Υπάρχουν λογής και λογής τραπεζίτες, που προσπαθούν να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Άλλοι όμως βλέπουν το δάσος και άλλοι μόνο το δένδρο. Ανάμεσα σε αυτούς που όχι μόνο βλέπουν το «δάσος», αλλά το θέλουν να παραμείνει «πράσινο και ζωντανό» είναι ο 54χρονος Ολλανδός, Φρανκ Ελντερσον. Μέλος της εξαμελούς Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και αντιπρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, ο Φρανκ Ελντερσον «έκλεψε» τις εντυπώσεις στο φετινό Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών. Γιατί η ομιλία του κ. Ελντερσον δεν περιορίστηκε σε έναν βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Ούτε στα στενά νομισματικά προβλήματα που είμαστε συνηθισμένοι να ακούμε από τους κεντρικούς τραπεζίτες για την ανάγκη μεγαλύτερης ή μικρότερης, μείωσης των επιτοκίων. Άλλωστε, οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα και τη φύση αποτελούν πηγή χρηματοοικονομικών κινδύνων και, ως εκ τούτου, εμπίπτουν πλήρως στην εντολή των κεντρικών τραπεζών και των εποπτικών αρχών.
Η ομιλία του Φρανκ Ελντερσον ήταν μια ήρεμη κραυγή αφύπνισης για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Για το τι μπορεί να συμβεί στον πλανήτη μας ως το τέλος του αιώνα. Κάτι που φυσικά αφορά άμεσα και την Ελλάδα.
«Ο κόσμος, είπε ο Φρανκ Έλντερσον, οδεύει σήμερα προς μια άνοδο της θερμοκρασίας πολύ πάνω από τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού- ενδεχομένως και παραπάνω από 2,9 βαθμούς Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική εποχή». Και για αυτό, «η οικονομία πρέπει να καταστεί ανθεκτική στην αύξηση των κλιματικών και φυσικών κινδύνων. Γιατί οποιοδήποτε κεφαλαιουχικό απόθεμα δεν καταστεί ανθεκτικό στους κινδύνους αυτούς, θα δει πιθανότατα την οικονομική του διάρκεια ζωής να μειώνεται σημαντικά. Και οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται επί του παρόντος για το «πρασίνισμα» του κεφαλαιακού αποθέματος ενδέχεται να μην είναι απρόσβλητες από αυτό το φαινόμενο.
Οι πλημμύρες, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να βλάψουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής μιας εταιρείας, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητά της να αποπληρώσει ένα δάνειο, οδηγώντας με τη σειρά της σε υψηλότερο πιστωτικό κίνδυνο την τράπεζα που χορήγησε το δάνειο. Σκεφτείτε τι μπορεί να συμβεί εάν το σπίτι μας είναι χτισμένο σε περιοχή ευάλωτη στις πυρκαγιές. Η αξία του θα μπορούσε να πέσει, αφήνοντας την τράπεζα που χορήγησε το στεγαστικό δάνειο με υψηλότερο κίνδυνο στον ισολογισμό της.
Και αυτοί οι οικονομικοί κίνδυνοι δεν σχετίζονται μόνο με την κλιματική αλλαγή. Πέρυσι, όταν η ΕΚΤ εξέτασε περισσότερες από 4,2 εκατομμύρια μεμονωμένες εταιρείες που αντιστοιχούν σε εταιρικά δάνεια άνω των 4,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ, έκανε μια δύσκολη διαπίστωση: Σχεδόν το 75% όλων των τραπεζικών δανείων στη ζώνη του ευρώ είναι σε εταιρείες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τουλάχιστον μία υπηρεσία οικοσυστήματος .
Η οικονομία να καλύψει τις κρίσιμες κλιματικές ανάγκες
Οι διαρθρωτικές οικονομικές συνέπειες θα είναι βαθιές, σύμφωνα με τον κ. Έλντερσον, με επιπτώσεις τόσο στην προσφορά όσο και στη ζήτηση της οικονομίας. Γι` αυτό θα πρέπει να αφιερωθούν οι αναγκαίοι πόροι για την προστασία των πολιτών και της κοινωνίας από την αύξηση των κλιματικών και φυσικών κινδύνων, όπως οι πυρκαγιές, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες. Αυτό θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά.
Στο βαθμό, μάλιστα που η αύξηση των κινδύνων δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί, η οικονομία θα πρέπει να καλύψει τις κρίσιμες ανάγκες που ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος προσδιορίζει ότι βρίσκονται σε κίνδυνο.
Ο Φρανκ Έλντερσον τόνισε ακόμη ότι πέρα από την κάλυψη αυτών των κρίσιμων αναγκών, η οικονομία θα υποστεί περαιτέρω διαρθρωτικό μετασχηματισμό, καθώς θα αλλάξουν τόσο οι προτιμήσεις όσο και οι δυνατότητες παραγωγής.
Μήνυμα και για την Ελλάδα
Η επισήμανση του Ολλανδού τραπεζίτη και μάλιστα από τον Ομφαλό της Γης, τους Δελφούς, αφορά ιδιαίτερα και εμάς στην Ελλάδα. Ο τουρισμός είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Προορισμοί που σήμερα είναι δημοφιλείς, μπορεί στο μέλλον να μην έχουν πλέον παρόμοια ζήτηση ή να μην είναι καν προσβάσιμοι.
Το διεθνές εμπόριο επίσης, είναι άλλο ένα παράδειγμα που μπορεί να πληγεί από την κλιματική κρίση, αν δεν ληφθούν σοβαρά μέτρα. Μπορεί να αναγκαστεί να αναδιαμορφωθεί καθώς οι υπάρχουσες διαδρομές και τα λιμάνια μπορεί να μην είναι διαθέσιμα και να ανοίξουν άλλα. Άρα και οι ξενοδόχοι μας και οι πλοιοκτήτες μας θα έχουν να αντιμετωπίσουν νέα δεδομένα. Φυσικά και οι τράπεζες που τους χρηματοδοτούν.
«Γι` αυτό, η οικονομία πρέπει να καταστεί ανθεκτική στην αύξηση των κλιματικών και φυσικών κινδύνων. Το υπάρχον απόθεμα κεφαλαίου – συμπεριλαμβανομένων των κατοικιών – θα πρέπει να αναβαθμιστεί και να προσαρμοστεί, με όλες τις αυξήσεις του διαρθρωτικού κόστους που αυτό συνεπάγεται», ήταν ένα από τα βασικά μηνύματα που έστειλε «η καμπάνα» του Φρανκ Ελντερσον .
«Οποιοδήποτε κεφαλαιουχικό απόθεμα δεν καταστεί ανθεκτικό στους κινδύνους θα δει πιθανότατα την οικονομική του διάρκεια ζωής να μειώνεται σημαντικά. Αυτό θα λάβει τη μορφή υψηλότερων ποσοστών απόσβεσης, που συνεπάγονται μεγαλύτερους οικονομικούς κινδύνους για οποιονδήποτε έχει έκθεση στο κεφαλαιακό απόθεμα.
Τα πιθανά εμπόδια
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ζωτικής σημασίας για τους υπεύθυνους χάραξης της οικονομικής πολιτικής να εντοπίσουν τα πιθανά εμπόδια στην αποτελεσματική και αποδοτική προσαρμογή, είπε το μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ και εξήγησε:
Πρώτον, η αδυναμία συντονισμού μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένη κατανομή των επενδύσεων. Ορισμένες επενδύσεις μπορεί να μην υλοποιηθούν καθόλου εάν ο ιδιωτικός τομέας δεν λάβει υπόψη του τα οφέλη για την κοινωνία.
Δεύτερον, η διαρθρωτική προσαρμογή σε μια οικονομία απαιτεί τον κατάλληλο συνδυασμό ευελιξίας, εκπαίδευσης και κοινωνικών δικτύων ασφαλείας για την πλοήγηση σε μια χωρίς αποκλεισμούς και αποτελεσματική διαδικασία προσαρμογής.
Τρίτον, ενδέχεται να προκύψουν χρηματοδοτικά εμπόδια. Η αυξημένη αβεβαιότητα λόγω πιθανών κλιματικών και φυσικών κινδύνων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των ασφαλίστρων κινδύνου, τα οποία με τη σειρά τους θα μπορούσαν να συγκρατήσουν τις επενδύσεις. Και η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να επιδεινωθεί εάν δεν είναι πλέον δυνατή η ασφάλιση έναντι ορισμένων κινδύνων – ή εάν είναι δυνατή μόνο με απαγορευτικό κόστος.
Πλημμύρες και αξιόχρεο
Ο Φρανκ Έλντερσον σημείωσε ότι σε τομείς όπου δεν μπορούν να επιλυθούν με τη συμμετοχή των ιδιωτικών επενδύσεων, οι κυβερνήσεις μπορεί να χρειαστεί να παρέμβουν με αυξημένες δημόσιες επενδύσεις και δίκτυα ασφαλείας. Αυτό θα δημιουργήσει σημαντικές κυβερνητικές ενδεχόμενες υποχρεώσεις που δεν αντικατοπτρίζονται ακόμη κατάλληλα στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας ή στα θεσμικά πλαίσια οικονομικής διακυβέρνησης.
Για να γίνει αντιληπτό αυτό από τον αναγνώστη, αρκεί να σκεφτεί κανείς αν για παράδειγμα πλημμυρίσει η Ολλανδία πώς θα μπορεί να έχει αξιόχρεο με βαθμολογία ΑΑΑ… Και δεν είναι φυσικά μόνο οι κίνδυνοι αυτοί. Φανταστείτε εκατομμύρια Ολλανδούς να μεταναστεύουν στη Γερμανία, σε υψηλότερο υψόμετρο…
Ο κ. Ελντερσον δυστυχώς επαληθεύθηκε λίγες μέρες μετά στο…Ντουμπάι, που έζησε τη δική του θεομηνία τύπου Ντάνιελ. Μια ασυνήθιστη καταρρακτώδης βροχή ήταν αρκετή για να πλημμυρίσει η χώρα που βρίσκεται στην έρημο και να αποκοπεί από τον έξω κόσμο.. Εκατοντάδες καταστήματα και κτίρια καταστράφηκαν και οι κάτοικοι άρχισαν να καταλαβαίνουν τι μπορεί να σημαίνει κλιματική κρίση!
«Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα και τη φύση πρέπει να αξιολογούνται σωστά», τόνισε ο κ. Ελντερσον.
Φυσικά, οι εμπλοκές στη ροή της χρηματοδότησης που μειώνουν τις επενδύσεις ή που οδηγούν σε εσφαλμένη κατανομή, μπορούν να μετριαστούν με ένα υγιές τραπεζικό σύστημα και καλά αναπτυγμένες κεφαλαιαγορές που ενισχύουν τη διαφάνεια. Σε αυτό το πλαίσιο, πρόσθεσε, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση και η ένωση κεφαλαιαγορών -όπως έχει ζητήσει στο παρελθόν η ΕΚΤ- ανεξάρτητα από το σενάριο κλίματος και φύσης που τελικά θα υλοποιηθεί.
Κλιματικά στρες τεστ
Η ΕΚΤ, έχοντας πλήρη επίγνωση των κινδύνων, έχει ήδη αναλάβει πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες όπως είναι τα κλιματικά στρες τεστ που υποχρεώνουν τις τράπεζες να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να γίνουν πιο ανθεκτικές στους κλιματικούς και φυσικούς κινδύνους.
Οι ηγεσίες των τραπεζών θα πρέπει να κατανοήσουν τους κινδύνους και να προσαρμόσουν τους οργανισμούς στις απαιτήσεις, αλλιώς θα μπορούσαν να κριθούν ως ακατάλληλες αν κάποια στιγμή μείνουν πίσω από τις εξελίξεις. Αυτή η πίεση από την ΕΚΤ είναι εξόχως σημαντική και αποτελεί μια διασφάλιση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού συστήματος.
Οι προειδοποιήσεις του Φρανκ Έλντερσον από τους Δελφούς πρέπει να ακουστούν σε όλη την ΕΕ, καθώς πολλοί αναλώνονται σε μια βραχυπρόθεσμή στρατηγική με ορίζοντα απλά και μόνο τις ευρωεκλογές. Αναμφίβολα, οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές δεν είναι, και δεν σκοπεύουν να είναι, φορείς χάραξης πολιτικής στον τομέα του κλίματος και της φύσης. Οι κυβερνήσεις είναι αυτές που είναι υπεύθυνες για τις πολιτικές για το κλίμα και τη φύση. Αλλά οι κεντρικές τράπεζες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να λάβουν υπόψη τις συνεχιζόμενες κλιματικές και φυσικές κρίσεις για να εκπληρώσουν τις εντολές τους στη νομισματική πολιτική και την τραπεζική εποπτεία.
Ακούγοντας τον Φρανκ Έλντερσον στους Δελφούς, είδαμε πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι υπάρχει μια ΕΚΤ στην προμετωπίδα της προοδευτικής σκέψης και της πράσινης μετάβασης. Η ΕΚΤ ως εκ του θεσμικού της ρόλου κοιτάζει πιο βαθιά στο μέλλον και προσπαθεί να ανταποκριθεί στις πολυποίκιλες προκλήσεις των δεκαετιών μπροστά μας.
