Ηταν 1η Ιανουαρίου του 1999 όταν το ευρώ -το ενιαίο νόμισμα της ΕΕ-υιοθετήθηκε από 11 χώρες και εισήχθη στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές ως λογιστικό νόμισμα που αντικατέστησε την παλιά Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU).
Αν και τα κέρματα και τα τραπεζογραμμάτια του ευρώ δεν τέθηκαν σε κυκλοφορία μέχρι την Πρωτοχρονιά του 2002, μπορούμε να πούμε ότι σήμερα -Πρωτοχρονιά του 2024- το ευρώ κλείνει τα 25 του χρόνια και διευκολύνει τη ζωή 350 εκατομμυρίων ανθρώπων σε 20 χώρες. Ισως βέβαια, τα 25 χρόνια να μην είναι μεγάλη διάρκεια ζωής για ένα νόμισμα.
Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, μπορούμε όμως να το πούμε: το ευρώ έχει καθιερωθεί.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του ευρώ είναι ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την καθημερινή μας ζωή χωρίς αυτό. Οπως τονίζουν σε κοινό αρθρο τους η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,η Κριστίν Λαγκάρντ Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η Ρομπέρτα Μέτσολα, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Σαρλ Μισέλ, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ο Πασκάλ Ντόναχιου Πρόεδρος του Eurogroup, «το ευρώ έκανε τη ζωή πιο εύκολη για τους ανθρώπους στην Ευρώπη. Με αυτό μπορούμε να συγκρίνουμε τις τιμές πιο εύκολα, ενώ οι συναλλαγές και τα ταξίδια έχουν γίνει επίσης λιγότερο περίπλοκα. Μας πρόσφερε σταθερότητα κατά τη διάρκεια πολλών κρίσεων και εξασφάλισε ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Το γεγονός ότι εκδίδουμε το δεύτερο πιο σημαντικό νόμισμα στον κόσμο μας δίνει επίσης περισσότερη κυριαρχία σε έναν ταραγμένο κόσμο. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ζώνη του ευρώ έχει αυξηθεί από 11 σε 20 χώρες από την εισαγωγή του».
Μεταξύ των τεσσάρων κύριων νομισμάτων (δολάριο, ευρώ, γιεν Ιαπωνίας και λίρα στερλίνα), το ευρώ έχει καλές επιδόσεις από την κυκλοφορία του. Μια ιστορία επιτυχίας βέβαια, αλλά πάντα στη σκιά του δολαρίου.
Σήμερα, περίπου το 20% των αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών του κόσμου επενδύεται σε ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα δεν είναι πραγματικός αντίπαλος του δολάριο (59%) και το είναι προφανώς το νούμερο δύο μεταξύ των αποθεματικών νομισμάτων του κόσμου. Αλλά είναι το αδιαμφισβήτητο νούμερο δύο, χωρίς να το ακολουθεί τίποτα για πολύ καιρό. Το γιεν και η λίρα στερλίνα είναι πολύ πίσω, με λίγο κάτω από 5,5% και 4,8% αντίστοιχα.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τη χρήση του ευρώ σε διασυνοριακές συναλλαγές εκτός της ευρωζώνης . Σε ποσοστό μόλις κάτω του 13%, είναι το νόμισμα στο οποίο εκφράζονται οι διασυνοριακές πληρωμές SWIFT, επομένως δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το δολάριο. Αλλά ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, η λίρα στερλίνα και το γιεν είναι πολύ πίσω (και τα δύο γύρω στο 5,5%).
Ισχυρή εμπιστοσύνη
Παρά τον υψηλό πληθωρισμό που μαστίζει τη νομισματική ένωση τα τελευταία χρόνια, δεν υπήρξε διάβρωση της εμπιστοσύνης στο ευρώ.
Από την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 30%. Περισσότερο από ό,τι στην Ιαπωνία (20 %) ή το Ηνωμένο Βασίλειο (27%), αλλά πολύ λιγότερο από ό,τι στις ΗΠΑ (40%). Κατά συνέπεια, η διαφορά εισοδήματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αυξηθεί. Ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ ήταν 88% σε σχέση με τις ΗΠΑ όταν εισήχθη το ευρώ, σήμερα είναι μόνο 82%».
Αυτό οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις επιπτώσεις της πανδημίας. «Το 2019 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ευρωζώνης ήταν ακόμα 87% αυτού των ΗΠΑ», διευκρινίζουν οι αναλυτές νομισμάτων της Commerzbank,με την ευκαιρία της σημερινής επετείου.
Ωστόσο, προσθέτουν, «αν και ο αντίκτυπος της επίδρασης του Covid εξακολουθεί να είναι αισθητός και οι απαισιόδοξοι του ευρώ, αντίθετα, μπορούν επισημάνουν ότι ζούμε σε ένα νέο περιβάλλον μετά τον κορωνοϊό, επομένως υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να παγιωθεί το αναπτυξιακό μειονέκτημα της ευρωζώνης»
Στη σκιά του δολαρίου
Οι αναλυτές της Commerzbank,κάνοντας μια σύντομη αναδρομή με την ευκαιρία της 25ης επετείου, τονίζουν φυσικά ότι «το ευρώ δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη σημαντική ισχύ του δολαρίου τα χρόνια μετά την κρίση των χρηματοπιστωτικών αγορών, ούτε μπορεί να ανταγωνιστεί σοβαρά το πράσινο τραπεζογραμμάτιο ως το πρώτο παγκόσμιο νόμισμα».
Με μια ισοτιμία 1,10 ως προς το δολάριο, το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα φαίνεται αδύναμο. «Αν και όχι τόσο αδύναμο όσο πέρυσι, όταν η συναλλαγματική ισοτιμία ήταν κάτω από την ισοτιμία, μια μικρή απαισιοδοξία μπορεί να αποκαλύψει μια σταθερή πτωτική τάση από τα ιστορικά υψηλά του 2008», σημειώνουν.
Αλλά το να μιλήσουμε για «αδυναμία του ευρώ», υποστηρίζουν οι αναλυτές,θα ήταν λάθος : «Η λίρα έχει χάσει περισσότερο έδαφος έναντι του δολαρίου από το 2008 και το γιεν από το 2012. Αν μετρήσουμε την εξέλιξη του ευρώ έναντι των εμπορικών εταίρων της ευρωζώνης,η εικόνα είναι πολύ διαφορετική:Το ευρώ διαπραγματευόταν σε υψηλά ρεκόρ το καλοκαίρι και ποτέ δεν γνώρισε έντονη περίοδο αδυναμίας μετά την αλλαγή της χιλιετίας. Υπήρξε μάλιστα ανοδική τάση από το 2015. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το ευρώ κέρδισε περίπου 20% έναντι των εμπορικών εταίρων της Ευρώπης.
Η πορεία το 2024
Βραχυπρόθεσμα, η προσδοκία είναι ότι το δολάριο θα αποδυναμωθεί καθώς η Federal Reserve μειώνει τα επιτόκια, κάτι που θα μπορούσε να δώσει κάποια δύναμη στο ευρώ, εφόσον οι περικοπές δεν έρθουν αμέσως στην ευρωζώνη. Ωστόσο, όπως λέει ο Χαβιέ Κορομίνας, διευθυντής παγκόσμιας μακροοικονομικής στρατηγικής στην Oxford Economics, «για να αποδυναμωθεί ουσιαστικά το δολάριο από εδώ και στο εξής, θα πρέπει να δούμε μια σημαντική ανάκαμψη στην παγκόσμια ανάπτυξη – στην Κίνα και την Ευρώπη ειδικότερα – και να προχωρήσει η Fed σε μειώσεις κατά 140 μονάδες βάσης των επιτοκίων που έχει προγραμματιστεί για το 2024».
Το ευρώ μπορεί να βοηθηθεί από μια ΕΚΤ που ενδιαφέρεται λιγότερο για νομισματική χαλάρωση από τη Fed, αλλά δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά χωρίς βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης.
Η γεωπολιτική απειλή
Στα 25 χρόνια του, το ευρώ δεν είναι βέβαια έξω από το δάσος. Ο κίνδυνος για το ευρώ συνεχίζει να προέρχεται από το τεράστιο χρέος των μεγάλων οικονομιών. Τα επίπεδα χρέους πάνω από το 100% της οικονομικής παραγωγής, μπορεί να υπονομεύσουν την εγγενή αξία του νομίσματος, ειδικά εάν οι υποχρεώσεις συνεχίσουν να αυξάνονται ανεξέλεγκτα.
Η μεγαλύτερη απειλή για το ευρωπαϊκό νόμισμα προέρχεται πάντως από τη γεωπολιτική.
Οπως επισημαίνουν οι πέντε ηγέτες της Ευρώπης στο κοινό τους άρθρο, «οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται. Αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον αδικαιολόγητο πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο οποίος απαιτεί θαρραλέες κοινές αποφάσεις. Αντιμετωπίζουμε μια ολοένα αυξανόμενη κλιματική κρίση την οποία μπορούμε πραγματικά να ξεπεράσουμε μόνο μαζί. Επειδή οι εκπομπές CO₂ δεν γνωρίζουν εθνικά σύνορα. Επιπλέον, η ανταγωνιστικότητά μας αντιμετωπίζει άνευ προηγουμένου προκλήσεις λόγω των ενεργειακών και βιομηχανικών πολιτικών σε άλλα μέρη του κόσμου», σημειώνουν οι «πέντε».
Τις επόμενες δεκαετίες, η Ευρώπη είναι πιθανό να βρεθεί σε έναν πολυμέτωπο γεωπολιτικό αγώνα με εχθρούς αλλά και φίλους. Χωρίς δίκαιη κατανομή του κόστους, αλλά και χωρίς τη διασφάλιση των ευρωπαϊκών αξιών, η κοινή βάση του ευρώ θα υπονομευτεί.
