Κατά τη διάρκεια των 14 σεζόν του ριάλιτι «The Apprentice», ο Ντόναλντ Τραμπ απέλυσε με ενθουσιασμό περισσότερους από 200 υποψηφίους με ένα απλό «You’re fired». Στον Λευκό Οίκο, όμως, παρατηρεί ο Economist, η απόλυση επικεφαλής ομοσπονδιακών υπηρεσιών δεν είναι τόσο απλή υπόθεση.
Οι αξιωματούχοι κρατικών οργανισμών και ανεξάρτητων αρχών προστατεύονται από ειδικούς νόμους που απαιτούν αιτιολόγηση για την απομάκρυνσή τους. Και αυτό δεν αρέσει βεβαίως στον Τραμπ, που προσφεύγει εκ νέου στο Ανώτατο Δικαστήριο, ζητώντας απεριόριστη εξουσία απομάκρυνσης των επικεφαλής των ομοσπονδιακών οργανισμών — όπως αυτή που είχε στην τηλεοπτική του καριέρα.
Το ιστορικό εμπόδιο
Αυτό που στέκεται εμπόδιο στα σχέδια του Τραμπ, όπως εξηγεί ο Economist, είναι ένα νομικό προηγούμενο που χρονολογείται από την εποχή του Φράνκλιν Ρούζβελτ. Το 1933, ο Ρούζβελτ προσπάθησε να απομακρύνει τον Γουίλιαμ Χάμφρι, μέλος της Επιτροπής Εμπορίου (FTC), λόγω διαφωνιών για την πολιτική εμπορίου και την αντίθεση του Χάμφρι στο New Deal.
Ο Χάμφρι προσέφυγε στη δικαιοσύνη και, παρότι πέθανε το επόμενο έτος, η υπόθεσή του έφτασε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο το 1935 αποφάνθηκε υπέρ του.
Η απόφαση στην υπόθεση Humphrey’s Executor v. United States καθιέρωσε το δόγμα ότι ο πρόεδρος δεν διαθέτει «απεριόριστη εξουσία απομάκρυνσης» αξιωματούχων από ανεξάρτητους θεσμούς.
Το δόγμα αυτό προστατεύει έως σήμερα την ανεξαρτησία υπηρεσιών όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και η Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών στην Απασχόληση.
Η σύγκρουση: Trump v Wilcox
Στο επίκεντρο της νέας δικαστικής μάχης βρίσκονται δύο αξιωματούχοι που διορίστηκαν από τον Τζο Μπάιντεν: η Κάθι Χάρις στο Συμβούλιο Προστασίας του Δημόσιου Τομέα (MSPB) και η Γκουίν Γουίλκοξ στο Εθνικό Συμβούλιο Εργασιακών Σχέσεων (NLRB). Οι δικαστικές αποφάσεις βασισμένες στο Humphrey’s Executor έκριναν ότι ο Τραμπ δεν είχε συνταγματική αρμοδιότητα να τις απομακρύνει χωρίς αιτιολογία.
Σύμφωνα με το νόμο, τα μέλη του MSPB μπορούν να απομακρυνθούν μόνο για «αναποτελεσματικότητα, παραμέληση καθηκόντων ή κακοδιοίκηση». Οι αντίστοιχοι όροι ισχύουν και για τα μέλη του NLRB. Εφόσον ο Τραμπ απλώς θεώρησε ότι δεν ευθυγραμμίζονται με την πολιτική του, οι ενέργειες του θεωρήθηκαν άκυρες και το δικαστήριο ζήτησε την αποκατάστασή τους.
Η εξέλιξη της υπόθεσης αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τις αγορές — όχι λόγω ενδιαφέροντος για τις συγκεκριμένες υπηρεσίες, αλλά λόγω των θεσμικών συνεπειών.
Η προσφυγή και το δεδικασμένο
Η διοίκηση Τραμπ αποκάλεσε τις αποφάσεις των κατώτερων δικαστηρίων «μη βιώσιμες» και υποστήριξε πως ο πρόεδρος δεν μπορεί να «αναγκάζεται να εκχωρεί την εκτελεστική του εξουσία σε αξιωματούχους που συγκρούονται με τις προτεραιότητες της κυβέρνησής του, έστω και για μία ημέρα».
Στην επιχειρηματολογία του, επικαλείται και την απόφαση Seila Law v. CFPB του 2020, με την οποία το Ανώτατο Δικαστήριο (με ψήφους 5-4) κατέληξε πως ο πρόεδρος μπορεί να απομακρύνει κατά βούληση τον επικεφαλής του Γραφείου Χρηματοπιστωτικής Προστασίας του Καταναλωτή (CFPB), καθώς πρόκειται για μονοπρόσωπη αρχή με εκτελεστική εξουσία.
Ροκανίζοντας το προηγούμενο
Ο καθηγητής Νομικής Σάι Πρακάς εκτιμά ότι η υπόθεση Trump v. Wilcox μπορεί να είναι το «τελικό καρφί στο φέρετρο» του Humphrey’s Executor. Όπως λέει, το Ανώτατο Δικαστήριο «ροκανίζει» το προηγούμενο εδώ και μια δεκαετία, ενώ τα κατώτερα δικαστήρια δυσκολεύονται να το ερμηνεύσουν.
Ο συνάδελφός του, Γουίλ Μποντ, συμφωνεί πως η πλήρης κατάργηση του προηγούμενου είναι σχεδόν βέβαιη, αλλά αμφιβάλλει αν αυτό θα γίνει μέσω της διαδικασίας επείγουσας προσφυγής.
Εκτιμά πως το Ανώτατο Δικαστήριο μπορεί να εντάξει την υπόθεση στο κανονικό του ημερολόγιο και να διεξάγει ειδική ακρόαση τον Μάιο, ώστε να εκδώσει απόφαση έως τον Ιούλιο.
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»
Το μεγαλύτερο εμπόδιο σε μια τέτοια απόφαση είναι, σύμφωνα με τον Στίβεν Βλάντεκ του Georgetown, ο αντίκτυπος που θα είχε στη Federal Reserve. Η ανεξαρτησία της Fed βασίζεται στα ίδια νομικά και συνταγματικά θεμέλια με τις προστασίες που ισχύουν για τις Χάρις και Γουίλκοξ.
Η Fed δεν ήταν ποτέ πλήρως ανεξάρτητη από την πολιτική. Ο Ρίτσαρντ Νίξον πίεσε τον Άρθουρ Μπερνς για μείωση επιτοκίων πριν τις εκλογές του 1972. Ο Τραμπ δήλωσε πως μετανιώνει που όρισε τον Τζερόμ Πάουελ. Παρότι έχει δεσμευτεί να μην τον απομακρύνει πριν τη λήξη της θητείας του το 2026, η κατάργηση του Humphrey’s Executor θα μπορούσε να του ανοίξει τον δρόμο.
Ο Πρακάς εκτιμά ότι το Ανώτατο Δικαστήριο θα βρει τρόπο να διαχωρίσει τη Fed από τις «συνηθισμένες» ομοσπονδιακές υπηρεσίες, ενδεχομένως αφαιρώντας της τις ρυθμιστικές αρμοδιότητες και περιορίζοντάς την αποκλειστικά στη νομισματική πολιτική.
Μια ακόμη υπόθεση Τραμπ
Εάν το Ανώτατο Δικαστήριο επιλέξει να εξετάσει την υπόθεση Trump v. Wilcox με πλήρη διαδικασία, τότε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η θητεία του θα κλείσει με υπόθεση που αφορά την έκταση της προεδρικής εξουσίας του Τραμπ. (Πέρυσι, στην υπόθεση Trump v. United States, οι δικαστές έκριναν με ψήφους 6-3 ότι οι πρόεδροι έχουν ευρεία προστασία από ποινικές διώξεις).
Αν η συντηρητική πλειοψηφία στηρίξει και πάλι το ευρύτατο όραμα εξουσίας του Τραμπ, ο πρώην — και πιθανώς επόμενος — πρόεδρος μπορεί να δελεαστεί να εξερευνήσει κι άλλο τα όριά της.
