Από την 1η Ιανουαρίου, οι μεγάλες πολυεθνικές υπόκεινται πλέον σε παγκόσμιο, ελάχιστο φόρο 15%.
Η ιστορική συμφωνία, που συζητήθηκε εκτενώς και συνήφθη πριν από τρία χρόνια από σχεδόν 140 κράτη, τέθηκε σε ισχύ από την Πρωτοχρονιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, την Αυστραλία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και τον Καναδά. Συμμετέχουν μάλιστα και χώρες που θεωρούνται φορολογικοί παράδεισοι για τις πολυεθνικές, όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Ελβετία και τα νησιά Μπαρμπέιντος, που είχαν προηγουμένως εταιρικό φορολογικό συντελεστή περίπου 5,5%.
Το μειονέκτημα: Οι ΗΠΑ και η Κίνα δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει να εφαρμόσουν τη φορολογική μεταρρύθμιση – αν και υποστήριξαν τη συμφωνία το 2021.
Ηδη πάντως, από τον Απρίλιο του 2021, η αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, η οποία μόλις είχε τότε αναλάβει τα καθήκοντά της, ζήτησε έναν παγκόσμιο ελάχιστο φορολογικό συντελεστή για τις εταιρείες-προτείνοντας να είναι 21%. «Μαζί, με έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η παγκόσμια οικονομία ευδοκιμεί με ίσους όρους ανταγωνισμού όσον αφορά τη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών», είχε τονίσει η Γέλεν.
Το επόμενο καλοκαίρι, οι χώρες της G20 συμφώνησαν στον ελάχιστο φόρο του 15% που πρότεινε ο ΟΟΣΑ, κάτι που αποδέχθηκαν τελικά 138 χώρες
Ακόμη και οι επικριτές που βρήκαν τον φορολογικό συντελεστή 15% πολύ χαμηλό, αναγνώρισαν τον παγκόσμιο ελάχιστο φόρο ως ένα μεγάλο βήμα προς μεγαλύτερη φορολογική δικαιοσύνη. Η συμφωνία που εποπτεύεται από τον ΟΟΣΑ, ισχύει για πολυεθνικές με τζίρο άνω των 750 εκατ. ευρώ. Ο επιλεγμένος φορολογικός συντελεστής, τουλάχιστον 15% επί των εταιρικών κερδών, θα μπορούσε να αυξήσει τα ετήσια φορολογικά έσοδα κατά 9% και να δημιουργήσει έως και 220 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετα έσοδα, παγκοσμίως.
Τι ακριβώς αλλάζει τώρα
Στην καρδιά της συμφωνίας βρίσκεται μια απλή αρχή: ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία μια πολυεθνική δηλώνει τα κέρδη της, τελικά θα φορολογείται με τον ίδιο ελάχιστο συντελεστή.
Ο Τζέισον Γουόρντ, αναλυτής στο «Κέντρο για τη Διεθνή Εταιρική Φορολογική Λογοδοσία και Έρευνα», επαίνεσε τον «υπερ-έξυπνο σχεδιασμό» της μεταρρύθμισης στους Financial Times . «Θα μειώσει τα κίνητρα για τις εταιρείες να χρησιμοποιούν φορολογικούς παραδείσους, αλλά και το δέλεαρ για τις χώρες να γίνουν φορολογικοί παράδεισοι».
Συγκεκριμένα, το μοντέλο βασίζεται σε δύο πυλώνες: ο πρώτος έχει σκοπό να ενθαρρύνει τις πολυεθνικές εταιρείες να πληρώνουν περισσότερους φόρους όπου δραστηριοποιούνται.
Ο δεύτερος πυλώνας ορίζει έναν παγκόσμιο ελάχιστο φορολογικό συντελεστή για τις εταιρείες. Έτσι, όταν η εταιρεία πληρώνει λιγότερο από 15% φόρους σε μια ξένη χώρα όπου έχει θυγατρική, το κράτος στο οποίο βρίσκεται η έδρα της θα καλύπτει τη διαφορά, έτσι ώστε όλοι οι φόροι που καταβάλλονται από την εταιρεία να φτάσουν αυτό το όριο. Για παράδειγμα, μια γαλλική εταιρεία, φορολογούμενη με συντελεστή 9% σε άλλη χώρα-φορολογικό παράδεισο, θα πρέπει να πληρώσει τη διαφορά στη Γαλλία, δηλαδή 6% πρόσθετος φόρο.
Η μεταρρύθμιση αυτή δέχεται ωστόσο ορισμένες εξαιρέσεις. «Ο φορολογικός ανταγωνισμός θα στραφεί προς τις επιδοτήσεις και τις πιστώσεις, που χορηγούνται από χώρες που θέλουν να προσελκύσουν επενδύσεις», προβλέπει ο Γουίλ Μόρις της εταιρείας ερευνών PwC, μιλώντας στους Financial Times .
«Αλλαγή παιχνιδιού»
Το Φορολογικό Παρατηρητήριο της ΕΕ προβλέπει σχεδόν 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετα φορολογικά έσοδα για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Εκτιμούμε ότι επιπλέον 200 δισεκατομμύρια ευρώ θα εισρεύσουν στα ταμεία της διεθνούς κοινότητας», δήλωσε ο Αχίμ Προς, ο οποίος προσκλήθηκε ως εκπρόσωπος του ΟΟΣΑ σε μια συνεδρίαση της Οικονομικής Επιτροπής στα μέσα Οκτωβρίου.
Οι ειδικοί αποκαλούν τη θέσπιση ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου «αλλαγή παιχνιδιού» στον αγώνα ενάντια στο φορολογικό ντάμπινγκ δεκαετιών από τις πολυεθνικές .Υπάρχει όμως και η κριτική: το Ινστιτούτο Ελεγκτών στην Οικονομική Επιτροπή έκανε λόγο για «έναν από τους πιο περίπλοκους κανονισμούς» και ζήτησε απλοποιήσεις.
Τα κενά της συμφωνίας
«Οι πολυεθνικές εταιρείες συνεχίζουν να μεταφέρουν τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές», υποστήριξε ο Γάλλος οικονομολόγος Γκαμπριέλ Ζουκμάν, διευθυντής του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της ΕΕ, μιλώντας στο Hertie School του Βερολίνου. «Πιστεύαμε ότι είχαμε σημειώσει πρόοδο, αλλά οι συμφωνίες που έχουμε είναι ανεπαρκείς και κινδυνεύουν να τροφοδοτήσουν τον διεθνή φορολογικό ανταγωνισμό», λέει ο Ζουκμάν και υποστηρίζει ότι ο παγκόσμιος ελάχιστος φόρος για τις εταιρείες του 15% θα αποφέρει σημαντικά λιγότερα έσοδα από ό,τι αναμενόταν αρχικά λόγω πολλών κενών».
«Οι πολυεθνικές εταιρείες συνεχίζουν να μεταφέρουν τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές», είπε κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης στη Σχολή Hertie του Βερολίνου. «Πιστεύαμε ότι είχαμε σημειώσει πρόοδο, αλλά οι συμφωνίες που έχουμε είναι ανεπαρκείς και κινδυνεύουν να τροφοδοτήσουν ακόμη και τον διεθνή φορολογικό ανταγωνισμό».
Σύμφωνα με τον Ζουκμάν, διάφορες χώρες εξακολουθούν να προσφέρουν εταιρικούς φόρους κάτω του 15% σε εταιρείες που «έχουν επαρκείς πραγματικές οικονομικές δραστηριότητες». Με τον τρόπο αυτό, επισημαίνουν μια εξαίρεση που συμπεριλήφθηκε λίγο πριν από τη σύναψη της συμφωνίας του 2021.
Αυτό θα μπορούσε να ωφελήσει χώρες όπως η Ολλανδία και η Ιρλανδία – οι δύο μεγαλύτεροι προορισμοί μετατόπισης κερδών στον κόσμο. Επιπλέον, υπάρχουν εξαιρέσεις για εκπτώσεις φόρου, όπως αυτές που χορηγούνται βάσει του νόμου κατά του πληθωρισμού (IRA) στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Σχεδιάζοντας τις φορολογικές τους πολιτικές ελαφρώς διαφορετικά από ό,τι στο παρελθόν- με γενναιόδωρες εκπτώσεις φόρου- οι κυβερνήσεις φορολογικών παραδείσων μπορούν να συνεχίσουν να προσφέρουν πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές σε πολυεθνικές εταιρείες αποφεύγοντας τον παγκόσμιο ελάχιστο φόρο», αναφέρει ο διευθυντής του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της ΕΕ.
Χωρίς αυτά τα κενά, ο ελάχιστος φόρος θα μπορούσε να είχε αυξήσει τα παγκόσμια εταιρικά φορολογικά έσοδα κατά 9,4%, σχεδόν διπλάσιο από ό,τι αναμενόταν σήμερα.
Παρά τις ελλείψεις πάντως, του παγκόσμιου ελάχιστου φόρου, θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μάθημα για περαιτέρω διεθνή δράση για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, τόνισε ο Ζουκμάν. Συνιστά να κλείσουν τα κενά και να αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής στο 25%. Επιπλέον, λέει, πρόκειται να εισαχθεί και ένας παγκόσμιος ελάχιστος φόρος στα περιουσιακά στοιχεία των δισεκατομμυριούχων, ώστε να μην μπορούν πλέον να αποφύγουν τη φορολογία.
