Στη Βρετανία οι υποστηρικτές της παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ηττήθηκαν στο δημοψήφισμα του 2016, αρέσκονται να προκαλούν σήμερα τους υπερμάχους της εξόδου: «Πες μου ένα όφελος από το Brexit. Μόνο ένα».
Η απάντηση «είναι πολύ νωρίς για να το πούμε», ίσως να έπιανε για κάποια χρόνια. Αλλά εδώ και καιρό δεν θεωρείται πλέον αποδεκτή. Σήμερα, ωστόσο, όπως σχολιάζει το Bloomberg, οι Brexiteers μπορούν πια να επικαλεστούν ένα όφελος, χάρη στον Τραμπ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επλήγη με δασμούς 20% σε όλες τις εξαγωγές της προς τις ΗΠΑ, ενώ η Βρετανία μόνο με 10%.
Μπορεί να πει κανείς πως η Βρετανία δεν θα έπρεπε να πληρώνει ούτε αυτό, δεδομένου ότι δεν έχει σημαντικό εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ. Μπορεί επίσης να πει κανείς ότι το γεγονός πως η Βρετανία παράγει τόσο λίγα ώστε να μην έχει σχεδόν τίποτα να εξάγει, είναι από μόνο του πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά, αν αφήσουμε στην άκρη τις μακροπρόθεσμες συνέπειες κακών πολιτικών, αν η Βρετανία είχε παραμείνει στην Ε.Ε., θα πλήρωνε επίσης 20%. Και υπάρχουν πιθανότητες αυτό το ποσοστό να μειωθεί με διαπραγματεύσεις. Οπότε, αυτό είναι το όφελος του Brexit νούμερο ένα — και είναι σίγουρο.
Οι Αμερικανοί ίσως αρέσκονται στην ιδέα ότι τα οφέλη δραστικών ενεργειών χρειάζονται χρόνο για να φανούν — αλλά εν τέλει εμφανίζονται. Αυτό γιατί οι δασμοί του Τραμπ είναι το Brexit της Αμερικής, σημειώνει το Bloomberg και εξηγεί γιατί οι ρίζες και των δύο είναι σχεδόν ταυτόσημες.
Τα ανοιχτά σύνορα
Το 2004, η τότε κυβέρνηση του πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ άνοιξε τα βρετανικά σύνορα στην Ανατολική Ευρώπη καθώς η Ε.Ε. διευρυνόταν. Επρόκειτο να είναι μια νίκη για τη δημοκρατία και το εμπόριο, έλεγαν στους Βρετανούς. Και η ελεύθερη μετακίνηση δεν ήταν, υποτίθεται, ανησυχητική — περίπου 10.000 άτομα θα έρχονταν, έλεγε ο Μπλερ. Τον πρώτο χρόνο, ήρθαν πάνω από 120.000, κυρίως επειδή τα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε. κράτησαν τα σύνορά τους κλειστά μέχρι το 2011.
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα μπορούσε να είχε ενεργοποιήσει το ενσωματωμένο «φρένο έκτακτης ανάγκης» για να περιορίσει τη ροή, αλλά επέλεξε να μην το κάνει. Όταν ο βρετανικός πληθυσμός τελικά είπε «φτάνει» και το ΗΒ αποχώρησε από την Ε.Ε., ο αριθμός είχε φτάσει τα 5,7 εκατομμύρια (ή τουλάχιστον τόσοι ήταν όσοι υπέβαλαν αίτηση και απέκτησαν δικαίωμα παραμονής στο ΗΒ μέσω του καθεστώτος «settled status»).
Το ελεύθερο εμπόριο
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2001, οι ΗΠΑ συμφώνησαν ότι η Κίνα θα έπρεπε να ενταχθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Και πάλι, τα οφέλη φαίνονταν ξεκάθαρα — δίκαιο και ελεύθερο εμπόριο και η προσδοκία ότι η είσοδος στην παγκόσμια οικονομία με κανόνες θα οδηγούσε σε δημοκρατικές και καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις στην Κίνα. Πάλι, τα πράγματα δεν πήγαν όπως αναμενόταν.
Η Κίνα χρησιμοποίησε μια σειρά από εμπορικές και βιομηχανικές πολιτικές χωρίς δασμούς για να μεταμορφώσει πλήρως την παγκόσμια οικονομία προς όφελός της (χειραγώγηση νομίσματος, καταπιεστική εργατική νομοθεσία, περιορισμοί κινητικότητας εργαζομένων, υπερβολικές δαπάνες σε υποδομές, τεράστιες επιδοτήσεις στη βιομηχανία κ.λπ.).
Η μεταποίηση αποτελεί σήμερα περίπου το 26% του κινεζικού ΑΕΠ, ενώ η κατανάλωση το 50%. Στις ΗΠΑ τα ποσοστά είναι απογοητευτικά διαφορετικά — 11% και 70% αντίστοιχα. Βεβαίως, οι Αμερικανοί απολαμβάνουν φθηνά προϊόντα (όπως και οι Βρετανοί απολάμβαναν φθηνούς υδραυλικούς), αλλά η βιομηχανική βάση των ΗΠΑ έχει αποδυναμωθεί. Οι ΗΠΑ διέθεταν ένα φρένο έκτακτης ανάγκης σε αυτή την περίπτωση, μέσω της διαδικασίας προσφυγής στον ΠΟΕ και ενός μηχανισμού προστασίας εισαγωγών που ενσωματώθηκε στην αρχική συμφωνία. Όμως η αμερικανική κυβέρνηση απέφυγε να τους χρησιμοποιήσει, παρά τις εκκλήσεις της βιομηχανίας.
Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Οπότε, φτάσαμε σήμερα στο άλλο άκρο. Το Brexit και οι δασμοί του Τραμπ είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: μια αναγνώριση ότι η πλήρης υιοθέτηση των ανοιχτών συνόρων και του ελεύθερου εμπορίου τα τελευταία 20 χρόνια δεν απέδωσαν όπως αναμενόταν. Για την εργατική και μεσαία τάξη στον ανεπτυγμένο κόσμο ήταν συχνά σκληρά ή χωρίς κέρδος.
Και τώρα τι; Θα εκτοξευτεί τελικά η αγορά και η χώρα όπως διατείνεται ο 78χρονος Αμερικανός πρόεδρος; Μοιάζει απίθανο. Υπάρχει, προφανώς, πολύς βραχυπρόθεσμος πόνος μπροστά μας — ένα σκληρό κύμα πληθωρισμού για την Αμερική· ίσως αποπληθωρισμός για εκείνους που θα κατακλυστούν από τα φθηνά αγαθά που δεν μπορεί πια να εξάγει η Κίνα· και γενικά μεγάλη αναστάτωση για όλους.
Όμως οι δασμοί είναι επίσης και μια πρόσκληση για διαπραγμάτευση. Ίσως, αν όλοι παραμείνουν ψύχραιμοι και δεν υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση, ο κόσμος να καταλήξει με χαμηλότερα εμπορικά εμπόδια συνολικά, σχολιάζει το Bloomberg.
