Στο μεγαλύτερο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου οι μετανάστες είναι πια… μη καλοδεχούμενοι. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζει ο Economist πάνω από το 50% των Αμερικανών τάσσονται υπέρ της «απέλασης όλων των μεταναστών που ζουν στις ΗΠΑ παράνομα», έναντι ποσοστού 33% το 2016. Μόνο το 10% των Αυστραλών τάσσονται υπέρ της περισσότερης εισροής μεταναστών, σε μία ραγδαία πτώση σε σχέση με πριν από λίγο. Ακόμη και ο κεντροαριστερός νέος πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, θέλει να καταστήσει τη χώρα του «λιγότερο εξαρτημένη από την εισροή μεταναστών, εκπαιδεύοντας καλύτερα τους Βρετανούς εργαζομένους».
Ο Άντονι Αλμπανίζ της Αυστραλίας, επίσης κεντροαριστερός, είπε πρόσφατα ότι το μεταναστευτικό πλαίσιο στη χώρα του «δεν λειτουργεί» και θέλει να περιορίσει την καθαρή μετανάστευση στο μισό. Στις ΗΠΑ ο Τραμπ δεσμεύεται πως εάν επανεκλεγεί θα προωθήσει το μεγαλύτερο πρόγραμμα απελάσεων όλων των εποχών – και αυτό δεν φαίνεται να ενοχλεί καν τους λατινοαμερικάνους ψηφοφόρους. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι κυβερνήσεις προχωρούν σε ανάλογες υποσχέσεις.
Και δεν μένουν στα λόγια. Η Αυστραλία, η Βρετανία και ο Καναδάς έχουν βάλει στο στόχαστρο πανεπιστήμια που προσφέρουν μαθήματα, τα οποία επιτρέπουν την είσοδο στη χώρα σε άτομα των οποίων η πραγματική πρόθεση είναι να εργαστούν. Φέτος ο Καναδάς ελπίζει να μειώσει τον αριθμό των αδειών σπουδών κατά το ένα τρίτο. Άλλες χώρες δυσκολεύουν τους μετανάστες στο να φέρουν οικογένεια μαζί τους.
Γιατί αλλάζουν όλοι τακτική
Τον περασμένο μήνα ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε μέτρα, μεταξύ των οποίων η απαγόρευση παροχής ασύλου σε όσους περνούν παράνομα τα νότια σύνορα της χώρας. Στη Γαλλία, ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θέλει να επισπεύσει τις απελάσεις. Η Γερμανία εφαρμόζει παρόμοια σχέδια. Τα σχέδια του Τραμπ συνεπάγονται την απομάκρυνση ίσως 7,5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Τι θα σημαίνει αυτή η καταστολή για τις οικονομίες σε όλο τον πλούσιο κόσμο;
Η αλλαγή προσέγγισης ακολουθεί μια περίοδο υψηλού επιπέδου μετανάστευσης.
Τα τελευταία τρία χρόνια 15 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μεταναστεύσει σε πλούσιες χώρες, στο μεγαλύτερο μεταναστευτικό κύμα στη σύγχρονη ιστορία. Πέρυσι, περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι μετανάστευσαν στην Αμερική, 1,3 εκατομμύρια πήγαν στον Καναδά και περίπου 700.000 βρέθηκαν στη Βρετανία. Οι αφίξεις είναι από παντού, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων χιλιάδων Ουκρανών που διαφεύγουν από τον πόλεμο και επίσης εκατομμυρίων από την Ινδία και την υποσαχάρια Αφρική.
Μειώνονται οι ροές
Τώρα υπάρχουν ενδείξεις ότι η έκρηξη μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της. Η καθαρή μετανάστευση προς τον Καναδά έχει σχεδόν μειωθεί στο μισό από την πρόσφατη κορύφωσή της, ενώ στη Νέα Ζηλανδία μειώνεται απότομα. Ο πλούσιος κόσμος έχει λιγότερες κενές θέσεις εργασίας από πριν, δίνοντας στους πιθανούς μετανάστες λιγότερα κίνητρα να μετακινηθούν, ενώ η πλημμύρα προσφύγων από την Ουκρανία έχει επιβραδυνθεί σταδιακά.
Τα νέα αντιμεταναστευτικά μέτρα αρχίζουν επίσης να παίζουν ρόλο. Στην ΕΕ, ο αριθμός των υπηκόων τρίτων χωρών που επέστρεψαν στη χώρα καταγωγής τους, μετά από εντολή απέλασης, έχει αυξηθεί κατά 50% τα τελευταία δύο χρόνια.
Το πρώτο τρίμηνο του 2024 οι «επιβεβλημένες απελάσεις» από τη Βρετανία αυξήθηκαν κατά 50% σε ετήσια βάση. Οι παράνομες διελεύσεις στα νότια σύνορα της Αμερικής έπεσαν πρόσφατα σε χαμηλό τριετίας.
Ορισμένα μέτρα κατά της μετανάστευσης, ειδικά οι απελάσεις μεγάλης κλίμακας, θα μπορούσαν να αποδειχθούν εξαιρετικά επιζήμια για τις οικονομίες. Όταν ο Καναδάς αύξησε τις απελάσεις κατά τη διάρκεια της Ύφεσης, είχε μεγάλο δημοσιονομικό κόστος και έφραξε τα λιμάνια. Το 1972 η κυβέρνηση της Ουγκάντα απέλασε χιλιάδες ανθρώπους ασιατικής καταγωγής, τους οποίους κατηγόρησε για κερδοσκοπία. «Δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένας Αφρικανός επιχειρηματίας για να αναλάβει το εμπόριο», ανέφερε ένα εμπιστευτικό σημείωμα της CIA το 1972, το οποίο σημείωνε επίσης ότι ήταν αδύνατο να κουρευτείς στην Καμπάλα, καθώς είχαν κλείσει όλα τα κουρεία.
Όσοι είναι κοντά στον Τραμπ υποστηρίζουν ότι η «Επιχείρηση Wetback» – η πολιτική του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ τη δεκαετία του 1950 που απέλασε χιλιάδες Μεξικανούς χωρίς έγγραφα – δείχνει ότι οι μαζικές απελάσεις μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αρνητικές συνέπειες.
Υπάρχει όφελος, αλλά είναι προσωρινό
Είναι αλήθεια ότι η περίοδος εκείνη ήταν περίοδος ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης και ο πληθωρισμός παρέμεινε χαμηλός. Ωστόσο, η σύγκριση είναι παραπλανητική, εξηγεί ο Econmist. Και τούτο γιατί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, η νόμιμη μετανάστευση των Μεξικανών στην Αμερική αυξήθηκε απότομα, αντί να μειωθεί.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόταση του Τραμπ θα προκαλούσε οικονομικό χάος, καθώς ολόκληρες βιομηχανίες θα αναγκάζονταν να βρουν νέο προσωπικό», επισημαίνεται στην ανάλυση του βρετανικού περιοδικού. Ο Γουόργουικ Μακίμπιν, από το Ινστιτούτο Πίτερσον, εκτιμά ότι στην απίθανη περίπτωση που ο Τραμπ προχωρούσε όντως στην απέλαση 7,5 εκατομμυρίων ανθρώπους, το αμερικανικό ΑΕΠ θα έχανε 12% σωρευτικά σε τρία χρόνια.
Μια μείωση της μετανάστευσης από την άλλη θα ωφελούσε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ – το κριτήριο με το οποίο οι οικονομολόγοι συνήθως αξιολογούν το βιοτικό επίπεδο. Καθώς η μετανάστευση αυξήθηκε το 2022 και το 2023, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Βρετανία μειώθηκε και στη Γερμανία έκανε βουτιά. Αύξηση μισθών, μείωση πληθωρισμού θα ήταν οι θετικές, αλλά βραχυπρόθεσμες επιδράσεις από τη μείωση της μετανάστευσης.
Μακροπρόθεσμα αυτή η λογική κοστίζει ακριβά
Το σημαντικότερο είναι ότι οι νεοαφιχθέντες συχνά εργάζονται σε μη ελκυστικές, κακοπληρωμένες αλλά παρόλα αυτά ζωτικής σημασίας θέσεις σε βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων των κατασκευών και της υγειονομικής περίθαλψης. Από το 2019 έως το 2023 ο αριθμός των ανθρώπων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό στο εργατικό δυναμικό των κατασκευών της Αμερικής αυξήθηκε απότομα, παρόλο που ο αριθμός των γηγενών οικοδόμων μειώθηκε.
Στη Νορβηγία ο αριθμός των αλλοδαπών εργαζομένων που απασχολούνται στην υγειονομική περίθαλψη έχει αυξηθεί κατά 20% από την πανδημία του Covid-19. Ο αριθμός των γιατρών που εργάζονται στην Ιρλανδία αλλά εκπαιδεύτηκαν αλλού είναι αυξημένος κατά 28%. Κατά την ίδια περίοδο, ο αριθμός των Κινέζων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας διπλασιάστηκε, ενώ ο αριθμός των Κενυατών τριπλασιάστηκε.
Με την πάροδο του χρόνου, οι πλούσιες χώρες, οι οποίες βλέπουν τον πληθυσμό τους να γηράσκει, θα χρειαστούν περισσότερους νέους εργαζομένους και πρόθυμους να εργαστούν.
Αυτό συμβαίνει επειδή λίγοι πολιτικοί μιλούν για μέτρα όπως η δραστική αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης ή το πώς να γίνει η υγειονομική περίθαλψη πολύ πιο αποτελεσματική. Αν και η καταστολή των νέων μεταναστευτικών αφίξεων μπορεί να αγοράσει στους πολιτικούς χρόνο για λίγο, αν αυτή η λογική κυριαρχήσει θα έχει μακροπρόθεσμα εφιαλτικά αποτελέσματα.
