Με εμπορικό πόλεμο απείλησε (και) τους BRICS ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Απείλησε πως θα επιβάλει δασμούς έως και 100% στα εισαγόμενα στις ΗΠΑ αγαθά από τις χώρες-μέλη της συμμαχίας αν εγκαταλείψουν το δολάριο ως διεθνές μέσο πληρωμής.
«Θα απαιτήσουμε μια δέσμευση απ’ αυτές τις φαινομενικά εχθρικές χώρες ότι δεν θα δημιουργήσουν ένα νέο νόμισμα BRICS, ούτε θα υποστηρίξουν ένα άλλο νόμισμα για να αντικαταστήσει το πανίσχυρο αμερικανικό δολάριο», έγραψε ο Τραμπ στη διαδικτυακή του πλατφόρμα Truth Social.
Καθώς ο νέος πρόεδρος ξεκινά τη δεύτερη θητεία του στον Λευκό Οίκο εστιασμένη σε προστατευτικές και απομονωτικές πολιτικές, η άνοδος των BRICS αντιπροσωπεύει μια στρατηγική πρόκληση με βαθιές επιπτώσεις.
Στους BRICS πλέον, εκτός από τα πέντε ιδρυτικά μέλη -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική– μετέχουν επίσης το Ιράν, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδονησία.
Η διεύρυνση αυτή στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι οι BRICS κινούνται πέρα από μια απλή οικονομική εταιρική σχέση, με στόχο να γίνουν μια σημαντική γεωπολιτική οντότητα. «Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα εάν οι BRICS επιτύχουν να ενισχύσουν τη χρήση των εθνικών τους νομισμάτων στο διεθνές εμπόριο, μειώνοντας έτσι την κυριαρχία του δολαρίου. Για την Ουάσιγκτον αυτό θα σήμαινε απώλεια οικονομικού ελέγχου, αλλά και αποδυνάμωση του ρόλου της ως κυρίαρχης υπερδύναμης», τονίζουν Ευρωπαίοι διπλωμάτες.
«Βραχυπρόθεσμα, η επέκταση των BRICS θα αυξήσει τις εντάσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον και των μελών της συμμαχίας, ιδιαίτερα σε στρατηγικούς τομείς όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική».
Αμφισβήτηση της Δύσης
Κινητήρια δύναμη που κρατά μαζί τους BRICS είναι αναμφίβολα το Πεκίνο: Η Κίνα αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα του ΑΕΠ τόσο των BRICS όσο και του εμπορίου μεταξύ των χωρών-μελών.
Η ανακοίνωση της Κίνας για εμπορικό πλεόνασμα ρεκόρ ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων για το 2024 και η σταθερή οικονομική της ανάπτυξη 5% ενίσχυσαν την αφήγηση ότι το αναπτυξιακό της μοντέλο αντιπροσωπεύει μια εναλλακτική στον αμερικανικό νεοφιλελευθερισμό.
Το Πεκίνο είναι, άλλωστε, ο κύριος εμπορικός εταίρος για τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, τη Νότια Αφρική, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Οι χώρες που παραδοσιακά βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν κινηθεί, βέβαια, πολύ προσεκτικά έναντι του Πεκίνου, θέλοντας φυσικά να εκμεταλλευτούν τις οικονομικές ευκαιρίες που προσφέρει η Κίνα. «Με την πρόσφατη διεύρυνση αυτού του μπλοκ, το παγκόσμιο τοπίο εμπλουτίζεται με νέα δυναμική, η οποία θέτει υπό αμφισβήτηση την ηγεμονία των δυτικών θεσμών», υποστηρίζουν διπλωμάτες των BRICS.
«Οι νεοεισερχόμενες χώρες ενισχύουν το οικονομικό βάρος των BRICS, αλλά και την ικανότητά τους να αντιπροσωπεύουν μια εναλλακτική λύση σε δομές που κυριαρχούνται από τη Δύση, όπως η G20», προσθέτουν. Αυτή η φιλοδοξία επέτρεψε στους BRICS να «δελεάσουν» χώρες που επιθυμούν να απομακρυνθούν από την αμερικανική σφαίρα επιρροής. Οι οικονομικές ανταλλαγές εντός του ομίλου, οι οποίες τώρα περιλαμβάνουν συζητήσεις για τη μείωση της εξάρτησης από το δολάριο, καταδεικνύουν την επιθυμία των BRICS να αναδιαμορφώσουν τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου.
Απειλή για την ηγεμονία
Ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας -των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου- πρόκειται όμως να ενταθεί τα επόμενα χρόνια, διαμορφώνοντας τη σύγχρονη παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Βραχυπρόθεσμα, η επέκταση των BRICS θα αυξήσει την αντιπαράθεση μεταξύ της Ουάσιγκτον και των μελών της ομάδας, ιδιαίτερα σε στρατηγικούς τομείς όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική. Μακροπρόθεσμα, θα μπορούσε να προκύψει μια αναδιοργάνωση των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών ροών, η οποία θα οδηγούσε στη συγκρότηση νέων συμμαχιών, που θα αμφισβητούσε τη δυτική υπεροχή.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει, όμως, καμία δύναμη δεν μπορεί να αγνοήσει την αυξανόμενη φιλοδοξία των αναδυόμενων οικονομιών για μια δίκαιη εκπροσώπηση στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό. Στις Ηνωμένες Πολιτείες του Ντόναλντ Τραμπ, επίσης, υπάρχει ένας στρατηγικός προβληματισμός.
Οι πρώτες μέρες στον Λευκό Οίκο έδειξαν ότι ο Τραμπ θέλει να προσεγγίσει την Κίνα, λέγοντας ότι θέλει να επισκεφθεί άμεσα το Πεκίνο. Στο νέο επιτελείο του Τραμπ μετέχουν τόσο κάποια αντι-κινεζικά «γεράκια» όσο και στελέχη με μεγάλες οικονομικές επενδύσεις στην Κίνα, που επιδιώκουν προσέγγιση των δύο δυνάμεων. Άλλωστε και η Κίνα γνωρίζει πως η ανάπτυξή της θα εξαρτηθεί από το πόσο θα σφίγγει ο πρόεδρος των ΗΠΑ τις «βίδες» της εμπορικής πολιτικής.
