Το ελαιόλαδο έχει γίνει είδος πολυτελείας στις χώρες της ΕΕ. Τον τελευταίο χρόνο η τιμή του αυξήθηκε κατά 69% στην Πορτογαλία, κατά 67% στην Ελλάδα και 63% στην Ισπανία, που είναι και χώρες παραγωγής. Μαζί με τις υψηλές τιμές ενέργειας και καυσίμων που έχουν αυξήσει το κόστος παραγωγής, η δραματικά κακή συγκομιδή της σεζόν 2022/2023 ευθύνεται για την έκρηξη των τιμών.
Στον μεγαλύτερο παραγωγό του κόσμου, την Ισπανία, οι αποδόσεις μειώθηκαν περισσότερο από το μισό – τα πράγματα δεν πήγαν πολύ καλύτερα στην Ιταλία και την Ελλάδα.
Οι ελαιοκαλλιεργητές έχουν καταλάβει για τα καλά τι σημαίνει πλέον κλιματική κρίση. Ήπιοι χειμώνες αντί για κρύο, θερμοκρασίες που ήταν πολύ υψηλές ακριβώς την εποχή της ανθοφορίας και αργότερα οι ελάχιστες βροχές, δυσκόλευαν τα δέντρα να σχηματιστούν και να καρποφορήσουν.
Την ίδια ώρα, και οι τιμές του κακάο έχουν αυξηθεί κατά περίπου 60% μόνο αυτόν τον μήνα, ενώ έχουν ήδη υπερδιπλασιαστεί φέτος. Στις αρχές Απριλίου, η τιμή για έναν τόνο ακατέργαστου κακάο έφτασε τα 10.000 δολάρια. Για σύγκριση: Τις προηγούμενες δεκαετίες κόστιζε κατά μέσο όρο μόνο 3.000 δολάρια. Η μειωμένη συγκομιδή λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και των ασθενειών σε φυτείες της Δυτικής Αφρικής, όπου καλλιεργείται το μεγαλύτερο μέρος του κακάο στον κόσμο, προκαλούν τεράστιους κλυδωνισμούς στον κλάδο.
Αλλά και οι τιμές στα πορτοκάλια που εισάγονται στην ΕΕ αυξήθηκαν έως και 89% πέρυσι. Ο Σύνδεσμος της Γερμανικής Βιομηχανίας Χυμών Φρούτων (VdF) προειδοποίησε ότι «βρισκόμαστε στην πιο δύσκολη κατάσταση εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια». Οι αποθήκες στη Βραζιλία είναι σχεδόν άδειες και οι συγκομιδές στις ΗΠΑ έχουν αποτύχει. Η διαθεσιμότητα συμπυκνωμένου χυμού πορτοκαλιού είναι «μαζικά περιορισμένη».
Από τη μια πλευρά, η «ασθένεια του κίτρινου δράκου» μείωσε την παραγωγή εσπεριδοειδών στην πολιτεία της Φλόριντα των ΗΠΑ κατά 75%. Από την άλλη πλευρά, η κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν επίσης αρνητικό αντίκτυπο στη βιομηχανία πορτοκαλιού. Σύμφωνα με τα ευρήματα μιας αμερικανικής μελέτης από το 2022, η υπερθέρμανση του πλανήτη κάνει τα πορτοκάλια λιγότερο ανθεκτικά, πιο ευαίσθητα στις ασθένειες και με πιο κακή ποιότητα.
Τους τελευταίους 12 μήνες δεν είναι μόνο οι θερμοκρασίες σε όλον τον κόσμο που έχουν αυξηθεί πάρα πολύ. Οι ωκεανοί είναι επίσης πιο ζεστοί από ποτέ. Αυτό οδηγεί σε ακραία καιρικά φαινόμενα. «Οι ξηρασίες, οι πλημμύρες και οι καταιγίδες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων. Θα πρέπει να το συνηθίσουμε», λέει ο Νίκλας Χένε, ιδρυτής του New Climate Institute. «Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι ολόκληρες κλιματικές ζώνες μετατοπίζονται». Σε ορισμένες περιοχές όπου, για παράδειγμα, τα ελαιόδεντρα μπορούσαν να αναπτυχθούν καλά μέχρι πριν από λίγο καιρό, τώρα είναι πολύ ξηρές ή πολύ υγρές.
Επίπτωση στον πληθωρισμό
«Η γεωργία πρέπει τώρα να προετοιμαστεί για αυτό μακροπρόθεσμα Οι τρέχουσες υψηλές τιμές δείχνουν ότι αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη», λέει ο γερμανός ειδικός.
Μια κοινή μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσνταμ (PIK) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έδειξε ότι οι αυξημένες μέσες θερμοκρασίες θα μπορούσαν να αυξήσουν τον πληθωρισμό των τροφίμων στην Ευρωζώνη έως και 3,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως. Και τον συνολικό πληθωρισμό να αυξάνεται έως και 1,18 μονάδες κάθε χρόνο ως το 2035. Αυτό καθιστά την κλιματική αλλαγή «σημαντικό οικονομικό παράγοντα για τη σταθερότητα των τιμών», λέει ο Χένε. Είναι πολύ σημαντικό, προσθέτει, οι παραγωγοί να ενεργούν με προνοητικότητα και να κοιτάζουν προσεκτικά πλέον για βελτιωμένες επιλογές καλλιέργειας. Πώς θα αλλάξει το κλίμα και ποια φυτά θα επιβιώσουν υπό αυτές τις συνθήκες; Η Höhne πιστεύει ότι είναι απίθανο η πλειοψηφία των παραγωγών να το κάνει ήδη αυτό. Ως εκ τούτου, υποθέτει ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να αυξάνονται στο μέλλον.
Φυσικά, η αύξηση των τιμών συνοδεύεται από κατηγορίες ότι οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τη σημερινή κατάσταση. Ο Χένε υποθέτει ότι το αυξανόμενο κόστος του κακάο και του χυμού πορτοκαλιού μετακυλίεται πραγματικά στους αγοραστές. «Αλλά δεν μπορείς ποτέ να αποκλείσεις τελείως την πιθανότητα οι εταιρείες να προσθέσουν κάτι επιπλέον επειδή φαίνεται απλώς πιθανό να αυξηθούν οι τιμές», τονίζει.
Σύμφωνα πάντως με τους ειδικούς, ο λόγος για την ταχεία αύξηση της τιμής του χυμού πορτοκαλιού και του κακάο, όπως και του ελαιολάδου, είναι η έλλειψη προσφοράς ως αποτέλεσμα των ακραίων καιρικών φαινομένων που σχετίζονται με το κλίμα. Μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας, έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες και ασθένειες των φυτών οδήγησαν πρόσφατα σε σημαντικά χαμηλότερες αποδόσεις ή ακόμα και σε ολοσχερώς καταστροφή της συγκομιδής.
«Δεν υπάρχει σταθερό μέλλον»
Οι εταιρείες λιανικής και οι παραγωγοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προετοιμαστούν για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, προειδοποίησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. Η Ευρώπη πρέπει να λάβει επείγοντα και πρόσθετα μέτρα για να προετοιμαστεί για «καταστροφικές» συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τον ΕΟΠ. «Οι παραγωγοί πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτή την κατάσταση, αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι».
Οι αγρότες φοβούνται όμως πως «δεν υπάρχει πλέον σταθερό μέλλον για κανέναν». Οι ειδικοί δεν μπορούν να αποκλείσουν το ενδεχόμενο βασικά τρόφιμα να επηρεαστούν επίσης από απότομες αυξήσεις τιμών και ελλείψεις στο άμεσο μέλλον. «Η κλιματική κρίση ενέχει κίνδυνο για τις παγκόσμιες προμήθειες τροφίμων». Φυσικά, υπάρχει πάντα η δυνατότητα να αγοράζουμε τρόφιμα στην παγκόσμια αγορά, ακόμη και σε ακριβές τιμές. Αλλά δεν μπορούν όλοι να το κάνουν…
