Από την ίδρυση των BRICS, πριν από 15 χρόνια, πολλοί δυτικοί αναλυτές είχαν προβλέψει την καταστροφή της. Τα μέλη της ήταν ετερόκλητα, συχνά διαφωνούσαν σε διάφορα θέματα και ήταν διασκορπισμένα ανα τον κόσμο . Δύσκολη «συνταγή», επιτυχίας. Αλλά άντεξαν.
Ακόμη και μετά τον παγκόσμιο γεωπολιτικό σεισμό που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιδείνωση των εντάσεων μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον για την ένταξη στις BRICS έχει αυξηθεί, με πολλές αναπτυσσόμενες χώρες να θεωρούν την ομάδα ως ένα χρήσιμο όχημα για την «πλεύση» τους στα επόμενα χρόνια.
Διευρύνεται και δυναμώνει
Το ακρωνύμιο της ομάδας προέρχεται από τα πρώτα γράμματα των πέντε ιδρυτικών μελών της -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική- αλλά έχει πλέον διευρυνθεί και περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Σαουδική Αραβία συμμετέχει επίσης στις δραστηριότητες της ομάδας, αλλά δεν έχει προσχωρήσει επίσημα.
Μαζί, αυτές οι δέκα χώρες αντιπροσωπεύουν το 35,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (περισσότερο από το 30,3% της G-7) και το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού (η G-7 αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10%).
Τα επόμενα χρόνια, οι BRICS είναι πιθανό να επεκταθούν περαιτέρω, καθώς περισσότερες από 40 χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την ένταξή τους, συμπεριλαμβανομένων αναδυόμενων δυνάμεων όπως η Ινδονησία.
Στιγμή θριάμβου για τον Πούτιν
Στα τέλη Οκτωβρίου, η ομάδα θα συνέλθει στη ρωσική πόλη Καζάν για την ετήσια σύνοδο κορυφής της. Στιγμή θριάμβου για τον οικοδεσπότη της συνόδου, τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο Πούτιν θα είναι σε θέση να ισχυριστεί ότι παρά τις προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει τη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, η χώρα του όχι μόνο απέχει πολύ από το να είναι διεθνής παρίας, αλλά και ότι αποτελεί πλέον βασικό μέλος μιας δυναμικής ομάδας που θα διαμορφώσει το μέλλον της διεθνούς τάξης.
Εξάλλου, οι δεσμοί της Ρωσίας με τα υπόλοιπα μέλη των BRICS, την Κίνα και την Ινδία, επέτρεψαν στο καθεστώς να αντέξει την εκστρατεία κυρώσεων της Δύσης, με όλα τα προβλήματα που προκάλεσε αυτή η τακτική.
Η «εναλλακτική» στην «αριστοκρατία» των ΗΠΑ
Αδυνατώντας -ή από απροθυμία- να ενταχθούν στις «αριστοκρατικές» λέσχες των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων τους, όπως η G-7 ή τα στρατιωτικά μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, και όλο και περισσότερο απογοητευμένες από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, πολλές χώρες επιθυμούν να διευρύνουν τις επιλογές τους και να δημιουργήσουν δεσμούς με μη αμερικανικους οργανισμούς.
Οι BRICS ξεχωρίζουν ως η πιο σημαντική και εναλλακτικη λύση και με ισχυρή επιρροή.
Ένα ρήγμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί
Όμως, παρά τη γοητεία του, το γκρουπ πρέπει να αντιμετωπίσει ένα εσωτερικό ρήγμα. Ορισμένα από τα μέλη της, με κυριότερα την Κίνα και τη Ρωσία, θέλουν να τοποθετήσουν την ομάδα ενάντια στη Δύση και την παγκόσμια τάξη που έχουν διαμορφώσει οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η προσθήκη του Ιράν, παθιασμένου αντιπάλου των Ηνωμένων Πολιτειών, απλώς εντείνει την αίσθηση ότι η ομάδα παρατάσσεται στη μία πλευρά μιας ευρύτερης γεωπολιτικής μάχης.
Μέλη, ιδίως η Βραζιλία και η Ινδία, δεν συμμερίζονται την εν λόγω επιδίωξη.
Αντίθετα, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τους BRICS για να εκδημοκρατίσουν και να ενθαρρύνουν τη μεταρρύθμιση της υφιστάμενης τάξης, βοηθώντας να οδηγηθεί ο κόσμος από την ξεθωριασμένη μονοπολικότητα της μεταψυχροπολεμικής εποχής σε μια γνήσια πολυπολικότητα στην οποία οι χώρες θα μπορούν να κινούνται μεταξύ του αμερικανικού και του κινεζικού μπλοκ.
Αυτή η μάχη μεταξύ των αντιδυτικών κρατών και των ανένταχτων θα διαμορφώσει το μέλλον των BRICS -με σημαντικές συνέπειες για την ίδια την παγκόσμια τάξη.
Παρά τις επιπλοκές οι BRICS εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υπό εξέλιξη στρατηγική της Ρωσίας.
Η Κίνα πραγματική κινητήρια δύναμη
Η Ρωσία μπορεί να είναι η οργισμένη επικεφαλής της προσπάθειας να χρησιμοποιηθούν οι BRICS για τη δημιουργία μιας εναλλακτικής λύσης στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, αλλά η Κίνα είναι η πραγματική κινητήρια δύναμη της ομάδας. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-10, το Πεκίνο συμμερίστηκε την επιθυμία της Μόσχας να καταστήσει τους BRICS πιο σημαντικούς..
Το 2013, υπό τον Σι Τζινπιγκ το Πεκίνο επινόησε το φιλόδοξο σχέδιο «Μια ζώνη και ένας Δρόμος» ένα τεράστιο παγκόσμιο πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές. Περίπου την ίδια εποχή, η Κίνα συνέβαλε στην δημιουργία περιφερειακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στα οποία θα είχε ισχυρή επιρροή: πρώτα ήρθε η NDB (η τράπεζα των BRICS) το 2014, και στη συνέχεια η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, που ιδρύθηκε το 2016.
Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας πίεσε επίσης για τη διεθνοποίηση του γουάν, επεκτείνοντας τη χρήση του κινεζικού νομίσματος για τους εμπορικούς διακανονισμούς. Μέσω της NDB, και μέσω των προσπαθειών για τη δημιουργία μιας δεξαμενής εθνικών αποθεματικών νομισμάτων, οι BRICS διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση των πολυεθνικών θεσμών που αυξάνουν την κινεζική επιρροή στο πλαίσιο της τρέχουσας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.
Η Δύση πρέπει να εκδημοκρατιστεί
Οι χώρες στον παγκόσμιο Νότο θέλουν να ξεφύγουν από την ηγεμονία του δολαρίου όταν βλέπουν δυτικές χώρες, για παράδειγμα, να παγώνουν τα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας το 2022 ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δεν λαμβάνουν καμία τιμωρία για παρόμοιες παράνομες στρατιωτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Οι πιο πλούσιες χώρες μπορούν επίσης να είναι καλύτεροι λύτες προβλημάτων για τις φτωχότερες χώρες, μεταξύ άλλων μοιράζοντας τεχνολογία και βοηθώντας στην πράσινη μετάβαση.
Και η Δύση θα πρέπει να κάνει πιο έντονες προσπάθειες για τον εκδημοκρατισμό της παγκόσμιας τάξης, όπως καταργώντας την αναχρονιστική παράδοση ότι μόνο οι Ευρωπαίοι είναι επικεφαλής του ΔΝΤ και μόνο οι πολίτες των ΗΠΑ ηγούνται της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Επιμέλεια: Κατερίνα Άτση
