Οι επιστήμονες πίστευαν για πολλά χρόνια ότι οι κύκνοι ήταν μόνο λευκοί, ώσπου μια μέρα … εντοπίστηκε ξαφνικά στην Αυστραλία ένας μαύρος κύκνος.
Αυτή την απρόοπτη εξέλιξη αξιοποίησε ο διάσημος Αιγύπτιος μαθηματικός και οικονομολόγος Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ για να διατυπώσει τη θεωρία του «μαύρου κύκνου» στην οικονομία. Πρόκειται για ένα απρόοπτο γεγονός, όχι πολύ πιθανό να συμβεί, αλλά αν τελικά εμφανιστεί.
Σε λιγότερο από μία εβδομάδα έχουν εμφανιστεί όμως τόσοι πολλοί «μαύροι κύκνοι» στην παγκόσμια οικονομία, που την οδηγούν κατευθείαν στην «κόλαση».
Τα χρηματιστήρια έχουν καταρρεύσει, η εμπιστοσύνη των επενδυτών έχει βυθιστεί, το πετρέλαιο έχει υποχωρήσει κατά 17% σε λίγες συνεδριάσεις και ο κόσμος μοιάζει να κοντεύει να πέσει στην άβυσσο.
Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι τραβάνε τα μαλλιά τους. «Τρέλα» και «αυτοκτονία»,είναι οι λέξεις-κλειδιά, που χρησιμοποιούν . Ο νηφάλιος οικονομολόγος του Χάρβαρντ, Κένεθ Ρόγκοφ, λέει ότι ο Τραμπ «έριξε μια ατομική βόμβα στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα».
Έντεκα εβδομάδες μετά την επιστροφή του στο Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ επιτίθεται στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Και όχι μόνο αυτό. Γιατί η κατάσταση είναι πιο απρόβλεπτη σήμερα.
Τα είχε πει πριν 40 χρόνια
Και όμως! Ο Ντόναλντ Τραμπ τα είχε πει όλα αυτά στους New York Times, πριν σχεδόν 40 χρόνια, το 1987 . Με μία ανοιχτή επιστολή προς τον αμερικανικό λαό, ο Τραμπ είχε αποκαλύψει ουσιαστικά ένα μανιφέστο των πεποιθήσεών του, οι οποίες τέσσερις δεκαετίες αργότερα έγιναν πολιτική πραγματικότητα.
Στην επιστολή εκείνη , ο Τραμπ διαμαρτυρόταν για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές της Ιαπωνίας (που είχε κατακλύσει την αμερικανική αγορά με ηλεκτρονικά είδη και αυτοκίνητα), ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες επωμίζονταν το κόστος της στρατιωτικής προστασίας της Ιαπωνίας.
«Ήρθε η ώρα να τελειώσουμε τα τεράστια ελλείμματά μας», έγραφε τότε ο Τραμπ, «κάνοντας την Ιαπωνία και άλλους που έχουν την οικονομική δυνατότητα, να πληρώσουν».
Αν όλα όμως ήταν τόσο προβλέψιμα, γιατί τότε πολλοί επιχειρηματίες, μάνατζερ και επενδυτές έβλεπαν μόνο έναν Τραμπ, ο οποίος θα απελευθέρωνε την οικονομία από ασφυκτικές ρυθμίσεις και θα μείωνε τους φόρους.
Σήμερα, όμως ο Τραμπ εφαρμόζει αυτό που ανακοίνωνε τότε – μόνο πιο βάναυσα, πιο γρήγορα, πιο ανελέητα.
Τι λένε οι γκουρού
Πώς βλέπουν αυτό το περίπλοκο πλαίσιο οι γκουρού της οικονομίας; Νουριέλ Ρουμπινί, Νασίμ Τάλεμπ, Λάρι Σάμερς, Ανατόλ Καλέτσκι έχουν ήδη κάνει τις πρώτες αναλύσεις για την τρέχουσα κατάσταση.«Φαίνεται να συμφωνούν αυτή τη φορά πώς δεν έχουμε πιάσει ακόμη …πάτο και τα χειρότερα έρχονται ακόμη για την αμερικανική, αλλά και την παγκόσμια οικονομία», τονίζουν, παράγοντες της αγοράς.
Ο Αιγύπτιος Νασίμ Τάλεμπ «πατέρας» της θεωρίας των μαύρων κύκνων , σε μια ανάρτηση στο X , καταρρίπτει ένα από τα πιο επαναλαμβανόμενα επιχειρήματα των υπερασπιστών του προστατευτισμού: ότι οι δασμοί θα αναγκάσουν τις τοπικές βιομηχανίες να προσαρμοστούν και να παράγουν όσα η Αμερική εισήγαγε στο παρελθόν. Ο Τάλεμπ επισημαίνει ξεκάθαρα ότι η πολιτική αβεβαιότητα, που συνδέεται άμεσα με τη φιγούρα του Τραμπ, εμποδίζει τον παραγωγικό ιστό να αντιδράσει όπως υποθέτουν τα βιβλία οικονομικής θεωρίας. Η ανοικοδόμηση τοπικών αλυσίδων αξίας απαιτεί τεράστιες επενδύσεις, μακροπρόθεσμους ορίζοντες και κάποια σταθερότητα στους κανόνες του παιχνιδιού. Αλλά το σημερινό περιβάλλον δεν προσφέρει τίποτα από αυτά. «Οι μεγάλες επενδύσεις απαιτούν περισσότερα από πέντε χρόνια, περισσότερο από έναν πολιτικό κύκλο, και στην αρχή περιλαμβάνουν ακόμη περισσότερες εισαγωγές», λέει ο Τάλεμπ. Επιτίθεται μάλιστα στον εμπορικό σύμβουλο του Τραμπ, Πήτερ Ναβάρο, στον οποίο αποδίδεται ο τελευταίος γύρος των δασμών: «Ο Πήτερ Ναβάρο θα μπορούσε, στην καλύτερη περίπτωση,να θεωρηθεί οικονομολόγος τρίτης ή τέταρτης κατηγορίας, σύμφωνα με τα δικά του επαγγελματικά κριτήρια».
Δεν νοιάζεται για το χρηματιστήριο
Ο διάσημος οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί , που είχε προβλέψει τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, προβλέπει ότι η τρέχουσα χρηματιστηριακή «διόρθωση» μπορεί να βαθύνει προτού σταθεροποιηθεί το επενδυτικό συναίσθημα. «Ακόμα κι αν μέσα στις επόμενες εβδομάδες φαίνεται ότι θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις και θα υπάρξει αποκλιμάκωση, η αγορά θα διορθώσει λίγο ακόμα μέχρι να βρει πάτο».
Ο Ρουμπινί λέει ότι, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην πρώτη θητεία του Τραμπ, ο πρόεδρος είναι πλέον λιγότερο επικεντρωμένος στις μετοχές. «Ενδιαφέρεται περισσότερο για την αγορά ομολόγων και το δολάριο . Το μεγαλύτερο μέρος του χρηματιστηρίου ανήκει στο 10% του πληθυσμού. Επομένως, μια διόρθωση στο χρηματιστήριο δεν έχει σημασία για τον Τραμπ».
Η βασική άποψη του Ρουμπινί είναι ότι ο Τραμπ θα μετριάσει τελικά τους δασμούς του και θα τους μειώσει στο μισό, αφήνοντας τις ΗΠΑ με οικονομική ανάπτυξη μεταξύ 1% και 1,5% φέτος, οπότε η Federal Reserve θα διατηρήσει τα επιτόκια αμετάβλητα.
Ο επονομαζόμενος και «Δόκτωρ Αποκάλυψη» είναι ξεκάθαρος ότι το πολιτικό κόστος της συνέχισης του δασμολογικού σχεδίου του Τραμπ είναι τέτοιο που θα τον κάνει να αλλάξει την προσέγγισή του σε εύθετο χρόνο: «Εάν πιέσει πολύ, θα έχει ύφεση φέτος, εάν έχει ύφεση φέτος, θα χάσει τις ενδιάμεσες εκλογές, αν χάσει αυτές τις εκλογές, τότε το σχέδιό του να κάνει την Αμερική, μεγάλη ξανά, θα υποχωρήσει», λέει ο Νουριέλ Ρουμπινί.
