιόδωρα για ένα ταξίδι λίγων ημερών.
Για τη γερμανική εποπτική αρχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (BaFin), όμως, τα στοιχεία ήταν ενδεικτικά: πρόκειται για πιθανό κούριερ του χαουάλα (hawala) – ενός άτυπου, διεθνούς συστήματος μεταφοράς χρημάτων, εκτός θεσμικού πλαισίου, που ενδείκνυται για ξέπλυμα χρήματος και χρηματοδότηση εξτρεμισμού.
Τι είναι το χαουάλα και γιατί απασχολεί τις αρχές
Το χαουάλα είναι το πιο γνωστό από τα ανεπίσημα συστήματα μεταφοράς αξίας. Για πολλούς πρόσφυγες ή μετανάστες, αποτελεί τον μόνο τρόπο για να στείλουν χρήματα στις οικογένειές τους σε χώρες χωρίς αξιόπιστο τραπεζικό σύστημα, όπως επισημαίνει το Bloomberg. Το βασικό πλεονέκτημα: φθηνές, γρήγορες συναλλαγές χωρίς ερωτήσεις.
Η διαδικασία είναι απλή: κάποιος στο Βερολίνο θέλει να στείλει 10.000 ευρώ στον πατέρα του στο Πακιστάν. Μέσω γνωστών, βρίσκει έναν χαουαλαντάρ (διαμεσολαβητή), π.χ. ιδιοκτήτη καταστήματος κινητής τηλεφωνίας.
Του δίνει μετρητά και εκείνος του δίνει έναν κωδικό. Ο συνεργάτης του στο Πακιστάν παραδίδει το αντίστοιχο ποσό στον παραλήπτη όταν παρουσιάσει τον κωδικό. Οι χαουαλαντάρ συνήθως ισοσκελίζουν τους λογαριασμούς με μεταφορές αγαθών ή με μελλοντικά «αντίστροφα» εμβάσματα.
Μαζικές επιχειρήσεις, δεσμεύσεις εκατομμυρίων
Το περιστατικό του φορτηγού προστέθηκε στις δεκάδες περιπτώσεις κατάσχεσης μετρητών που εντοπίστηκαν σε αεροδρόμια και σταθμούς φορτηγών τα τελευταία χρόνια. Οι αρχές έχουν εντείνει τις έρευνες σε βάθος δεκαετίας, καθώς το σύστημα γινόταν όλο και πιο δημοφιλές λόγω της αύξησης της μετανάστευσης.
Πρόσφατα, περισσότερα από 350 στελέχη της αστυνομίας και των τελωνείων έκαναν εφόδους σε κοσμηματοπωλεία, παντοπωλεία και καταστήματα σε πολλές γερμανικές πόλεις. Στόχος: ο εντοπισμός εμπλεκομένων στο χαουάλα.
Η BaFin, η Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Αστυνομία και η υπηρεσία κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος έχουν αναλάβει τον συντονισμό. Η Γερμανία, με εκτεταμένη χρήση μετρητών και έντονη διασύνδεση με το παγκόσμιο εμπόριο, αποτελεί εδώ και καιρό ελκυστικό κόμβο για «βρώμικο» χρήμα.
Το πολιτικό υπόβαθρο: μεταναστευτικό και AfD
Η αυστηροποίηση του πλαισίου εντάσσεται και στο ευρύτερο πολιτικό κλίμα: η συζήτηση γύρω από τη μετανάστευση είναι οξυμένη και η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κερδίζει έδαφος. Η Γερμανία φιλοξενεί περίπου το ένα τρίτο των προσφύγων παγκοσμίως, μαζί με άλλες τέσσερις χώρες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Αυτό έχει εντείνει τη ζήτηση για ανεπίσημα κανάλια πληρωμών. Πολλές οικογένειες δεν έχουν πρόσβαση σε επίσημο τραπεζικό σύστημα λόγω κυρώσεων ή πολέμου. Σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και η γερμανική κυβέρνηση έχει αποδεχθεί τη χρήση χαουάλα για την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στο Αφγανιστάν.
Οι τράπεζες στη μάχη – Ανώνυμα tips για ύποπτες κινήσεις
Η τελευταία φάση της επιχείρησης περιλαμβάνει και τη συνεργασία με τις παραδοσιακές τράπεζες. Η BaFin συνέταξε εμπιστευτική λίστα με «σημάδια» που μπορεί να αποκαλύψουν πελάτες που λειτουργούν δίκτυα πληρωμών εκτός θεσμικού πλαισίου.
Αυτά περιλαμβάνουν: αποπληρωμή στεγαστικών δανείων από τρίτους, ύποπτες συναλλαγές με πολυτελή αυτοκίνητα, κρυπτονομίσματα ή προπληρωμένες κάρτες.
Δεν είναι όλοι εγκληματίες
Αν και οι αρχές επιμένουν πως το σύστημα χρησιμοποιείται από εγκληματίες που εκμεταλλεύονται ευάλωτους πληθυσμούς, ακαδημαϊκοί και χρήστες τονίζουν πως η πλειονότητα των χρημάτων αφορά απλώς επιβίωση.
Ο Τζόναθαν Ερκάνμπρακ, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο SOAS του Λονδίνου, λέει: «Τα περισσότερα χρήματα δεν προέρχονται από εγκληματική δραστηριότητα, ούτε χρησιμοποιούνται για τρομοκρατία. Είναι για ιατρικά έξοδα, επενδύσεις ή στήριξη της οικογένειας».
Η περίπτωση του «Μόμο», Ιρανού που ζει στη Βόννη, είναι χαρακτηριστική. Χρησιμοποιεί χαουάλα για να πληρώνει την περίθαλψη του ανάπηρου αδελφού του στο Ιράν — χώρα όπου οι δυτικές τράπεζες δεν δραστηριοποιούνται λόγω κυρώσεων.
