Δραστική αύξηση στους δασμούς ξένων προϊόντων που εισέρχονται στις ΗΠΑ, έχει προαναγγείλει ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος, Ντόναλντ Τραμπ, εάν εκλεγεί ξανά πρόεδρος των ΗΠΑ.
Συγκεκριμένα, ο Τραμπ έχει υποσχεθεί δασμούς -μια μορφή φόρου- έως και 20% σε αγαθά από άλλες χώρες και 60% σε όλες τις εισαγωγές από την Κίνα. Έχει μιλήσει ακόμη και για φόρο 200% σε ορισμένα εισαγόμενα αυτοκίνητα.
Οι δασμοί αποτελούν κεντρικό μέρος του οικονομικού προγράμματος του Τραμπ – τους βλέπει ως τρόπο ανάπτυξης της οικονομίας των ΗΠΑ, προστασίας των θέσεων εργασίας και αύξησης των φορολογικών εσόδων.
Υποστήριξε στην προεκλογική εκστρατεία ότι αυτοί οι φόροι «δεν πρόκειται να είναι κόστος για εσάς, είναι κόστος για μια άλλη χώρα».
Αυτό θεωρείται σχεδόν παγκοσμίως από τους οικονομολόγους ως παραπλανητικό.
Πώς λειτουργούν οι δασμοί;
Στην πράξη, ένας δασμός είναι ένας εγχώριος φόρος που επιβάλλεται στα αγαθά κατά την είσοδό τους στη χώρα, ανάλογα με την αξία της εισαγωγής.
Έτσι, ένα αυτοκίνητο που εισάγεται στις ΗΠΑ με αξία 50.000 $ υπόκειται σε δασμό 10%, θα αντιμετωπίζει χρέωση 5.000 $.
Η χρέωση καταβάλλεται φυσικά από την εγχώρια εταιρεία που εισάγει τα αγαθά και όχι από την ξένη εταιρεία που τα εξάγει.
Επομένως, υπό αυτή την έννοια, είναι ένας απλός φόρος που καταβάλλεται από εγχώριες αμερικανικές εταιρείες στην κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια του 2023, οι ΗΠΑ εισήγαγαν περίπου 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια αγαθών, που ισοδυναμούν με περίπου το 11% του ΑΕΠ των ΗΠΑ.
Και οι δασμοί που επιβλήθηκαν σε αυτές τις εισαγωγές απέφεραν 80 δισεκατομμύρια δολάρια εκείνο το έτος, περίπου το 2% των συνολικών φορολογικών εσόδων των ΗΠΑ.
Το ζήτημα του πού πέφτει το τελικό «οικονομικό» βάρος των τιμολογίων, σε αντίθεση με τον προκαταβολικό λογαριασμό, είναι πιο περίπλοκο.
Εάν η αμερικανική εταιρεία εισαγωγής μετακυλίει το κόστος του δασμού στο άτομο που αγοράζει το προϊόν στις ΗΠΑ με τη μορφή υψηλότερων τιμών λιανικής, θα είναι ο Αμερικανός καταναλωτής που θα φέρει το οικονομικό βάρος.
Εάν η εταιρεία εισαγωγής των ΗΠΑ απορροφήσει η ίδια το κόστος του δασμού και δεν το μετακυλίσει, τότε αυτή η εταιρεία λέγεται ότι επωμίζεται το οικονομικό βάρος με τη μορφή χαμηλότερων κερδών από ό,τι θα απολάμβανε διαφορετικά.
Εναλλακτικά, είναι πιθανό οι ξένοι εξαγωγείς να χρειαστεί να μειώσουν τις τιμές χονδρικής τους κατά την αξία του δασμού για να διατηρήσουν τους πελάτες τους στις ΗΠΑ.
Σε αυτό το σενάριο, η εταιρεία εξαγωγής θα επωμιζόταν το οικονομικό βάρος του δασμού με τη μορφή χαμηλότερων κερδών.
Και τα τρία σενάρια είναι θεωρητικά πιθανά.
Ωστόσο, οικονομικές μελέτες για τον αντίκτυπο των νέων δασμών που επέβαλε ο Τραμπ στην πρώτη θητεία του μεταξύ 2017 και 2020 υποδηλώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής επιβάρυνσης τελικά βαρύνει τους καταναλωτές των ΗΠΑ.
Μια έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο τον Σεπτέμβριο του 2024 ρώτησε μια ομάδα αξιόπιστων οικονομολόγων εάν συμφωνούν με τη δήλωση ότι «η επιβολή δασμών έχει ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος των τιμολογίων να βαρύνει τους καταναλωτές της χώρας που θεσπίζει τα τιμολόγια, μέσω αυξήσεων τιμών». Μόνο το 2% διαφώνησε.
Επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας
Ωστόσο, ο Τραμπ χρησιμοποίησε μια άλλη οικονομική αιτιολόγηση για τους δασμούς του: ότι προστατεύουν και δημιουργούν θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ.
«Σύμφωνα με το σχέδιό μου, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι δεν θα ανησυχούν πλέον μήπως χάσουν τις δουλειές σας σε ξένα έθνη, αντίθετα, τα ξένα έθνη θα ανησυχούν μήπως χάσουν τις δουλειές τους στην Αμερική», είπε στην εκστρατεία.
Το πολιτικό πλαίσιο για τους δασμούς του Τραμπ ήταν η μακροχρόνια ανησυχία για την απώλεια θέσεων εργασίας στη βιομηχανία των ΗΠΑ σε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (Nafta) με το Μεξικό το 1994 και την είσοδο της Κίνας στο Παγκόσμιο Εμπόριο.
Τον Ιανουάριο του 1994, όταν τέθηκε σε ισχύ η Nafta, οι ΗΠΑ είχαν κάτι λιγότερο από 17 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη μεταποίηση. Μέχρι το 2016, αυτό είχε μειωθεί σε περίπου 12 εκατομμύρια.
Ωστόσο, οι οικονομολόγοι λένε ότι είναι παραπλανητικό να αποδίδεται αυτή η πτώση στο εμπόριο, υποστηρίζοντας ότι τα αυξανόμενα επίπεδα αυτοματοποίησης είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας.
Και οι ερευνητές που μελέτησαν τον αντίκτυπο των δασμών για πρώτη φορά του Τραμπ δεν βρήκαν ουσιαστικές θετικές επιπτώσεις στη συνολική απασχόληση σε βιομηχανικούς τομείς των ΗΠΑ που προστατεύονταν.
Ο Τραμπ επέβαλε δασμούς 25% στον εισαγόμενο χάλυβα το 2018 για να προστατεύσει τους παραγωγούς των ΗΠΑ.
Μέχρι το 2020, η συνολική απασχόληση στον τομέα του χάλυβα των ΗΠΑ ήταν 80.000, ακόμη χαμηλότερη από τις 84.000 που ήταν το 2018.
Είναι θεωρητικά πιθανό η απασχόληση να είχε μειωθεί ακόμη περισσότερο χωρίς τους δασμούς του Τραμπ στον χάλυβα, αλλά λεπτομερείς οικονομικές μελέτες για τον αντίκτυπό τους στον χάλυβα των ΗΠΑ δεν έδειξαν ακόμη θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση.
Και οι οικονομολόγοι βρήκαν επίσης στοιχεία που υποδηλώνουν ότι, επειδή η εγχώρια τιμή του χάλυβα αυξήθηκε μετά την επιβολή των δασμών, η απασχόληση σε ορισμένους άλλους μεταποιητικούς τομείς των ΗΠΑ, οι οποίοι βασίζονταν στον χάλυβα ως εισροή – συμπεριλαμβανομένης της κατασκευαστής γεωργικών μηχανημάτων Deere & Co – ήταν χαμηλότερη από διαφορετικά θα ήταν.
Επίπτωση στο εμπορικό έλλειμμα
Ο Τραμπ επέκρινε το εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής, το οποίο είναι η διαφορά μεταξύ της αξίας όλων των πραγμάτων που εισάγει η χώρα και της αξίας των εξαγωγών της σε ένα δεδομένο έτος.
«Τα εμπορικά ελλείμματα πλήττουν πολύ άσχημα την οικονομία», είπε.
Το 2016, λίγο πριν αναλάβει την εξουσία ο Τραμπ, το συνολικό έλλειμμα αγαθών και υπηρεσιών ήταν 480 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 2,5% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Μέχρι το 2020, είχε αυξηθεί στα 653 δισ. δολάρια, περίπου στο 3% του ΑΕΠ, παρά τους δασμούς του.
Μέρος της εξήγησης, σύμφωνα με οικονομολόγους, είναι ότι οι δασμοί του Τραμπ αύξησαν τη διεθνή σχετική αξία του δολαρίου ΗΠΑ (μειώνοντας αυτόματα τη ζήτηση για ξένα νομίσματα στο διεθνές εμπόριο) και ότι αυτό έκανε τα προϊόντα των εξαγωγέων των ΗΠΑ λιγότερο ανταγωνιστικά παγκοσμίως.
Ένας άλλος παράγοντας πίσω από αυτήν την αποτυχία να κλείσει το εμπορικό έλλειμμα είναι το γεγονός ότι οι δασμοί, σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία με πολυεθνικές εταιρείες, μερικές φορές μπορούν να παρακαμφθούν.
Για παράδειγμα, η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε δασμούς 30% σε κινεζικά εισαγόμενα ηλιακά πάνελ το 2018.
Το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ παρουσίασε στοιχεία το 2023 ότι οι Κινέζοι κατασκευαστές ηλιακών πάνελ είχαν μεταφέρει τις εργασίες συναρμολόγησης σε χώρες όπως η Μαλαισία, η Ταϊλάνδη, η Καμπότζη και το Βιετνάμ και στη συνέχεια έστειλαν τα τελικά προϊόντα στις ΗΠΑ από αυτές τις χώρες, αποφεύγοντας ουσιαστικά τους δασμούς.
Υπάρχουν ορισμένοι οικονομολόγοι που υποστηρίζουν τα δασμολογικά σχέδια του Τραμπ ως τρόπο ενίσχυσης της αμερικανικής βιομηχανίας, όπως ο Τζεφ Φέρι του ”Συνασπισμού για μια Ευημερούσα Αμερική”, μια εγχώρια ομάδα λόμπι, αλλά αποτελούν μια μικρή μειοψηφία του επαγγέλματος.
Ο Όρεν Κας, διευθυντής της συντηρητικής δεξαμενής σκέψης ‘’American Compass’’, υποστήριξε ότι οι δασμοί μπορούν να παρακινήσουν τις εταιρείες να διατηρήσουν περισσότερες από τις παραγωγικές τους δραστηριότητες στην Αμερική, κάτι που υποστηρίζει ότι έχει οφέλη για την εθνική άμυνα και την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Και η κυβέρνηση Μπάιντεν/Χάρις, ενώ επέκρινε δριμύτατα την προτεινόμενη επέκταση των δασμών από τον Τραμπ, κράτησε πολλά από αυτά που εφάρμοσε μετά το 2018.
Έχει επίσης επιβάλει νέους δασμούς στις εισαγωγές ειδών όπως ηλεκτρικά οχήματα από την Κίνα, δικαιολογώντας τους με βάση την εθνική ασφάλεια, τη βιομηχανική πολιτική των ΗΠΑ και τις άδικες εγχώριες επιδοτήσεις από το Πεκίνο.
Πηγή: BBC
