Ο κατασκευαστικός κλάδος στην Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση. Παράλληλα, υπάρχει έλλειψη στέγης στις περισσότερες χώρες.
«Μια δύσκολη περίοδος θα χαρακτηρίσει την ευρωπαϊκή κατασκευαστική αγορά τα επόμενα χρόνια», σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο 29ο συνέδριο της Euroconstruct στο Δουβλίνο.
Η Euroconstruct ανήκει το Ινστιτούτο Ifo του Μονάχου και ειδικεύεται στην ανάλυση και τις προβλέψεις της κατασκευαστικής αγοράς που συγκεντρώνει από 19 κέντρα μελέτης σε ισάριθμες χώρες της Ε.Ε.
Σύμφωνα με τις αναλύσεις που παρουσιάστηκαν, οι συνέπειες της αύξησης των επιτοκίων και ο πόλεμος στην Ουκρανία συνέβαλαν στην επιβράδυνση της οικοδομικής δραστηριότητας. «Πτώση της κατασκευαστικής δραστηριότητας αναμένεται επίσης το 2024 και το 2025 στις περισσότερες χώρες» εκτιμά η Euroconstruct. «Η επιβράδυνση οφείλεται στο γεγονός ότι η κατασκευή νέων κατοικιών και οι συνολικές αποπερατώσεις, αναμένεται να υποχωρήσουν έως το 2025, στα επίπεδα του 2016».
«Η οικοδομή δεν είναι πλέον φθηνή υπόθεση» τονίζουν στη Ναυτεμπορική παράγοντες της αγοράς. «Αν και οι κατασκευαστικές αγορές των επιμέρους χωρών παρουσιάζουν διακριτικές διαφορές, οι οποίες μπορούν επίσης να συσχετιστούν με ουσιαστικά διαφορετικά μέτρα “κινήτρων” για την κατασκευαστική δραστηριότητα, η πλειονότητα των 19 εθνικών αγορών που παρακολουθούνται από την Euroconstruct υφίστανται σαφή επιβράδυνση – ορισμένες περισσότερο από άλλες».
Λίγα σπίτια
Η επιβράδυνση στην κατασκευή κατοικιών θα είναι πιο έντονη στη Σουηδία, την Ιταλία, τη Φινλανδία και την Ουγγαρία. Ωστόσο, χώρες με μεγαλύτερες στεγαστικές αγορές όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία πρέπει επίσης να αναμένουν σημαντικές απώλειες. Σύμφωνα με έρευνα της Euroconstruct, σχετικά λίγα σπίτια θα κατασκευαστούν στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Χώρες όπως η Γερμανία ενδέχεται να δουν τη μεγαλύτερη πτώση στην κατασκευή κατοικιών – περισσότερο από 30% το 2025 σε σύγκριση με το 2023.
Σύμφωνα με τη μελέτη, μέχρι το 2025 θα ολοκληρωθούν σημαντικά λιγότερα διαμερίσματα σε όλη την Ευρώπη. Σε σύγκριση με το 2022, αναμένεται πτώση της τάξης του 12% περίπου, όπως φαίνεται από τους υπολογισμούς της Euroconstruct. «Εκτός από την απότομη μεταβολή των επιτοκίων και το άλμα του κόστους για οικοδομικές εργασίες, η γενική αβεβαιότητα σχετικά με τη μεσοπρόθεσμη εξέλιξη των τιμών των ακινήτων οδηγεί σε έντονη απροθυμία μεταξύ των κατασκευαστών και των ενδιαφερομένων», δήλωσε ο ειδικός σε θέματα κατασκευών του ινστιτούτου Ifo, Λούντβιχ Ντορφμέιστερ σχετικά με τη μελέτη για τις 19 χώρες. «Οι λόγοι έχουν να κάνουν με τη απότομη αύξηση των επιτοκίων και των τιμών των κατασκευών, του επίμονου υψηλού πληθωρισμού, της απώλειας αγοραστικής δύναμης των οικογενειών, της ασθενέστερης οικονομικής ανάπτυξης, της σύσφιξης στους δημόσιους προϋπολογισμούς και της πτώσης των τιμών των ακινήτων», εξηγούν στην Ναυτεμπορική παράγοντες της αγοράς.
Μείωση των νέων κατοικιών
Σε όλη την Ευρώπη λοιπόν, ο αριθμός νέων κατασκευών κτιρίων κατοικιών αναμένεται να μειωθεί το 2024. Μάλιστα, οι προοπτικές έχουν ήδη αναθεωρηθεί προς τα κάτω σε 11 χώρες.
Ο κλάδος των κατασκευών κατοικιών θα καταγράψει σαφή αντιστροφή τάσης σε όλες σχεδόν τις χώρες που παρακολουθούνται. Η αντιστροφή της τάσης σύμφωνα με τα στοιχεία, θα είναι ιδιαίτερα έντονη στη Σουηδία (-10,6%), στη Φινλανδία (-10,1%), στην Ιταλία (-7,3%) και στην Ουγγαρία (-8,0%). Η πτώση στην αγορά κατασκευών θα πρέπει να είναι λιγότερο έντονη σε: Ηνωμένο Βασίλειο (-1,6%), Γαλλία (-2,2%) και Γερμανία (-2,3%).
Οι ειδικοί αναμένουν ότι αυτό θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των τιμών των ακινήτων και των ενοικίων. Και αυτό ενώ στη Γερμανία λείπουν ήδη εκατοντάδες χιλιάδες διαμερίσματα.
Όλες οι χώρες της Ευρώπης επηρεάζονται από την απότομη αύξηση του κατασκευαστικού κόστους – ακόμα κι αν η κατασκευαστική δραστηριότητα δεν έχει μειωθεί τόσο απότομα, παντού.
Ο δείκτης κόστους κατασκευής της Eurostat δείχνει ότι οι δαπάνες για κτίρια κατοικιών στην Ε.Ε. αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 31% την ίδια περίοδο: με 96% , η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στη Βουλγαρία.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Η αύξηση των τιμών σχετίζεται κυρίως με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Από την έναρξή του, οι τιμές των πρώτων υλών και των οικοδομικών υλικών, ιδιαίτερα του χάλυβα, έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Πολλές πρώτες ύλες προμηθεύονται –ή προμηθεύονταν– από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Οι υψηλές τιμές ενέργειας καθιστούν επίσης ακριβότερες τις πρώτες ύλες.
Ως αποτέλεσμα, πολλά νέα κατασκευαστικά έργα σταμάτησαν σε όλη την Ευρώπη. «Λόγω των υψηλών επιτοκίων, παλεύουμε να βρούμε ρευστότητα για να χρηματοδοτήσουμε νέες κατασκευές κατοικιών» εξηγεί στην Ναυτεμπορική ένας Ευρωπαίος κατασκευαστής ακινήτων. «Θα συνεχιστεί η συρρίκνωση στην ευρωπαϊκή κατασκευαστική αγορά, η οποία ήδη πέρυσι υποχώρησε κατα 1,7% λόγω της αυξανόμενης επιβράδυνσης των δραστηριοτήτων ανακαίνισης/ανάπλασης».
Οι ειδικοί προβλέπουν περαιτέρω επιδείνωση το 2024 (-2,1%) καθώς οι γεωπολιτικές συγκρούσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιέσεις ύφεσης.
Τα υψηλά επιτόκια της ΕΚΤ
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για την τραπεζική πίστη που σχετίζεται με τη στρατηγική επιτοκίων που εφαρμόζει η ΕΚΤ, το τρίτο τρίμηνο του 2023 τα πρότυπα χορήγησης δανείων φαίνεται να έχουν αυστηροποιηθεί σε όλους τους τύπους πιστώσεων που προσφέρονται σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, με συνέπεια την απότομη μείωση της ζήτησης.
Το «μνημονιακό κενό»
Στη χώρα μας , το μνημονιακό «κενό» της οικοδομής δεν έχει κλείσει και η ακρίβεια στα υλικά από το 2020 και μετά βάζει βαριά τη σφραγίδα της στα νεόδμητα. Πάντως, η οικοδομή έχει αρχίσει να ανεβαίνει. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα τελικά στοιχεία, από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το οκτάμηνο του 2023 η κατασκευαστική δραστηριότητα για κατοικίες κατέγραψε άνοδο ως προς τον αριθμό (22,5%) όσο και ως προς τον όγκο (14,5%) των νέων οικοδομικών αδειών κατοικιών σε επίπεδο χώρας. Από τον Νοέμβριο του 2022 έως τον Οκτώβριο 2023, το μέγεθος της Συνολικής Οικοδομικής Δραστηριότητας (Ιδιωτικής-Δημόσιας) με βάση τις εκδοθείσες οικοδομικές άδειες, στο σύνολο της χώρας, ανήλθε σε 26.977 οικοδομικές άδειες, που αντιστοιχούν σε 6.232.878 m2 επιφάνειας και 28.905.945 m3 όγκου.
«Μεγάλο πρόβλημα στέγασης»
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Νίκου Ανδρουλάκη παραδέχτηκε πάντως ότι «η χώρα αντιμετωπίζει ένα μεγάλο πρόβλημα στέγασης». Συνολικά -είπε ο πρωθυπουργός- οι επενδύσεις σε κατοικίες στο σύνολο της χώρας αυξήθηκαν σε ετήσια βάση κατά 40,2% το εννεάμηνο του 2023 (έναντι 12,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2022).
Οι τιμές ανεβαίνουν πάντως γιατί την ώρα που υπάρχει ισχυρή ζήτηση, η προσφορά δεν μπορεί να την καλύψει. Η εκτίναξη της ζήτησης οφείλεται σε τρεις παράγοντες: Στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, στη μικρή διαθεσιμότητα ακινήτων προς μίσθωση και στο γεγονός ότι οι τράπεζες χορηγούν στεγαστικά, αλλά οι όροι δεν είναι και πολύ ελκυστικοί για το κοινό, καθώς τα επιτόκια έχουν φτάσει σε απαγορευτικά επίπεδα.
Η ελπίδα είναι ότι θα μειωθούν τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ, αρχής γενομένης από το καλοκαίρι, αλλά η επίπτωσή τους στα στεγαστικά δάνεια θα αρχίσει να φαίνεται από την επόμενη χρονιά.
