Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορέσουν να αυξήσουν σημαντικά τις δαπάνες τους για την άμυνα, χωρίς να επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς τους, βάσει σχεδίου που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Μιλώντας στη Διάσκεψη για τηνΑσφάλεια του Μονάχου, η Φον ντερ Λάιεν είπε ότι θέλει να ενεργοποιήσει μια ρήτρα έκτακτης ανάγκης (escape clause) που θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας, καθώς οι στρατιωτικές δαπάνες δεν θα μετρούν στα αυστηρά ελεγχόμενα όρια δημοσιονομικού ελλείμματος.«Φυσικά, θα το κάνουμε αυτό με ελεγχόμενο και υπό όρους τρόπο», πρόσθεσε.
Την πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τις αμυντικές δαπάνες χαιρέτισε με ανάρτησή του στο «Χ» ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κάνοντας λόγο για «ένα κρίσιμο βήμα για τη συλλογική μας ασφάλεια».
«Η Ελλάδα έχει από καιρό υποστηρίξει την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς» σημειώνει στην ανάρτησή του ο πρωθυπουργός. Συνεχίζει επισημαίνοντας πως «χαιρετίζουμε την πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.να ενισχύσουν τις αμυντικές τουςδυνατότητες».
H Ελλάδα αποκτά τα περιθώρια να προχωρήσει σε νέα αύξηση των δαπανών για αμυντικούςεξοπλισμούς χωρίς να παραβιάσει τους όρους του Συμφώνου Σταθερότητας που βάζουν «φραγμό» στο ποσοστό μεταβολής των «καθαρών δαπανών».
Όμως, δεν είναι καθόλου σαφές προς το παρόν αν θα δοθεί το περιθώριο να αυξηθούν άλλες δαπάνες σε περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να υλοποιήσει το υφιστάμενο εξοπλιστικό πρόγραμμα,το οποίο ούτως ή άλλως αυξάνει τις ετήσιες δαπάνες κατά 400-500 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, λόγω της προμήθειας των φρεγατών και των πολεμικών αεροσκαφών τελευταίας γενιάς.
Ικανοποίηση
Η δήλωση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ικανοποιεί τις ελληνικές διεκδικήσεις για εξαίρεση των αμυντικών εξοπλισμών από το «καλάθι» των καθαρών δαπανών. Όμως, όπως υποστηρίζουν και ανώτατα στελέχη του οικονομικού επιτελείου, θα χρειαστούντουλάχιστον 3-4 μήνες ακόμη προκειμένου να ξεκαθαρίσουν οι όροι και οι προϋποθέσεις βάσει των οποίων θα υλοποιηθούν οι χθεσινές εξαγγελίες της Φον ντερ Λάιεν.
Τα δεδομένα για την Ελλάδα έχουν ως εξής:
1. Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ που διατηρεί το σύνολο των αμυντικών τηςδαπανών στο επίπεδο του 2,5%-3%, πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Άρα, την αφορούνλιγότερο συγκριτικά με τις άλλες χώρες οι πιέσεις για συνολική αύξηση των αμυντικών δαπανών.
2. Αν απομονωθούν οι φυσικές παραλαβές, τότε η δαπάνη εκτιμάται στο 1 δισ. ευρώ για το 2024 με ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξεως των 500 εκατ. ευρώ απόφέτος και μετά (περίπου 1,5 δισ. ευρώ το 2025 κ.ο.κ.). Η ίδια η πρόεδρος της Κομισιόν μίλησε για προϋποθέσεις προκειμένου να ενεργοποιηθεί η λεγόμενη ρήτρα διαφυγής, δηλαδή να μην ενσωματώνονται οι αμυντικές δαπάνες στο καλάθι των καθαρών δαπανών. Το πιθανότερο είναι ότι η εξαίρεση θα αφορά τις νέες παραγγελίες και όχι τις λειτουργικές δαπάνες.
Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα: αν εξαιρεθούν οι νέες παραγγελίες από τους υπολογισμούς τωνκαθαρών δαπανών, αποκτά η Ελλάδα το περιθώριο για άλλες δαπάνες (π.χ. μειώσεις φόρων) ίσου ύψους;
Αυτό είναι και το βασικό ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί στο πλαίσιο των τεχνικών διαπραγματεύσεων που θα ακολουθήσουν. Αυτή τη στιγμή το μόνο δεδομένο είναι ότι δημιουργείται ένα παράθυρο για πρόσθετους εξοπλισμούς χωρίς να απειλείται η χώρα με την ενεργοποίηση της ρήτρας υπερβολικού ελλείμματος. Η επίπτωση από την αύξηση της επενδυτικής δαπάνης για στρατιωτικούς εξοπλισμούς θα περιορίζεται στο ύψος του χρέους.
