Από μακριά, μοιάζουν με εκτάσεις αρκτικού χιονιού, αλλά από κάτω βρίσκονται βαθιά πηγάδια με αλατούχα υπόγεια ύδατα γεμάτα μέταλλα. Συγκεκριμένα, με λίθιο, επονομαζόμενο και «λευκός χρυσός».
Στο «τρίγωνο του λιθίου» – μια περιοχή που εκτείνεται στην Αργεντινή, τη Χιλή και τη Βολιβία – οι κοινότητες των ιθαγενών βρίσκονται πάνω σε έναν θησαυρό που εκτιμάται πως ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το μέταλλο, είναι το κλειδί στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Χρησιμοποιείται στις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων ενώ είναι ζωτικής σημασίας για την ηλιακή και αιολική ενέργεια, και πολλά άλλα.
Αλλά για την εξόρυξή του, τα ορυχεία απομυζούν νερό.
Καθώς οι ισχυρότεροι του κόσμου κοιτάζουν όλο και περισσότερο προς το «τρίγωνο» -το μεγαλύτερο απόθεμα λιθίου στη Γη- ως ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ για τη διάσωση του περιβάλλοντος, άλλοι ανησυχούν ότι η εξόρυξη του ορυκτού θα σημάνει τη θυσία των ιθαγενών, αναφέρει στο ρεπορτάζ της η Washington Post.
Οι ιθαγενείς Κόλα στην βόρεια Αργεντινή, για αιώνες σκαρφαλώνουν στα ψηλά βουνά της βόρειας Αργεντινής σε αναζήτηση ενός βασικού ζωτικού στοιχείου: Φρέσκο πόσιμο νερό, σε ένα από τα πιο άνυδρα περιβάλλοντα του κόσμου.
Αλλά κοινότητες όπως η δική τους ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι η τύχη τους μπορεί να εξαντληθεί. Οι υδάτινοι οδοί που περιβάλλουν την περιοχή τους τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις λευκές αλυκές που εκτείνονται κάτω από υπόγειες λιμνοθάλασσες με νερά, γεμάτα με λίθιο.
«Θα χάσουμε τα πάντα αν έρθουν τα ορυχεία», δήλωσε η 68χρονη Φλόρες ντε Καλάτα.
Τιμές -ρεκόρ
Μεταξύ του 2021 και του 2023, η τιμή ανά τόνο λιθίου σχεδόν τριπλασιάστηκε στις αγορές των ΗΠΑ, αγγίζοντας πέρυσι το ρεκόρ των 46.000 δολαρίων ανά τόνο, σύμφωνα με έκθεση του Γεωλογικού Ινστιτούτου των Ηνωμένων Πολιτειών.
Στην Κίνα, τον κύριο πελάτη του λιθίου της περιοχής, ένας τόνος του μετάλλου κόστιζε 76.000 δολάρια, στην κορύφωση της τιμής του πέρυσι.
Οι τιμές έχουν έκτοτε υποχωρήσει, αλλά ΗΠΑ και Κίνα, εξακολουθούν να στρέφουν το βλέμμα τους στις άγονες ερήμους της περιοχής τόσο ως πηγή πλούτου όσο και ως κινητήρια δύναμη για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.
Πώς εξόρυξη «σκοτώνει» το πόσιμο νερό
Ο «λευκός χρυσός» που αναζητούν περιέχεται στις εκατοντάδες αλυκές, που κατακλύζουν την περιοχή του «τριγώνου»
Σε αντίθεση με άλλες μορφές εξόρυξης, το λίθιο εδώ δεν εξάγεται από πετρώματα, αλλά από το νερό της άλμης.
Το πρόβλημα είναι ότι οι αλυκές λειτουργούν επίσης ως ζωτικό μέρος ενός οικοσυστήματος με μεγάλη βιοποικιλότητα, λένε επιστήμονες όπως η Ingrid Garcés, υδρολόγος από το Πανεπιστήμιο Antofagasta της Χιλής.
Ενώ το νερό μέσα στις λιμνοθάλασσες δεν είναι πόσιμο, συνδέεται με τις γύρω πηγές γλυκού νερού, και τα κοντινά ορεινά ρυάκια, που είναι απαραίτητα για την επιβίωση χιλιάδων ιθαγενών.
Η ανησυχία των επιστημόνων που ερωτήθηκαν από το AP είναι ότι η άντληση νερού σε βιομηχανική κλίμακα αφενός μολύνει το γλυκό νερό με την άλμη και αφετέρου «στεγνώνει» καταλυτικά το περιβάλλον, με αλυσιδωτές επιπτώσεις για τη ζωή στην περιοχή, που ήδη πλήττεται από την ξηρασία η οποία προκαλείται από την κλιματική αλλαγή.
Τόποι ιεροί
Λόγω της περιβαλλοντικής τους σημασίας, οι αλυκές και τα γειτονικά τους νερά έχουν ιερή υπόσταση για τους αυτόχθονες πολιτισμούς, αποτελώντας βασικό τόπο των εορτών τους ολόκληρο τον Αύγουστο.
Η πόλη της Φλόρες ντε Καλάτα είναι μία από τις 38 που βρίσκονται δίπλα σε δύο τέτοιες αλυκές – τη λιμνοθάλασσα Guayatayoc και τη Salinas Grandes – οι οποίες φέρνουν εισόδημα σε πόλεις όπως η δική της μέσω του τουρισμού και της μικρής κλίμακας συγκομιδής αλατιού.
Τελειώνουν τα «όπλα»
Για δεκαετίες, οι κοινότητες ιθαγενων, έχουν αποκρούσει τις εξορύξεις μεγάλης κλίμακας και έχουν διεξάγει μακροχρόνιες νομικές μάχες για να σταματήσουν τα έργα.
Αλλά χρόνο με το χρόνο, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αμυνθούν απέναντι στις εταιρείες εξόρυξης.
«Σεβαστείτε μας. Φύγετε»
Περισσότερες από 30 εταιρείες ζητούν επισήμως άδεια για να εξορύξουν το νερό σε δύο αλυκές. Πινακίδες που έχουν τοποθετηθεί από την κοινότητα γράφουν: «Σεβαστείτε την περιοχή μας. Φύγετε».
Άλλαξαν μέχρι και το σύνταγμα
Τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο το περασμένο καλοκαίρι, όταν η κυβέρνηση, ανυπόμονη για τα κέρδη από τα ορυχεία, άλλαξε το σύνταγμά της, διευκολύνοντας την κατάργηση ορισμένων δικαιωμάτων των ιθαγενών και περιορίζοντας τη δυνατότητα διαμαρτυρίας κατά της επέκτασης των εξορύξεων.
Χιλιάδες ιθαγενείς εξεγέρθηκαν αποκλείοντας δρόμους που χρησιμοποιούνται από τα ορυχεία λιθίου.
Οι πόρτες για τις εταιρείες εξόρυξης έχουν μείνει ορθάνοιχτες υπό τον νέο δεξιό αυτοαποκαλούμενο «αναρχοκαπιταλιστή» ηγέτη της χώρας Χαβιέρ Μιλέι, ο οποίος εξελέγη τον Νοέμβριο, με την υπόσχεση να αναστήσει την καταρρέουσα οικονομία της χώρας του.
Ο ηγέτης με το αλυσοπρίονο μείωσε τις οικονομικές επιβαρύνσεις για τις εταιρείες εξόρυξης σε μια προσπάθεια να προσελκύσει επενδυτές.
Για την Φλόρες ντε Καλάτα και τη μικρή της πόλη Tusaquillas, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την πατρίδα τους αντιπροσωπεύει ένα φιαλτικό σενάριο.
Αναρωτιέται τι θα έχει απομείνει σε 20 χρόνια.
«Αν έρθουν τα ορυχεία, θα έχουμε χρήματα για ένα διάστημα. Αλλά μετά τα εγγόνια μας, τα δισέγγονά μας – θα υποφέρουν», είπε. «Θέλω να κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να υπερασπιστώ αυτά τα εδάφη, ώστε να εξακολουθούν να έχουν τα χωράφια τους και το νερό τους».
Επιμέλεια: Κατερίνα Άτση
