Αν υπήρξε κάτι που εξέπληξε πολλούς στη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν, αυτό δεν ήταν η απόφαση της Τεχεράνης να πραγματοποιήσει την πρώτη ευθείας επίθεσή της (κατά τρόπο που μπορούσε να αναχαιτιστεί) σε ισραηλινό έδαφος. Έπρεπε με κάποιο τρόπο να πει στους πληρεξουσίους της ότι δεν κάνουν μόνο εκείνοι θυσίες. Ούτε η απόφαση της κυβέρνησης Νετανιάχου να αντιδράσει μετρημένα. Ήξερε πως σε διαφορετική περίπτωση θα προκαλούσε περιφερειακό πόλεμο – χωρίς να έχει τη στήριξη των ΗΠΑ.
Αυτό που πραγματικά ήρθε ως έκπληξη ήταν η αμέριστη συνδρομή των Αράβων στην απόκρουση της ιρανικής επίθεσης το περασμένο Σάββατο. Η Ιορδανία διατηρεί βεβαίως διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ εδώ και 30 χρόνια. Αλλά δεν ήταν η μόνη χώρα που αναχαίτισε ιρανικά drones και πυραύλους. Η Πολεμική Αεροπορία της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων πρόσφεραν κρίσιμες πληροφορίες στο Ισραήλ λίγο πριν από την επίθεση, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Foreign Policy. H Αίγυπτος ήταν επίσης έτοιμη να βοηθήσει.
Οικονομικό σωσίβιο
Η στάση αυτή έχει να κάνει τόσο με τον τρόπο που βλέπουν το Ιράν οι αραβικές δυνάμεις και τους φόβους που έχουν απέναντι στην προσπάθεια της Τεχεράνης να αυξήσει την επιρροή της όσο με οικονομικές πραγματικότητες, που οι κυβερνήσεις της περιοχής δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν. Δεν είναι τυχαίο πως όταν η Τουρκία στις 9 Απριλίου ανακοίνωσε ότι απαγορεύει μία σειρά από εξαγωγές στο Ισραήλ, καμία αραβική χώρα δεν ακολούθησε.
Για Ιορδανία και Αίγυπτο το Ισραήλ δεν είναι απλά ένας εμπορικός εταίρος. Είναι ένα «οικονομικό σωσίβιο σωτηρίας», σχολιάζει το Foreign Policy. Οι πιέσεις που αντιμετωπίζει η αιγυπτιακή οικονομία (η οποία το τελευταίο που θέλει να δει είναι τεράστιες προσφυγικές ροές από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το έδαφός της) είναι γνωστές.
Η δίψα για…νερό
Λιγότερο γνωστό ίσως είναι το πόσο εξαρτημένη είναι η Ιορδανία από το Ισραήλ. Η χώρα αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια οξύτατη κρίση λειψυδρίας. Έχει στη διάθεσή της μόλις 950 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως, για να καλύψει τη ζήτηση 1,4 δισ. κυβικών μέτρων. Με την ειρηνευτική συμφωνία που έχει υπογράψει από το 1994, αγοράζει από το Ισραήλ περί τα 100 εκατ. κυβικά μέτρα νερό ετησίως.
Υπολογίζεται μάλιστα ότι η εξάρτηση αυτή θα μεγαλώνει όσο περνούν τα χρόνια. Ήδη οι δύο χώρες έχουν στα σκαριά συμφωνία ανταλλαγής νερού με ηλιακή ενέργεια. Αν αυτή κλείσει, η Ιορδανία θα εισάγει επιπρόσθετα 200 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου
Το Αμμάν δεν στηρίζεται όμως στο Ισραήλ μόνο για να καλύψει τη «δίψα» του. Εισάγει ισραηλινό φυσικό αέριο για ηλεκτρικό ρεύμα και τη χημική βιομηχανία. Το φυσικό αέριο καλύπτει το 70% της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της Ιορδανίας και εισάγεται σχεδόν κατά αποκλειστικότητα από το κοίτασμα Λεβιάθαν.
Ενέργεια εισάγει από το Ισραήλ και η Αίγυπτος, αφού τα δικά της υφιστάμενα αποθέματα εξαντλούνται με ταχύτερους ρυθμούς, από ό,τι ανακαλύπτονται νέα, ενώ το τεράστιο κοίτασμα Ζορ, δοκιμάζεται από σειρά τεχνικών προβλημάτων. Τα δεδομένα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξάγει το δικό της φυσικό ή LNG στην Ευρώπη και αντ’αυτού να επανεξάγει ισραηλινό φυσικό αέριο.
Τα οικονομικά συμφέροντα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων είναι λίγο διαφορετικά: Έχουν σημαντικές ροές επενδύσεων και εμπορίου μεταξύ τους, ενώ αυτό που ενδιαφέρει τα ΗΑΕ είναι πρωτίστως να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία της προηγμένης τεχνολογικής κοινότητας του Ισραήλ για την προώθηση λύσεων που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αλλά και την προσπάθειά του να αναδειχθεί σε logistics hub της περιοχής. Από το 2020 τα εμιράτα είναι επίσης μεγάλος αγοραστής ισραηλινών όπλων.
Για τα ΗΑΕ, το Κατάρ, το Μπαχρέιν η οικονομική ανάπτυξη αυτή τη στιγμή είναι η νούμερο 1 προτεραιότητα. Το ίδιο και ισχύει και για τη Σαουδική Αραβία, που προσπαθεί να περιορίσει την εξάρτησή της από τα πετροδολάρια δίνοντας έμφαση σε νέες τεχνολογίες, χρηματοοικοκονομικές υπηρεσίες, τουρισμό και ψυχαγωγία. Και μπορεί το Ριάντ ακόμη να μην έχει τόσο στενή συνεργασία με το Ισραήλ όσο οι άλλες αραβικές χώρες, αλλά πλέον είναι μία δύναμη που υπολογίζει στο πλαίσιο των ευρύτερων σχέσεών του με τη Δύση – κάτι που θα ήταν αδιανόητο έως και πριν από λίγα χρόνια.
Κόντρα στην κοινή γνώμη
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ηγεσίες των χωρών αυτών είναι διατεθειμένες ακόμη και να πάνε κόντρα στην κοινή γνώμη, προκειμένου να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ. Σε έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί πριν από έναν χρόνο (πριν ακόμη δηλαδή ξεσπάσει ο πόλεμος στη Γάζα) μόνο το 15% των πολιτών της Ιορδανίας και περίπου το 38% των πολιτών Αιγύπτου και Σαουδικής Αραβίας τάσσονταν υπέρ των οικονομικών συμφωνιών της χώρας τους με το Ισραήλ.
Να σημειωθεί ότι υπό την πίεση της κοινής γνώμης τον περασμένο Νοέμβριο η Ιορδανία πάγωσε μία συμφωνία ανταλλαγής ενέργειας με νερό, αλλά το τελευταίο διάστημα προσπαθεί σιωπηρά να την αναστήσει. Ακόμη και στο Άμπου Ντάμπι, όπου η Mubadala Petroleum, έχει εξαγοράσει μερίδιο 22% στο ισραηλινό κοίτασμα αερίου Ταμάρ, λιγότεροι από τους μισούς (45%) θεωρούν θετική την οικονομική συνεργασία με το Ισραήλ.
Ο ανταγωνισμός των Σουνιτών με το σιιτικό Ιράν
Ρόλο – αν και μικρότερο από τα οικονομικά συμφέροντα – παίζει και το γεγονός ότι η Μέση Ανατολή είναι εδώ και δεκαετίες διαχωρισμένη με βάση τα θρησκευτικά δόγματα. Οι Σαουδάραβες και άλλα κράτη του Κόλπου με πληθυσμό σουνιτικό, προσπαθούν να αποκρούσουν την προσπάθεια του σιιτικού Ιράν να εξαπλώσει τη δική του επιρροή.
Χώρες όπως το Ιράκ, η Συρία και ο Λίβανος, των οποίων ο πληθυσμός είναι ένα μείγμα Σουνιτών και Σιιτών και άλλων θρησκειών έχουν βρεθεί στο μέσο της αντιπαράθεσης. Συρία και Λίβανος έχουν αναμφίβολα έρθει πιο κοντά στο Ιράν, με τη Χεζμπολάχ να είναι ο πιο ισχυρός πληρεξούσιος της Τεχεράνης.
