Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος που πυροδότησε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν δείχνει σημάδια ύφεσης, με τους δασμούς και τα αντίποινα να πλήττουν μεγάλες οικονομίες, να καταρρίπτουν τις αγορές μετοχών και να επιδεινώνουν τις προοπτικές ανάπτυξης.
Οι οικονομίες που πλήττονται – η Βόρεια Αμερική, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα – αντιμετωπίζουν ένα εξαιρετικά αβέβαιο μέλλον. Ωστόσο, για τη Μέση Ανατολή, η οποία μέχρι στιγμής έχει γλιτώσει από επιπλέον δασμούς, υπάρχουν ακόμα λόγοι ανησυχίας – αλλά και ευκαιρίες προς αξιοποίηση, σημειώνει το CNBC σε ανάλυσή του.
Ο άμεσος αντίκτυπος από τους δασμούς, όπως οι αμερικανικοί φόροι στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, είναι ελάχιστος για τη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με οικονομολόγους. Για παράδειγμα, η περιοχή του Κόλπου αντιπροσώπευε περίπου το 16% των εισαγωγών αλουμινίου των ΗΠΑ το 2024, με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν να βρίσκονται στην κορυφή, δήλωσε στο CNBC η Κάρλα Σλιμ, οικονομολόγος της Standard Chartered για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Αν και οι τομείς αυτοί μπορεί να επηρεαστούν, οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο αντίκτυπος θα είναι μικρός.
Ωστόσο, το πλήγμα στην ανάπτυξη από έναν εμπορικό πόλεμο είναι πιθανό να επηρεάσει την τιμή του πετρελαίου, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της περιοχής. Επιπλέον, υπάρχουν άμεσες οικονομικές επιβαρύνσεις για τις χώρες των οποίων τα νομίσματα είναι συνδεδεμένα με το δολάριο, όπως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κατάρ, το Ομάν και το Μπαχρέιν.
Πετρέλαιο, δολάρια και χρέος
Το αμερικανικό δολάριο έχει αποδυναμωθεί από τις αρχές του έτους, καθιστώντας ακριβότερες τις εισαγωγές για τις χώρες που έχουν συναλλαγματική ισοτιμία με το δολάριο – μια πρόκληση για μια περιοχή που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγόμενα αγαθά.
Ωστόσο, οι εμπορικοί δασμοί που επιβάλλουν οι ΗΠΑ συνήθως ενισχύουν το δολάριο με την πάροδο του χρόνου – και αν συμβεί αυτό, το πετρέλαιο γίνεται ακριβότερο, καθώς το εμπόρευμά του αποτιμάται σε δολάρια. Αυτό θα έδινε αρχικά μια ώθηση στις πετρελαιοεξαγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής. Παρόλα αυτά τα άσχημα νέα μπορεί να βρίσκονται στον ορίζοντα, προειδοποιούν αναλυτές στο CNBC. Και τούτο γιατί η ζήτηση για πετρέλαιο επιβραδύνεται λόγω της αποδυνάμωσης του παγκόσμιου εμπορίου και της ναυτιλίας.
«Οι προοπτικές για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική αναμένεται να επιβαρυνθούν έμμεσα από την αβεβαιότητα που δημιουργούν οι παγκόσμιοι δασμοί μέσω της μείωσης των τιμών του πετρελαίου, στον βαθμό που η αβεβαιότητα αυτή συνεχίζει να επιβαρύνει τις τιμές του Brent», δήλωσε η Σλιμ στο CNBC.
Από το πετρελαϊκό σοκ του 2014, πολλές από αυτές τις οικονομίες έχουν εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και προγράμματα διαφοροποίησης για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα έσοδα του πετρελαίου.
«Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της εγχώριας ζήτησης παραμένει ο καλύτερος μοχλός για την προστασία των τοπικών οικονομιών από εξωτερικά σοκ», υποστήριξε η Σλιμ. Παρά τις προσπάθειες διαφοροποίησης, όμως, το πετρέλαιο «εξακολουθεί να αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή εισοδήματος», τόνισε ο Έντουαρντ Μπελ, επικεφαλής οικονομολόγος στην τράπεζα Emirates NBD με έδρα το Ντουμπάι.
«Για μια οικονομία όπως των ΗΑΕ, που είναι ιδιαίτερα ανοιχτή στο εμπόριο και λειτουργεί ως παγκόσμιος κόμβος εμπορίου μέσω των εκτεταμένων υποδομών και των συνδέσεων εφοδιαστικής αλυσίδας, η πτώση του παγκόσμιου εμπορίου θα αποτελέσει εξωτερικό πλήγμα για την ανάπτυξη», επεσήμανε ο Μπελ.
Οι πιο ευάλωτοι
Ένα ισχυρότερο δολάριο σημαίνει επίσης ότι το χρέος που είναι εκφρασμένο σε δολάρια γίνεται ακριβότερο στην εξυπηρέτησή του. Για τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Αίγυπτο, που έχουν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα εξωτερικού χρέους, αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα και θα μπορούσε να προκαλέσει οξεία οικονομική κρίση.
Η Ιορδανία είναι η πιο ευάλωτη χώρα της περιοχής στον εμπορικό πόλεμο λόγω της υψηλής εξάρτησης των εξαγωγών της από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Τζέιμς Σουάνστον, ανώτερο οικονομολόγο αναδυόμενων αγορών στη βρετανική Capital Economics. Σχεδόν το 25% των εξαγωγών της Ιορδανίας – κυρίως κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και κοσμήματα – κατευθύνονται στις αμερικανικές αγορές.
«Η οικονομία της Ιορδανίας είναι η πιο εκτεθειμένη σε πιθανούς δασμούς», δήλωσε ο Σουάνστον στο CNBC.
Ωστόσο, η χώρα μπορεί να βρει κάποια ανακούφιση στις διπλωματικές της σχέσεις με την Ουάσινγκτον. «Κατάφερε να εξασφαλίσει εξαίρεση από τη διακοπή της βοήθειας της USAID λόγω της στρατηγικής της σημασίας στην αμερικανική εξωτερική πολιτική», επεσήμανε ο Σουάνστον. «Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η Ιορδανία θα μπορούσε να διαπραγματευτεί σχετικά εύκολα την αποφυγή των δασμών».
Νέοι εμπορικοί διάδρομοι;
Μια σημαντική και θετική αλλαγή για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής λόγω των δασμών είναι η ώθηση προς πιο γεωγραφικά εστιασμένους εμπορικούς διαδρόμους.
«Πιστεύουμε ότι αυτό θα δώσει μεγαλύτερη ώθηση στους ταχέως αναπτυσσόμενους εμπορικούς διαδρόμους, όπως ο διάδρομος GCC-Ασίας, ο οποίος έχει σημειώσει μακροπρόθεσμη ανάπτυξη 15% και είναι αυτός που θα ωφεληθεί περισσότερο», δήλωσε η Σλιμ στο CNBC.
Προβλέπει ότι η αύξηση του όγκου του εμπορίου θα συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση των χρηματοοικονομικών και επενδυτικών ροών μεταξύ των κρατών του Κόλπου και της Ασίας, «καθώς οι ασιατικές επιχειρήσεις εγκαθίστανται στη Μέση Ανατολή ή επεκτείνουν τις υπάρχουσες δραστηριότητές τους, ενισχύοντας την οργανική ανάπτυξη που παρατηρούμε από τότε που ξεκίνησε η Πρωτοβουλία Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος της Κίνας».
