Νηπιαγωγεία και γραφεία κηδειών, πλυντήρια αυτοκινήτων και ορυχεία χαλκού, δερματολόγοι και κέντρα δεδομένων – τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια (private equity) βρίσκονται οπουδήποτε και όπου τα χρήματα αλλάζουν χέρια.
Αν κάτι μπορεί με οποιονδήποτε τρόπο να διατεθεί στην αγορά ή να αξιοποιηθεί, οι εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων το έχουν αγοράσει – από τις δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης μέχρι ευρωπαϊκούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους και τα πνευματικά δικαιώματα του ροκ συγκροτήματος Queen.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, οι εταιρείες αυτές ελέγχουν σήμερα περισσότερα από 13 τρισεκατομμύρια δολάρια που έχουν επενδυθεί σε περισσότερες από 50.000 εταιρείες παγκοσμίως.
Και καθώς το private equity εξαπλώνεται, διατυπώνονται προειδοποιήσεις για την επίπτωσή του.
«Δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε την έκταση των ιδιωτικών κεφαλαίων σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία», έγραψε το 2022 ο Sachin Khajuria, πρώην εταίρος της Apollo Global Management, η οποία διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία ύψους μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων.
Δεν είναι μόνο ότι εκατοντάδες εκατομμύρια από εμάς αλληλεπιδρούν καθημερινά με τουλάχιστον μία επιχείρηση που ανήκει σε ιδιώτες. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ζουν σχεδόν ολόκληρη τη ζωή τους εξαρτημένοι από τα ιδιωτικά κεφάλαια. Οι επενδυτές είναι οι σπιτονοικοκύρηδες τους, οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, ο «τρόπος μετακίνησής» τους στη δουλειά, οι εργοδότες τους, οι γιατροί τους, οι εισπράκτορες χρεών τους.
«Οι ζωές μας μέρος των επενδυτικών χαρτοφυλακίων»
Οι εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων και οι συναφείς διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων «επεκτείνονται όχι μόνο στα χρηματοοικονομικά αλλά και στους φυσικούς πόρους που αποτελούν κοινωνικά αγαθά», γράφει ο αναλυτής Brett Christophers.
«Οι ζωές μας αποτελούν πλέον μέρος των επενδυτικών τους χαρτοφυλακίων».
Και δεν πρόκειται για φαινόμενο που απαντάται μόνο στις ΗΠΑ, όπου τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια βρίσκονται σε έξαρση από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια, οι εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων έχουν ξοδέψει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την εξαγορά επιχειρήσεων από τον Καναδά έως την Καμπότζη, και από την Αυστραλία έως το Ηνωμένο Βασίλειο.
Guardian: «Γύπες και βαμπίρ»
Ο Guardian κανει λόγο για «γύπες» και «βαμπίρ» του κλάδου που έχουν «κατακριθεί σχεδόν παντού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που δεν ανήκουν ήδη σε ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια».
Μέσα σε μία μόνο εβδομάδα πέρυσι, εκδόθηκαν στις ΗΠΑ δύο σημαντικά βιβλία με σχεδόν πανομοιότυπο τίτλο: Plunder: Private Equity’s Plan to Pillage America και These Are the Plunderers: How Private Equity Runs – and Wracks – America. Τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια είναι «απληστία καλυμμένη με την αμερικανική σημαία της αποδοτικότητας, λεηλασία που αιτιολογείται από σταθερές επενδυτικές αποδόσεις», γράφουν οι συγγραφείς. «Οι επιδρομείς δεν λογοδοτούν σχεδόν σε κανέναν».
Απονευρώσεις σε παιδιά: Η γκροτέσκα έκφραση του τρόπου λειτουργίας τους
Ως μια γκροτέσκα έκφραση του τρόπου λειτουργίας της συγκεκριμένης «βιομηχανίας», προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους σύμφωνα με πολλαπλές έρευνες των μέσων ενημέρωσης και μια έρευνα της αμερικανικής Γερουσίας, οι οδοντιατρικές αλυσίδες που ελέγχονται από ιδιωτικά κεφάλαια έχουν αναγκάσει τα παιδιά να υποβληθούν σε πολλαπλές περιττές ριζικές απονευρώσεις.
«Τους έχω παρακολουθήσει να το κάνουν σε απολύτως υγιή δόντια πολλές φορές την ημέρα κάθε μέρα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ένας βοηθός σε οδοντιατρείο που ανήκει σε ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια.
Ένα παιδί μάλιστα πέθανε.
Για τους -πολλούς- επικριτές της, η ιδιωτική κεφαλαιαγορά είναι ένα λαμπρό παράδειγμα «ενός αρρωστημένου καπιταλισμού», αλλά οι απονευρώσεις σε οδοντοστοιχίες παιδιών κάνουν κάποιον να αισθάνεται ότι ακόμη και αυτός ο χαρακτηρισμός είναι υπερβολικά ευγενικός.
«Δημιουργία αξίας» λένε οι επενδυτές
Όπως είναι φυσικό, οι επενδυτές βλέπουν τον κλάδο τους με διαφορετικό τρόπο. Ναι, παραδέχονται ότι υπήρξαν μερικοί κακοί επιχειρηματίες, και ναι, μια χούφτα κακών συμφωνιών, αλλά σε γενικές γραμμές οι εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων δεν είναι γεμάτες από κερδοσκόπους κοινωνιοπαθείς που κάνουν τον κόσμο πιο άθλιο. Αντίθετα, μιλούν για απαραίτητα λιπάσματα της ανάπτυξης και της καινοτομίας, που χρησιμοποιούν τα ανώτερα ταλέντα τους για να απαλλάξουν τις εταιρείες από την κακή διοίκηση, να αναζωογονήσουν τις υποτονικές επιχειρήσεις και να μεγαλώσουν την οικονομική πίτα, ώστε όλοι μας να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε την ευημερία των ανεπτυγμένων κοινωνιών μας. Είναι απλώς, ο καπιταλισμός που κάνει αυτό που ο καπιταλισμός κάνει καλύτερα: την «δημιουργία αξίας», όπως την αποκαλούν.
«Το υψηλότερο επίτευγμα της ανθρωπότητας»
Ο David Rubenstein, ο δισεκατομμυριούχος ιδρυτής του Carlyle Group, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων στον κόσμο, προχωράει ακόμη περισσότερο. «Τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια», είναι το υψηλότερο επίτευγμα της ανθρωπότητας».
Ο αρθρογράφος του Guardian, Alex Blasdel, παρομοιάζει τον τρόπο λειτουργίας των ιδιωτικών κεφαλαίων με τον τρόπο που ένα εμβόλιο RNA επιδρά στην καταπολέμηση του κορωνοϊού.
Όταν ο «ξενιστής» καταστρέφεται
Μόλις εισέλθει, το RNA καταλαμβάνει τους πόρους του ξενιστή του ιού για να δημιουργήσει περισσότερα αντίγραφά του αποδυναμώνοντας και μερικές φορές καταστρέφοντας τον ξενιστή κατά τη διαδικασία. Το επιχειρηματικό μοντέλο των ιδιωτικών κεφαλαίων είναι παρόμοιο.
Μετρητά-μόχλευση και καταστροφή
Μια εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων συγκεντρώνει μετρητά από επενδυτές και στη συνέχεια χρησιμοποιεί αυτά τα κεφάλαια, μαζί με ένα εξαιρετικό ποσό χρημάτων που δανείζεται από άλλες πηγές («μόχλευση»), για να εξαγοράσει μια εταιρεία-στόχο. Έχοντας κερδίσει τον στόχο της, στην πορεία έχει το ελεύθερο να απολύσει τη διοικητική ομάδα, να εγκαταστήσει νέα στελέχη και να αποδεκατίσει το εργατικό δυναμικό ή να το μεταφέρει στο εξωτερικό.
Μπορεί επίσης να ρευστοποιήσει τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας για να εξοφλήσει τους επενδυτές και να γεμίσει τις τσέπες των εταίρων της εταιρείας πριν πουλήσει την εταιρεία σε ένα νέο σύνολο επενδυτών, μια τακτική που μερικές φορές είναι γνωστή ως «buy, strip and flip».
Η ανακεφαλαίωση μερισμάτων που φέρνει χρεοκοπία
Ο κλάδος έχει επίσης δημιουργήσει πιο θανατηφόρους τρόπους για την απόσπαση κερδών από τις κάποτε υγιείς επιχειρήσεις. Σε μια πρακτική που ονομάζεται «ανακεφαλαιοποίηση μερισμάτων», οι εταιρείες ιδιωτικών συμμετοχών φορτώνουν τις εταιρείες με τον ένα γύρο χρέους μετά τον άλλο με μοναδικό σκοπό τη χρηματοδότηση πληρωμών προς τις ίδιες και τους επενδυτές τους, μια μορφή καπιταλισμού τόσο απεχθής που ακόμη και ορισμένες εταιρείες ιδιωτικών συμμετοχών αρνούνται να την εφαρμόσουν.
Το μέρισμα δισεκατομμυρίων δολαρίων που απέσπασε η Clayton, Dubilier & Rice, μια από τις παλαιότερες εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων στον κόσμο, από την Hertz, για παράδειγμα, ήταν ένα από τα χρέη που συνέβαλαν στην τελική χρεοκοπία της εταιρείας ενοικίασης αυτοκινήτων.
Μία στις 5 εταιρείες χρεοκοπούν εντός 10 ετών
Οι εξαγορές από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια έχουν κατηγορηθεί για την πτώση δεκάδων γνωστών επιχειρήσεων και τις συναφείς απώλειες θέσεων εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των J Crew, Kmart, Sears και BHS .Σύμφωνα με μια συχνά αναφερόμενη ανάλυση, μία στις πέντε εταιρείες που ανήκουν σε ιδιωτικά κεφάλαια χρεοκοπούν εντός 10 ετών από την εξαγορά τους – ποσοστό 10 φορές υψηλότερο από εκείνο των εταιρειών που ανήκουν στο δημόσιο. Και αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια τείνουν να στοχεύουν σε εταιρείες που είναι ήδη αδύναμες- συχνά οι επιχειρήσεις αυτές ευημερούσαν πριν καταναλωθούν.
Επιμέλεια: Κατερίνα Άτση
