Κανείς δεν γνωρίζει πού ακριβώς θα καταλήξει η εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, αλλά ένα πράγμα είναι πια ξεκάθαρο: Οι ΗΠΑ έχουν στρέψει τα βέλη της κατά της Κίνας. Και αυτός είναι ένας πόλεμος, που υπερβαίνει θητείες προέδρων.
Οι εξαιρέσεις σε δασμούς που ανακοινώνονται, όπως για smartphones και laptops, μειώνουν μεν κάπως τον μέσο δασμό επί των κινεζικών εισαγωγών, αλλά το συνολικό επίπεδο παραμένει πάνω από το 100% – από 12,5% που ήταν στις αρχές του έτους. Βραχυπρόθεσμα, οι επιπτώσεις για τον Αμερικανό καταναλωτή είναι αυξήσεις τιμών.
Μακροπρόθεσμα, η διατήρηση αυτών των δασμών θα οδηγήσει σε ραγδαία συρρίκνωση του διμερούς εμπορίου μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη.
Γιατί όμως η Κίνα μπαίνει στο στόχαστρο; Το τεράστιο εμπορικό της πλεόνασμα έναντι των ΗΠΑ είναι ένας προφανής λόγος. Επίσης, η επιθετική της απάντηση σε κάθε νέο πακέτο αμερικανικών δασμών ρίχνει λάδι στη φωτιά. Όμως, η πραγματική αιτία είναι βαθύτερη: ένας επιταχυνόμενος ανταγωνισμός υπερδυνάμεων που οδηγεί Ουάσιγκτον και Πεκίνο σε τροχιά σύγκρουσης. Όπως σημειώνει ο Νιλ Σίρινγκ της Capital Economics, έχουμε εισέλθει σε μια κατακερματισμένη εποχή.
Η βασική υπόθεση είναι πως η παγκόσμια οικονομία σπάει σε γεωπολιτικά μπλοκ, με επίκεντρο τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η αρχή γίνεται στο εμπόριο και τις αλυσίδες εφοδιασμού, αλλά ο κατακερματισμός δεν θα σταματήσει εκεί: θα επεκταθεί στις ροές κεφαλαίου, στην τεχνολογία, στις σπάνιες γαίες και τα κρίσιμα ορυκτά.
Οι πρώτες ρωγμές
Τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν πώς λειτουργεί στην πράξη αυτός ο κατακερματισμός, σημειώνει η Capital Economics.
Πρώτον, με τις ΗΠΑ να αυξάνουν τους δασμούς στην Κίνα, η Apple ανακοινώνει ότι θα παράγει περισσότερα iPhone για την αμερικανική αγορά στην Ινδία – μια χώρα που τοποθετείται στον αμερικανικό γεωοικονομικό άξονα και επηρεάζεται λιγότερο από τους δασμούς.
Αυτή η αναδιάταξη των εφοδιαστικών αλυσίδων δεν σημαίνει απαραίτητα λιγότερο εμπόριο – σημαίνει όμως διαφορετικές κατευθύνσεις. Η παγκόσμια παραγωγή θρυμματίζεται σε παράλληλες γραμμές: μία για την αγορά των ΗΠΑ και μία για την αγορά της Κίνας.
Δεύτερον, η Κίνα απαντά περιορίζοντας τις εξαγωγές σπάνιων γαιών προς τις ΗΠΑ – ένα κρίσιμο όπλο στο γεωοικονομικό της οπλοστάσιο. Διαθέτει σχεδόν μονοπώλιο στην παγκόσμια προσφορά ορισμένων μετάλλων, ενώ η πρόσβαση σε άλλα όπως το κοβάλτιο και το παλλάδιο περνά μέσα από χώρες που ευθυγραμμίζονται με το Πεκίνο (κυρίως σε Αφρική και Λατινική Αμερική). Ο πόλεμος για τον έλεγχο των πρώτων υλών θα προκαλέσει μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές – πρώτα άνοδο λόγω περιορισμένης προσφοράς, έπειτα πτώση με την είσοδο νέων πηγών. Το αποτέλεσμα: ένα περιβάλλον με πιο ασταθή, αλλά όχι αναγκαστικά υψηλότερο, πληθωρισμό.
Το χρήμα γίνεται όπλο
Ο κατακερματισμός επεκτείνεται και στις ροές κεφαλαίων. Το πρόσφατο ράλι στις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων μακράς διάρκειας ίσως συνδέεται με κινήσεις πώλησης από την Κίνα. Ωστόσο, μια μαζική αποεπένδυση θα ήταν αυτοκαταστροφική για το Πεκίνο – θα έριχνε την αξία των συναλλαγματικών του αποθεμάτων και δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές στο δολάριο. Παρόλα αυτά, η πολιτικοποίηση των επενδύσεων είναι αναπόφευκτη.
Το λεγόμενο “America First Investment Memorandum”, που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος τον Φεβρουάριο, αποτελεί πρότυπο: ζητά περισσότερες επενδύσεις από συμμάχους των ΗΠΑ και περιορισμούς στις κινεζικές. Η επένδυση $100 δισ. της TSMC στις ΗΠΑ αποτελεί κομμάτι αυτής της στρατηγικής: η Ουάσιγκτον ενισχύει δεσμούς με παραδοσιακούς συμμάχους σε κρίσιμους τομείς.
Πολιτική συνέχεια πέρα από πρόσωπα
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι: τι μέλλει γενέσθαι; Παρά τις βαθιές διαφωνίες στο Κογκρέσο για πολλά ζητήματα, υπάρχει διακομματική συναίνεση στο ότι η Κίνα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως στρατηγική απειλή. Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο θεωρεί ότι βρίσκεται σε φάση οικονομικής ανόδου και επιδιώκει να αποτελέσει αντίβαρο στην αμερικανική ηγεμονία. Η γεωπολιτική αυτή δυναμική υπερβαίνει το πρόσωπο του εκάστοτε προέδρου: ακόμη και μετά την αποχώρηση του 47ου προέδρου από τον Λευκό Οίκο, η πορεία προς τον κατακερματισμό θα συνεχιστεί.
Το πού θα οδηγήσει αυτό παραμένει αβέβαιο. Μία πιθανή παγίδα για τις ΗΠΑ είναι η αποξένωση των συμμάχων τους – στοιχείο που αποτελεί βασικό τους πλεονέκτημα σε έναν κατακερματισμένο κόσμο. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το ενδεχόμενο να εξελιχθεί η αντιπαλότητα σε άμεση σύγκρουση. Ωστόσο, υπάρχουν και ευκαιρίες: η μετακίνηση παραγωγής στην Ινδία δείχνει ότι ο νέος χάρτης δεν θα είναι μόνο γεμάτος ρήγματα, αλλά και νέα κέντρα ισχύος.
Η κατανόηση των «γραμμών ρήξης» στον νέο γεωοικονομικό κόσμο δεν είναι απλώς αναλυτική πολυτέλεια – είναι εργαλείο επιβίωσης. Για τις επιχειρήσεις, τους επενδυτές και τους πολιτικούς, η στρατηγική προσαρμογή στις συνθήκες του κατακερματισμού θα καθορίσει αν θα χαθούν ή αν θα ευημερήσουν.
