Η παγκόσμια οικονομία αλλάζει, καθώς αναδύονται νέες, πράσινες τεχνολογίες, αλλά και εγείρονται νέα τείχη, με τις εμπορικές σχέσεις να κατακερματίζονται και τον οικονομικό εθνικισμό να κυριαρχεί. Σε χώρες που είναι ήδη πλούσιες έχουμε τη μεγάλη επιστροφή του κράτους, ύστερα από δεκαετίες ρητορικής υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Οι κυβερνήσεις ξοδεύουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια για βιομηχανίες που θεωρούν ότι είναι στρατηγικά σημαντικές.
Μπροστά σε αυτό, οι ιδέες πολλών αναπτυσσόμενων χωρών για ανάπτυξη είναι εξαιρετικά φιλόδοξες. Ο Economist ξεχωρίζει τρεις. Την Ινδία και την Ινδονησία, που ελπίζουν να γίνουν χώρες υψηλού εισοδήματος μέσα στα επόμενα 25 χρόνια και τη Σαουδική Αραβία, που υπό την καθοδήγηση του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, θέλει να διαφοροποιήσει την οικονομία της και να επιταχύνει την ανάπτυξή της. Το αναζωογονητικό είναι ότι τέτοια σχέδια είναι πιο εξωστρεφή από πολλές παλιές αναπτυξιακές στρατηγικές. Αλλά περιέχουν επίσης παγίδες, σημειώνει ο Economist.
Από πολλές απόψεις, ο αναπτυσσόμενος κόσμος επιλέγει να βασιστεί στην παγκοσμιοποίηση (στην οποία ο πλούσιος γυρίζει την πλάτη). Η Ινδονησία θέλει μεγαλύτερο ρόλο στις πράσινες αλυσίδες εφοδιασμού. Επιδιώκει να κάνει τα πάντα, από την εξόρυξη και τη διύλιση νικελίου, ακόμη και την κατασκευή των ηλεκτρικών οχημάτων που κινούνται σε αυτό. Στη συνέχεια θέλει να εξάγει τα τελικά προϊόντα στον υπόλοιπο κόσμο. Οι χώρες του Κόλπου θέλουν να γίνουν ελκυστικοί προορισμοί για τις παγκόσμιες επιχειρήσεις και ανοίγουν σε ροές ανθρώπων, φορτίων και μετρητών. Ο Ναρέντρα Μόντι οραματίζεται την Ινδία ως κατασκευαστή υψηλής τεχνολογίας για τον κόσμο, που παράγει μικροτσίπ και smartphone.
Αυτή είναι μια ευπρόσδεκτη αλλαγή, παρατηρεί ο Economist. Λιγότερο από 50 χρόνια πριν, η Ινδία ήλπιζε να αναπτυχθεί κλείνοντας τον εαυτό της από την παγκόσμια οικονομία. Αποδείχθηκε ότι ήταν μια προσέγγιση που απέτυχε παταγωδώς. H εξυπηρέτηση των ξένων αγορών παίζει ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη. Αναγκάζει τις εταιρείες να ανταγωνίζονται σε αγορές που δεν ελέγχουν οι κυβερνήσεις τους. Τους επιτρέπει να φτάσουν στη μεγαλύτερη δυνατή κλίμακα. Και οι ξένοι πελάτες μπορούν να διδάξουν στις εταιρείες πώς να τις εξυπηρετούν καλύτερα. Στην Ανατολική Ασία, οι εξαγωγικές επιδόσεις ήταν επίσης ένα χρήσιμο κριτήριο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, επειδή αποκάλυψαν ποιες βιομηχανίες άξιζαν τη συνεχή υποστήριξή τους.
Οι κίνδυνοι
Ωστόσο, οι σημερινές αναπτυξιακές στρατηγικές ενέχουν επίσης κινδύνους. Σε πολλές χώρες, οι κυβερνήσεις διατρέχουν τον κίνδυνο να παραμορφώσουν την οικονομία στο όνομα της ανάπτυξής της. Η επιθετική στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας στη βιομηχανική πολιτική, υπερβαίνει τις δαπάνες ακόμη και του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού της Αμερικής.
Προκειμένου να βοηθήσει τους εξαγωγείς να αναπτυχθούν, η Ινδία επιδιώκει να περιορίσει τους κατασκευαστές υψηλής τεχνολογίας πίσω από δασμούς και επιδοτήσεις. Το στοίχημα all-in της Ινδονησίας στο νικέλιο την αφήνει επικίνδυνα εκτεθειμένη, σε περίπτωση που μειωθεί η ζήτηση.
Οι προκλήσεις
Ο νέος ζήλος του πλούσιου κόσμου για προστατευτισμό μπορεί να κάνει δελεαστικό για τις φτωχότερες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
Η επιλογή των κλάδων που αξίζουν στήριξης είναι επίσης πιο δύσκολη από ό,τι ήταν πριν από 60 χρόνια. Το φτηνό, άφθονο εργατικό δυναμικό έδωσε πλεονέκτημα στις φτωχές χώρες. Η μεταποίηση ήταν ο μόνος τομέας στον οποίο οι φτωχές χώρες έγιναν καλύτερες πιο γρήγορα από τις πλούσιες. Σήμερα, ωστόσο, τα εργοστάσια έχουν γίνει πιο εντάσεως κεφαλαίου. Αν και η μεταποίηση εξακολουθεί να προσφέρει έναν τρόπο ενίσχυσης της παραγωγικότητας μιας χώρας, είναι λιγότερο βέβαιο ότι θα γίνει το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας φτωχής χώρας.
Αντίσταση στα «τείχη»
Το διακύβευμα είναι μεγάλο. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος φιλοξενεί πάνω από 6 δισεκατομμύρια ανθρώπους και μερικές από τις πιο εύθραυστες δημοκρατίες. Η λανθασμένη ανάπτυξη θα διατηρούσε τέτοια μέρη φτωχότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό δεν θα ήταν απλώς μια ανθρώπινη τραγωδία, αλλά και μια πιθανή πηγή πολιτικής αστάθειας. Για να το αποτρέψει, ο αναπτυσσόμενος κόσμος πρέπει να είναι τολμηρός και να αντισταθεί στην παρόρμηση να χτίσει τείχη γύρω του.
