Η επίσκεψη στη Μόσχα του Σλοβάκου πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο προκάλεσε αντιδράσεις καθώς κρίθηκε ότι αψηφά τη δέσμευση του ευρωπαϊκού μπλοκ να τερματίσει την ρωσική εξάρτηση στις εισαγωγές φυσικού αερίου.
Ωστόσο αυτό που αρχίζει να φαίνεται όλο και πιο σίγουρο είναι το κλείσιμο ενός ακόμη «διακόπτη» φυσικού αερίου από την Ρωσία προς την Ευρώπη.
Ήδη ο Βλαντιμίρ Πούτιν χαρακτηρίζει «περίπλοκη» την κατάσταση ενώ και το Κίεβο έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι δεν θα ανανεώσει την πενταετή συμφωνία διοχέτευσης ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη που λήγει στο τέλος του έτους.
Τι θα γίνει λοιπόν σε περίπτωση που η μέσω Ουκρανίας ροή φυσικού αερίου απενεργοποιηθεί οριστικά;
Το Reuters έχει συγκεντρώσει μερικά σενάρια.
Πόσο αέριο μέσω Ρωσίας
Οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας είναι σχετικά μικρές. Η Ρωσία διοχέτευσε στην Ευρώπη περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας το 2023. Ο όγκος αυτός αποτελεί μόνον το 8% της συνολικής ροής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω διάφορων διαδρομών το 2018-19.
Χρειάστηκαν περίπου 590 χρόνια ώστε η Ρωσία να «κτίσει» το μερίδιο της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή του ανερχόταν στο 35%.
Το μερίδιο της Μόσχας υποχωρεί σε σχέση με ανταγωνιστές της όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, που ανάγκασε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Ωστόσο, παρότι οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ αυξήθηκαν το 2022 σε υψηλά ρεκόρ, μετά την έξοδο από την αγορά τμήματος των ρωσικών προμηθειών, εκτιμάται, αναφέρει το Reuters, ότι αυτό το ράλι ανόδου δεν θα επαναληφθεί δεδομένου του μικρού όγκου εξαγώγιμου αερίου αλλά και της σχετικά μικρότερης πλέον ζήτησης, σύμφωνα με αξιωματούχους και εμπόρους της ΕΕ.
Ποια είναι η ουκρανική διαδρομή
Ο αγωγός Ουρένγκοϊ – Πομάρι – Ουζγκόρουντ της σοβιετικής εποχής μεταφέρει αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Σούτζα – η οποία βρίσκεται τώρα υπό τον έλεγχο των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων – στην περιοχή Kursk της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία.
Στη Σλοβακία, ο αγωγός φυσικού αερίου χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν προς Τσεχία και την Αυστρία.
Οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας μέσω της διαδρομής αυτής παρέμειναν σταθερές παρά το γεγονός της διακοπή των ροών από την Gazprom προς την αυστριακή OMV στα μέσα Νοεμβρίου.
Η Αυστρία εξακολουθεί να λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ ρωσικά είναι περίπου και τα δύο τρίτα των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ουγγαρίας.
Η Σλοβακία λαμβάνει περίπου 3 bcm από τον ενεργειακό κολοσσό Gazprom ετησίως, καλύπτοντας επίσης περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της.
Η Τσεχία μείωσε σχεδόν πλήρως τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τα ανατολικά πέρυσι, αλλά ξεκίνησε να εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία το 2024.
Σχεδόν κάθε άλλη διαδρομή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστή, συμπεριλαμβανομένης της Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream .
Η μόνη λειτουργική διαδρομή ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι πλέον ο Blue Stream και ο TurkStream που διέρχεται κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα προς Τουρκία τη Μαύρη Θάλασσα.
Γιατί η ουκρανική διαδρομή λειτουργεί ακόμη
Το ζήτημα συνιστά δίλημμα για την ΕΕ. Πολλά μέλη της, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, έχουν ανακοινώσει ότι δεν θα αγοράζουν πλέον ρωσικό αέριο, αλλά η στάση της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, που έχουν στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα, βάζουν προσκόμματα στην κοινή προσέγγιση της ΕΕ.
Οι χώρες που εξακολουθούν να λαμβάνουν ρωσικό αέριο, υποστηρίζουν ότι είναι το πιο οικονομικό καύσιμο και κατηγορούν επίσης τις γειτονικές χώρες της ΕΕ για τα υψηλά τέλη διαμετακόμισης που επιβάλλονται σε εναλλακτικές προμήθειες.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters, οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Gazprom προς την Ευρώπη μέσω όλων των οδών το 2024 αυξήθηκαν σε 32 bcm από 28,3 bcm το 2023, όταν και είχαν καταρρεύσει στο χαμηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1970.
Απώλειες
Η Ρωσία ενδέχεται να κερδίζει περί τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις μέσω Ουκρανίας φέτος με βάση μια μέση πρόβλεψη για την τιμή του φυσικού αερίου της ρωσικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters.
Μια από τις εναλλακτικές επιλογές είναι η Gazprom να προμηθεύει μέρος του φυσικού αερίου μέσω άλλης διαδρομής, για παράδειγμα μέσω TurkStream, Βουλγαρίας, Σερβίας ή Ουγγαρίας.
Ωστόσο, η χωρητικότητα μέσω αυτών των διαδρομών είναι περιορισμένη.
Η Ουγγαρία επιθυμούσε μεν να κρατήσει ανοιχτή την ουκρανική διαδρομή, αλλά είπε ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει ρωσικό αέριο από το νότο, μέσω του αγωγού TurkStream.
Η ΕΕ και η Ουκρανία ζήτησαν επίσης από το Αζερμπαϊτζάν να διευκολύνει τις συζητήσεις με τη Ρωσία σχετικά με τη συμφωνία μεταφοράς φυσικού αερίου.
