Λίγες εβδομάδες πριν τις δημοτικές εκλογές στη Βρετανία, το 51% όλων των δήμων της χώρα βρίσκεται στα όρια της χρεοκοπίας, σύμφωνα με την Ένωση Πληροφοριών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση (LGiU).
Μέχρι στιγμής, έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για την ενεργοποίηση 8 διαδικασιών πτώχευσης ισάριθμων βρετανικών δήμων και αυτό είναι μόνο η αρχή ενός πραγματικού κύματος χρεοκοπιών. Δεκατρείς δήμοι δεν μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν τις πληρωμές τους πρόσφατα, καθώς η χρηματοδότηση των δήμων έχει μειωθεί κατά 40% και χρειάζεται μια μεγάλης κλίμακας «διάσωση», όπως εκτιμά η LGiU.
Μεταξύ των δήμων που έχουν ήδη ζητήσει διάσωση ή πρόκειται να το κάνουν είναι το Μπέρμιγχαμ, το Νότιγχαμ, το Σλόου και η λονδρέζικη περιοχή του Κρόιντον. Οι δήμοι αυτοί έχουν υποβάλει αίτημα για «έκτακτη οικονομική στήριξη» προς την κυβέρνηση λόγω της αδυναμίας εξισορρόπησης των λογαριασμών τους.
Τεχνικά, οι δήμοι του Ηνωμένου Βασιλείου δεν διαθέτουν μηχανισμό πτώχευσης. Για να δηλώσουν ανικανότητα να αναλάβουν τα χρέη και τα τρέχοντα έξοδά τους, οι βρετανικοί δήμοι καταφεύγουν στο «Άρθρο 114», με το οποίο δεσμεύονται νομικά να μπλοκάρουν οποιαδήποτε νέα δαπάνη για 21 ημέρες κατά τις οποίες πρέπει να παρουσιάσουν νέο προϋπολογισμό. Στη συνέχεια, εάν η Κυβέρνηση αποδεχθεί αυτά τα στοιχεία, μπορεί να αναλάβει την είσπραξη έκτακτων εσόδων από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων ή ακόμη και να καταφύγει σε «έκτακτη οικονομική ενίσχυση».
Αντιμέτωπη με αυτό το κύμα χρεοκοπιών , ειδικά στην επόμενη θητεία των δημοτικών συμβουλίων, η Ντάουνινγκ Στριτ θα πρέπει να αναλάβει ένα πρόγραμμα διάσωσης μεγάλης κλίμακας. Μάλιστα, από την Ένωση Τοπικής Αυτοδιοίκησης (LGA) εξηγούν ότι αυτές οι «διασώσεις» που πρέπει να αναλάβει το κράτος έχουν ήδη δημιουργήσει μια συσσωρευμένη «τρύπα» 6,4 δισεκατομμυρίων λιρών από το 2020, καθώς αυξάνονται με ρυθμό περίπου 1, 4 δισεκατομμυρίων λιρών, ετησίως.
Απελπιστική κατάσταση
Ο Τζόναθαν Καρ-Γουέστ, διευθύνων σύμβουλος της LGIU, τόνισε ότι η τελευταία έρευνα για τους δήμους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η οικονομική κατάσταση των συμβουλίων είναι απελπιστική» Μέχρι τώρα, επισημαίνει, οι δήμοι συντηρούνταν χάρη κυρίως σε «περικοπές, δανεισμό και αποθεματικά ».
Ωστόσο, ο πληθωρισμός και τα υψηλά επιτόκια έχουν επιταχύνει σημαντικά αυτό το διαρθρωτικό πρόβλημα . Αυτή τη στιγμή, οι δήμοι που έχουν ήδη εκμεταλλευτεί το «άρθρο 114» πωλούν περιουσιακά στοιχεία για να βουλώσουν τρύπες και η πλειοψηφία ζητά να έχει πρόσβαση σε άλλες πηγές εσόδων.
Ο ρόλος της Θάτσερ
Οι απαρχές της κρίσης στους βρετανικούς δήμους είναι πολλές δεκαετίες πίσω. Οι αποφάσεις που έλαβε η πρώην πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ, έγιναν ωρολογιακές βόμβες που κατέληξαν να εκραγούν πολύ μετά την αποχώρησή της.
Η Θάτσερ προχώρησε σε αλλαγές στο τοπικό φορολογικό σύστημα, ώστε κάθε δήμος να επιβάλει έναν ενιαίο φόρο για όλους τους πολίτες του, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους, το μέγεθος της κατοικίας τους ή οποιαδήποτε άλλο κριτήριο.
Αυτή η μεταρρύθμιση είχε βάλει μάλιστα «φωτιά» στους δρόμους της Σκωτίας, βυθίζοντας το Συντηρητικό Κόμμα.
Ο διάδοχος της Θάτσερ, Τζον Μέιτζορ άλλαξε το φορολογικό σύστημα, επιβάλλοντας φόρο με βάση την τιμή της κατοικίας. Αλλά στη βιασύνη του να μεταρρυθμίσει το σύστημα που είχε εφαρμόσει η Θάτσερ, ο νόμος Μέιτζορ άφησε πολλές τρύπες. Αφενός, η εκτίμηση της κατοικίας, η οποία καθορίζει τον φόρο που θα εισπραχθεί, βασιζόταν σε αξίες του 1991. Οι τιμές των κατοικιών σε πολλά μέρη έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, με αποτέλεσμα πολλά σπίτια που σήμερα κοστίζουν εκατομμύρια λίρες, να πληρώνουν πολύ χαμηλότερο φόρο από αυτόν που αναλογούσε.
Η άφιξη του Ντέιβιντ Κάμερον στην Ντάουνινγκ Στριτ εγκαινίασε μια δεκαετία λιτότητας και περικοπών που έπληξαν σκληρά τους δήμους. Οι ενισχύσεις του Δημοσίου στους δήμους μειώθηκαν κατά 40% ,στα 28 δισεκατομμύρια το 2020. Το αποτέλεσμα είναι ότι, παρά τις συνεχείς αυξήσεις στους φόρους τους, τα δημοτικά συμβούλια έχασαν κατά μέσο όρο το 15% των εσόδων τους μεταξύ 2010 και 2022.
Αυξήσεις φόρων
Για να αποφευχθεί η χρεοκοπία των δήμων, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ρίσι Σούνακ έχει εγκρίνει πολυάριθμες αυξήσεις στους τοπικούς φόρους, με τις οποίες ελπίζει ότι θα συγκεντρωθούν εφέτος, 64 δισεκατομμύρια λίρες, 6,5% περισσότερο από πέρυσι. Ωστόσο, η βοήθεια της κεντρικής κυβέρνησης παραμένει κολλημένη στα 28,6 δισεκατομμύρια λίρες, με μια αύξηση δηλαδή κατά 600 εκατομμύρια, που βοηθά, αλλά δεν διορθώνει τη ρίζα των προβλημάτων.
Μια λύση που έχει προταθεί είναι να καταστεί πιο ευέλικτη η ικανότητα των δήμων να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση μέσω της αγοράς και της πώλησης περιουσιακών στοιχείων σε μεγάλη κλίμακα, αποφεύγοντας έτσι τις χρεοκοπίες.
Ωστόσο, μελέτη του LSE δείχνει πώς δεν είναι τόσο απλή η επίλυση αυτού του προβλήματος είναι τόσο απλή. Υπάρχει σαφής κίνδυνος, τα δημοτικά συμβούλια, στην απελπισία τους να να πουλήσουν όσο όσο τα περιουσιακά τους στοιχεία. «Υπό αυτή την έννοια, επισημαίνει το LSE «η πώληση περιουσιακών στοιχείων είναι μια βραχυπρόθεσμη λύση».
Τέσσερα μέτρα
Το Πανεπιστήμιο “Northumbria προτείνει τέσσερα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν για να αποφευχθούν αυτές οι μαζικές χρεοκοπίες: Μεγαλύτερη πρόσβαση στους φόρους από τα δημοτικά συμβούλια, μια μόνιμη κρατική προμήθεια που θα δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα στους δήμους να διαπραγματεύονται με την κυβέρνηση και μια επαναξιολόγηση των δαπανών για τις επιχορηγήσεις που λαμβάνουν.
Η τελευταία πρόταση προβλέπει την «μεταφορά εθνικών φόρων σε τοπικούς φορείς», όπου το 25% του εισπραχθέντος ΦΠΑ να πηγαίνει στους δήμους, με βάση τις ανάγκες τους.
