Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν πριν από λίγους μήνες στους δρόμους, στη Σερβία, για να αντιταχθούν στα σχέδια για ένα ορυχείο λιθίου. Τι τροφοδοτεί τις αντιδράσεις; Η ρωσική παραπληροφόρηση, όπως τουλάχιστον ισχυρίζονται Γερμανία και ΗΠΑ.
Το project θεωρείται καθοριστικής σημασίας για τις ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες, που στηρίζονται στις μπαταρίες λιθίου για τη στροφή τους στην ηλεκτροκίνηση – ένα πεδίο στο οποίο έχει αναπτύξει υψηλές ταχύτητες η Κίνα. Ευρωπαίοι αλλά και Αμερικανοί πιστεύουν ότι η Μόσχα θέλει να υπονομεύσει το έργο για αυτό και διακινεί διαδικτυακά θεωρίες συνωμοσίες.
Το τελευταίο διάστημα τον γύρο των σερβικών social media κάνουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες η εξόρυξη δεν αφορά λίθιο, αλλά ουράνιο, άλλες που υποστηρίζουν ότι θα δηλητηριάσει το πόσιμο νερό της χώρας ή ότι θα προκαλέσει βροχή θειικού οξέος πάνω από την πρωτεύουσα, το Βελιγράδι. Ο μεταλλευτικός κολοσσός, Rio Tinto, που διαχειρίζεται το project, αντικρούει ως εντελώς ψευδείς όλους τους ισχυρισμούς.
Το ορυχείο έχει γίνει ένα απίθανο σημείο ανάφλεξης στις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας. Η Δύση προσπαθεί να εξασφαλίσει τα ορυκτά που χρειάζονται για την ενεργειακή μετάβαση μειώνοντας την εξάρτησή της από τις αλυσίδες εφοδιασμού που κυριαρχούνται από την Κίνα. Η Μόσχα επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή σε μια στρατηγικής σημασίας περιοχή εμποδίζοντας τη Σερβία να καλλιεργήσει στενότερους δεσμούς με τη Δύση, εξηγούν αναλυτές στη Wall Street Journal.
Μετά από ανασκόπηση αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άρθρων εφημερίδων που σχετίζονται με το ορυχείο, το Global Engagement Center, ένα γραφείο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με στόχο την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο εξωτερικό, «θεωρεί πολύ πιθανό ότι το Κρεμλίνο έπαιξε ρόλο στη διάδοση αυτής της παραπληροφόρησης». Ο Κρίστοφερ Χιλ, πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Σερβία, δήλωσε στη WSJ ότι «ενώ υπάρχουν διαφορές απόψεων στη χώρα σχετικά με το ορυχείο, είναι σαφές ότι η Ρωσία άδραξε την ευκαιρία εδώ για να προσπαθήσει να φέρει μια σφήνα μεταξύ της Σερβίας και της Δύσης».
Η Γερμανία πιστεύει επίσης ότι η Ρωσία εμπλέκεται στην εκστρατεία κατά του έργου. «Παρατηρήσαμε σαφή σημάδια από το ρωσικό οικοσύστημα παραπληροφόρησης», δήλωσε κυβερνητικός αξιωματούχος. Η Ρωσία δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Ωστόσο τον Αύγουστο, εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, είχε πει ότι «κακόβουλες δυνάμεις» προσπαθούσαν να υπονομεύσουν τη σερβική κυβέρνηση, κάτι που έχουν κάνει και στο παρελθόν.
Ένα αμφιλεγόμενο έργο
Το κοίτασμα λιθίου, που βρίσκεται κοντά στη Λόζνικα, στην κοιλάδα Τζαντάρ στη δυτική Σερβία, περίπου 60 μίλια από το Βελιγράδι, υπόσχεται να αποτελέσει σημαντικό πλεονέκτημα τόσο για τη Rio Tinto όσο και για την πρόσβαση της Ευρώπης στο λίθιο.
Θα παράγει ανθρακικό λίθιο, ένα κρίσιμο ορυκτό που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα ή εγκαταστάσεις αποθήκευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προβλέπεται να παράγει αρκετό λίθιο για περισσότερες από ένα εκατομμύριο μπαταρίες EV ετησίως για τουλάχιστον 40 χρόνια.
Το έργο Jadar το 2021 εκτιμήθηκε στα 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια και εξακολουθεί να απαιτεί διάφορες εγκρίσεις. Οι υποστηρικτές του τονίζουν ότι απαιτεί 3.500 άτομα για την κατασκευή και 1.300 για τη λειτουργία του, ενώ θα συνεισφέρει περίπου 1% άμεσα και 4% έμμεσα στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Σερβίας. Ωστόσο ήταν εξ αρχής ένα αμφιλεγόμενο project, με πολλούς ντόπιους να ανησυχούν για την ποιότητα του αέρα και του εδάφους, τα απόβλητα ορυχείων και άλλες επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Τα στελέχη της Rio Tinto αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν εύλογες ανησυχίες και υποστηρίζουν ότι προσπαθούν να τις αντιμετωπίσουν. Ο Διευθύνων Σύμβουλος, Γιάκομπ Στάουσχολμ, πέταξε στη Σερβία νωρίτερα αυτό το μήνα για να απαντήσει σε ερωτήσεις της κοινότητας κατά τη διάρκεια μιας εξάωρης επίσκεψης, που μεταδόθηκε στην τηλεόραση.
«Είναι κρίσιμο να υπάρχει ένας δημόσιος διάλογος βασισμένος σε γεγονότα που επιτρέπει στους ανθρώπους να σχηματίζουν απόψεις με βάση ακριβείς πληροφορίες», δήλωσε.
Το roject είχε προηγουμένως διακοπεί το 2022 όταν η σερβική κυβέρνηση ανακάλεσε τις άδειες μετά από μήνες διαμαρτυριών και η αντιπολίτευση το έκανε βασικό ζήτημα στις τελευταίες προεδρικές εκλογές. Η κυβέρνηση της Σερβίας ενέκρινε εκ νέου το έργο τον Ιούλιο, υπογράφοντας στρατηγική συνεργασία για κρίσιμα ορυκτά με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το Υπουργείο Μεταλλείων και Ενέργειας της Σερβίας κάνει λόγο για «ένα κύμα παραπληροφόρησης» σχετικά με το έργο, το οποίο όπως λέει θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία ή το περιβάλλον.
