Στην πιο ακραία έκφανση της παραδοχής του «παράδοξου του Easterlin», οικονομολόγοι ισχυρίστηκαν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν θα έπρεπε να επιδιώκουν την αύξηση του ΑΕΠ, διότι αυτό θα έκανε μικρή διαφορά στην αίσθηση ευημερίας των ανθρώπων.
Η οικονομική ανάλυση της ευτυχίας του Richard A. Easterlin, έχει μνημονευθεί χιλιάδες φορές από άλλους μελετητές και έχει περάσει στη λαϊκή σφαίρα, επιβεβαιώνοντας την ρήση – κλισέ των αντικομφορμιστών και των σκεπτικιστών της ανάπτυξης με κάθε κόστος, ότι τα χρήματα δεν αγοράζουν την ευτυχία.
Για παράδειγμα, μας κάνει πιο ευτυχισμένους ένα μπόνους ή μια αύξηση στο τέλος του έτους; Μήπως η ευφορία που προκαλείται τείνει να ξεθωριάζει γρήγορα, ειδικά αν οι άλλοι γύρω μας είναι επίσης κερδισμένοι;
Αν η απάντηση είναι ότι η αύξηση του εισοδήματος δεν βελτιώνει σημαντικά την αίσθηση της ευημερίας, τότε είμαστε η απόδειξη της οικονομικής θεωρίας ότι τα περισσότερα χρήματα, μακροπρόθεσμα, δεν αγοράζουν περισσότερη ευτυχία, αναφέρουν οι New York Times
Το παράδοξο διατυπώθηκε από τον Richard A. Easterlin, οικονομολόγο, δημογράφο και σημαντική προσωπικότητα στον τομέα της ακαδημαϊκής έρευνας για την ευτυχία. Το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, όπου διετέλεσε ομότιμος καθηγητής, τον αποκάλεσε «πατέρα των οικονομικών της ευτυχίας» ανακοινώνοντας τον θάνατό του.
Ο Easterlin, που πέθανε σε ηλικία 98 ετών στις 16 Δεκεμβρίου στο σπίτι του στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας, αμφισβήτησε το βασικό οικονομικό δόγμα: ότι η οικονομική ανάπτυξη σε μια κοινωνία οδηγεί σε γενική βελτίωση του αισθήματος ευημερίας.
Η έρευνα που αμφισβήτησε όσα γνωρίζαμε
Οι οικονομολόγοι, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και απλοί πολίτες θεωρούσαν επί μακρόν δεδομένο ότι η αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος προάγει την ανθρώπινη ευτυχία.
Αλλά στη δεκαετία του 1970, ο Easterlin, καθηγητής τότε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, δημοσίευσε έρευνα που έδειχνε ότι, παρόλο που τα εισοδήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αυξηθεί θεαματικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Αμερικανοί δήλωναν σε έρευνες ότι δεν ήταν πιο ευτυχισμένοι.
Παρόμοια αποτελέσματα διαπίστωσε και για την Ιαπωνία, η οποία είχε γίνει ένα από τα πλουσιότερα έθνη του κόσμου μετά την ανοικοδόμηση από τις καταστροφές του πολέμου. Παρόλο που τα ιαπωνικά εισοδήματα πενταπλασιάστηκαν από το 1958 έως το 1987, οι Ιάπωνες δήλωναν επίσης ότι δεν έγιναν πιο ευτυχισμένοι.
Αυτό που ονομάστηκε «το παράδοξο του Easterlin» αναλύθηκε σε μια εργασία του 1974, «Does Economic Growth Improve the Human Lot?»
Εξετάζοντας δημοσκοπήσεις από 19 χώρες, διαπίστωσε ότι οι εύποροι ναι μεν ήταν πιο ευτυχισμένοι από τους φτωχούς, αλλά όταν τα εισοδήματα αυξάνονταν, ο δείκτης της ευτυχίας δεν είχε την ανάλογη πορεία.
Όταν πρόκειται για χρήματα, διαπίστωσε ο Easterlin, η ευτυχία των ανθρώπων εξαρτάται από το πόσο ευκατάστατοι είναι σε σύγκριση με τους γύρω τους.
«Αν και χαίρομαι επειδή το εισόδημά μου αυξήθηκε, ταυτόχρονα νοιώθω λιγότερο ευτυχισμένος επειδή και οι άλλοι κερδίζουν εξίσου», εξήγησε σε μια συνέντευξη το 2021 που καταγράφηκε από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.
Η αμφισβήτηση
Το 2008, το «παράδοξο» δέχθηκε επίθεση από δύο ανερχόμενους οικονομολόγους, τον Justin Wolfers και την Betsey Stevenson, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ένα ευρύτερο σύνολο δημοσκοπήσεων που διεξήχθησαν στα 34 χρόνια, από τότε που ο κ. Easterlin δημοσίευσε για πρώτη φορά τη διατριβή του, ανέτρεπε τα συμπεράσματά του.
Αντιθέτως οι δύο μελετητές βρήκαν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η οικονομική ανάπτυξη των χωρών συνδέεται όντως με την ενίσχυση του αισθήματος της ευτυχίας.
«Πρόχειρο προσχέδιο χωρίς επαρκή στοιχεία»
Ο Easterlin απάντησε ότι αν και συμφωνούσε ότι οι άνθρωποι στις πλουσιότερες χώρες ανέφεραν ότι ήταν πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους σε σχέση με τους κατοίκους των φτωχών χωρών, παρέμενε επιφυλακτικός ότι ο πλούτος εξηγούσε την ευτυχία τους, ενώ αποκάλεσε την εργασία των Wolfers και Stevenson «ένα πολύ πρόχειρο προσχέδιο χωρίς επαρκή στοιχεία».
«Όλοι θέλουν να δείξουν ότι το παράδοξο του Easterlin δεν ισχύει», πρόσθεσε. «Και είμαι απολύτως πρόθυμος να πιστέψω ότι δεν ισχύει. Αλλά θα ήθελα να δω μια τεκμηριωμένη ανάλυση που να το δείχνει».
naftemporiki.gr
