Οι εικόνες από τους ντόπιους στη Βαρκελώνη να καταβρέχουν τους τουρίστες με νεροπίστολα για να τους διώξουν από την πόλη έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου. Ογκώδης διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του μαζικού τουρισμού έχουν λάβει χώρα στις Βαλεαρίδες και τις Κανάριες Νήσους. Και δεν είναι μόνο οι Ισπανοί, που εμφανίζουν ξαφνικά μία… αλλεργική αντίδραση στους ξένους που επισκέπτονται τη χώρα τους για να απολαύσουν τις διακοπές τους.
sounds so familiar
Barcelona residents protesting against too many tourists in the city
Resulting in shortage of rental properties as most are turned into Airbnbs
Also restaurants only cater for restaurants…They spray tourist with water guns while they eat pic.twitter.com/35u4yMFJ2B
— lets spana (@hobo_group) July 9, 2024
Ο Economist θυμίζει ότι κάτοικοι της Αθήνας έχουν κάνει… «κηδείες» για τις νεκρές γειτονιές τους. Πρόσφατα οι Financial Times είχαν σχετικό ρεπορτάζ για τον υπερτουρισμό στη Σαντορίνη.
Οι αρχές στην Ιαπωνία έστησαν φράχτη για να χαλάσουν τη δημοφιλή θέα στα όρη Φούτζι και να αποτρέψουν τη συγκέντρωση τουριστών. Σύντομα θα υπάρξει απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 17:00 το απόγευμα για τους επισκέπτες σε μια ιστορική γειτονιά της Σεούλ.
Στα βάθη της πανδημίας του Covid-19 πολλοί προέβλεψαν ότι ο τουρισμός δεν θα επέστρεφε ποτέ στα επίπεδα του 2019. Τώρα, όμως, οι παραθεριστές επέστρεψαν. Και με το δολάριο να κινείται σε υψηλά δύο δεκαετιών, οι Αμερικανοί είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να ταξιδέψουν. Αυτό θα έπρεπε να είναι ένα δώρο για τις πόλεις και τις χώρες που επισκέπτονται.
Οι τουρίστες φέρνουν μετρητά και κάνουν ελάχιστη χρήση των υπηρεσιών που χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους. Πράγματι, οι αξιωματούχοι των κεντρικών τραπεζών και των υπουργείων Οικονομικών χαιρετίζουν αθόρυβα τις ταξιδιωτικές εισροές, παρόλο που οι πολιτικοί πιέζονται από τους ψηφοφόρους να βάλουν φρένο στον αριθμό των αφίξεων. Γιατί ο υπερτουρισμός έχει και παρενέργειες.
Εκρηκτική αύξηση
Οι δημοφιλείς προορισμοί στην Ευρώπη βλέπουν τον αριθμό των επισκεπτών να εκτινάσσεται στα ύψη. Τα ταξίδια στην Ελλάδα, την ταχύτερα αναπτυσσόμενη αγορά στη Νότια Ευρώπη, αυξήθηκαν κατά 20% το πρώτο τρίμηνο του 2024.
Οι δαπάνες των επισκεπτών στην Πορτογαλία προβλέπεται να είναι 20% υψηλότερες φέτος από ό,τι το 2019. Για να βρει κανείς ακόμη πιο εντυπωσιακή ανάπτυξη πρέπει να κοιτάξει προς αναπτυσσόμενες χώρες.
Περισσότεροι από τους μισούς από τους 10 ταχύτερα αναπτυσσόμενους τουριστικούς προορισμούς βρίσκονται σε αναδυόμενες αγορές. Ο αριθμός των παραθεριστών στην Αλβανία και στη Σαουδική Αραβία διπλασιάστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2024, σε σύγκριση με πριν από πέντε χρόνια. Οι αφίξεις στη Δομινικανή Δημοκρατία και την Τουρκία έχουν επίσης αυξηθεί.
Ο αντίκτυπος του τουρισμού στις οικονομίες
Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ και απασχολεί εκατοντάδες εκατομμύρια εργαζομένους. Η επέκτασή του είναι ένας παράγοντας τόνωσης των τοπικών οικονομιών και των κρατικών προϋπολογισμών. Οι οικονομίες της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας αναπτύχθηκαν όλες με ρυθμό 2% ή υψηλότερο πέρυσι, έναντι μέσου όρου 0,4% σε ολόκληρη την Ε.Ε.. Ο τουρισμός διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επιτυχία τους. Λαμβάνοντας τον ευρύτερο δυνατό ορισμό, περίπου το 20% της οικονομίας της Αλβανίας βασίζεται πλέον στους τουρίστες.
Ο τουρισμός παράγει εθνικό εισόδημα. Σε αντίθεση με τους καταναλωτές άλλων εξαγωγών, οι τουρίστες ταξιδεύουν στη χώρα προέλευσης για να καταναλώσουν προϊόντα και όχι το αντίστροφο.
Στα περισσότερα μέρη, οι τουρίστες θα πληρώσουν φόρους κατανάλωσης ενώ χρησιμοποιούν λίγες δημόσιες υπηρεσίες. Αν και υπάρχουν αυξανόμενα κόστη, όπως η απαίτηση πρόσθετης αστυνομίας το καλοκαίρι, υπάρχουν επίσης αυξημένα οφέλη, όπως το γεγονός ότι οι τουρίστες πληρώνουν για εισιτήρια τρένου σε ώρες εκτός αιχμής, όταν διαφορετικά τα βαγόνια θα ήταν άδεια.
Το πρόβλημα, εξηγεί ο Economist, είναι ότι τα υψηλότερα φορολογικά έσοδα προσφέρουν διάχυτα οφέλη, ενώ το κόστος, οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού είναι συγκεντρωμένες στα πιο δημοφιλή μέρη.
Στη Βαρκελώνη οι κάτοικοι ενοχλούνται από τα πλήθη, τους βρώμικους δρόμους και τις υψηλότερες τιμές σε εστιατόρια και ξενοδοχεία και την εκτίναξη των ενοικίων. Η κατάσταση στη Μαγιόρκα είναι «αφόρητη», λένε ντόπιοι. Ο πληθυσμός του νησιού αυξάνεται έως και κατά 1,4 εκατομμύρια σε περιόδους αιχμής.
Η «ολλανδική ασθένεια»
Ωστόσο δεν είναι μόνο οι απλοί κάτοικοι που δυσφορούν. Ορισμένοι οικονομολόγοι ανησυχούν επίσης. Καθώς ο τουρισμός αναπτύσσεται, αντλεί μεγαλύτερο μερίδιο του κεφαλαίου και της εργασίας μιας οικονομίας.
Οι επικριτές τον παρομοιάζουν με ένα είδος «ολλανδικής ασθένειας», όπου η ταχεία ανάπτυξη σε έναν εξαγωγικό τομέα εμποδίζει την ανάπτυξη άλλων βιομηχανιών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας.
Σύμφωνα με τον Giuseppe Di Giacomo στο Πανεπιστήμιο του Λουγκάνο και τον Benjamin Lerch του ελβετικού υπουργείου Οικονομικών, η ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας της Ιταλίας από το 2010 έως το 2019 μείωσε τη ζήτηση για εκπαίδευση, με αποτέλεσμα χαμηλότερα ποσοστά εγγραφής, φοίτησης και ολοκλήρωσης σπουδών στα πανεπιστήμια της χώρας.
Το να σερβίρεις πίτσες σε πεινασμένους τουρίστες φαίνεται πολύ καλός τρόπος για να τα βγάλεις πέρα στην ηλικία των 20 ετών. Στα 40 ωστόσο ο κουρασμένος σερβιτόρος ίσως να εύχεται να είχε πάρει το πτυχίο του.
O Economist επισημαίνει ακόμη έναν κίνδυνο. Ο ευρύτερος τουριστικός κλάδος βασίζεται συχνά σε πολλούς κακοπληρωμένους εργαζομένους των οποίων η παραγωγικότητα αυξάνεται μόνο αργά.
Υπάρχει ωστόσο τρόπος να λειτουργήσει
Πολλές χώρες εξετάζουν την επιβολή φόρων ως έναν τρόπο να αλλάξουν τον τουρισμό που υποδέχονται. Λίγοτεροι επισκέπτες με υψηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη είναι ο στόχος. Η Βενετία έχει πειραματιστεί με μια χρέωση εισόδου 5 € για ημερήσιους ταξιδιώτες αυτό το καλοκαίρι, την οποία σκέφτεται να διπλασιάσει.
Οι Ιάπωνες αξιωματούχοι, εν τω μεταξύ, επέβαλαν χρέωση συμφόρησης 2.000 γιεν (περίπου 11 ευρώ) σε ένα πολυσύχναστο μονοπάτι πεζοπορίας στο όρος Φούτζι την 1η Ιουλίου, σε μια προσπάθεια να μετατοπίσουν τους τουρίστες σε άλλες διαδρομές και να μειώσουν την περιβαλλοντική επιβάρυνση. \Η Κοπεγχάγη προσφέρει στους τουρίστες που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς και βοηθούν στη διατήρηση της καθαρότητας της πόλης δωρεάν γεύματα και κάρτες μουσείων.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει όμως να κάνουν περισσότερα και για να εξυπηρετήσουν τις αφίξεις, ειδικά με την κατασκευή υποδομών όσο και με τη χαλάρωση των κανόνων σχεδιασμού. Τα ενοίκια δεν θα αυξάνονταν τόσο γρήγορα στη Βαρκελώνη, για παράδειγμα, εάν η προσφορά κατοικιών ανταποκρινόταν στην ξένη και τοπική ζήτηση. Πράγματι, η ιστορία δείχνει ότι τα έσοδα από τον τουρισμό μπορούν να επενδυθούν σε υποδομές και τομείς υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, όπως συνέβη στην Ιταλία και, πιο πρόσφατα, στο Μεξικό.
