«Pecunia non olet» (Το χρήμα δεν βρωμάει), είχε πει κάποτε ο Βεσπασιανός, ο αυτοκράτορας της Ρώμης (69 ως το 79 μ.Χ.), ο οποίος έψαχνε κάθε τρόπο να γεμίζει τα δημόσια ταμεία, για να βελτιώσει την οικονομική κατάσταση της χώρας. Ο Βεσπασιανός αποφάσισε να φορολογήσει και τα δημόσια ουρητήρια στην αρχαία Ρώμη και έτσι μόνο αυτοί που είχαν την δυνατότητα να πληρώσουν, μπορούσαν να πάνε στις δημόσιες τουαλέτες. Οι φτωχοί, αντίθετα, χρησιμοποιούσαν… πήλινα δοχεία, τοποθετημένα κοντά στις τουαλέτες.
Σίγουρα, ούτε τα διαμάντια… μυρίζουν, αλλά μπορούν να χρηματοδοτούν πολέμους, όπως για παράδειγμα, τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μετά από 22 μήνες πολέμου, η Ε.Ε. αποφάσισε να ανακοινώσει ότι τουλάχιστον τα ρωσικά διαμάντια δεν είναι… παντοτινά! Στο πλαίσιο του 12ου πακέτου κυρώσεων κατά της Μόσχας, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε τελικά να μπλοκάρει τις εισαγωγές διαμαντιών από τη Ρωσία. Για στερήσουν από τον πρόεδρο Πούτιν άλλο ένα εργαλείο χρηματοδότησης της πολεμικής του μηχανής. Λίγο αργά βέβαια, καθώς η Ρωσία είναι πλέον ο αδιαμφισβήτητος νικητής στον πόλεμο. Στη Ρωσία εξορύσσεται περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των διαμαντιών στον κόσμο, που μπορεί που μην «μυρίζουν» ,αλλά είναι κόκκινα από το αίμα των χιλιάδων ανθρώπων και στα δύο στρατόπεδα, που σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Το ερώτημα είναι βέβαια, γιατί χρειάστηκε τόσος χρόνος για να αποφασίσει η Ε.Ε. το εμπάργκο σε αυτό που θεωρείται η Νο. 1 οικονομική πηγή για τον πόλεμο της Ρωσίας; Η συμφωνία, που καταρτίστηκε στο πλαίσιο της G7 και «επικυρώθηκε» από την Ε.Ε., προβλέπει την απαγόρευση της εισαγωγής ακατέργαστων και συνθετικών διαμαντιών που παράγονται στη Ρωσία, από την 1η Ιανουαρίου 2024. Επίσης, για τα διαμάντια που προέρχονται από τη Ρωσία αλλά υποβάλλονται σε επεξεργασία σε τρίτες χώρες (συνήθως στην Ινδία), η συμφωνία προβλέπει την καθυστερημένη έναρξη ισχύος της απαγόρευσης, αρχής γενομένης από 1 Μαρτίου και έως την 1η Σεπτεμβρίου του 2024.
Έσοδα 1,7 δισ. ευρώ
Κάθε ακατέργαστο διαμάντι που εξάγεται σε χώρα της G7 ή κράτος μέλος της Ε.Ε. θα επιθεωρείται και θα καταγράφεται. Οι έμποροι και οι παραγωγοί πρέπει να καταχωρούν όλες τις πληροφορίες σχετικά με την πορεία που έχουν ακολουθήσει τα διαμάντια τους σε ένα είδος ψηφιακού καθολικού που λειτουργεί με την τεχνολογία blockchain.
Ένα εμπόδιο, τεχνικής φύσης, είναι πάντως το πώς ορίζεται στην πραγματικότητα ένα «ρωσικό διαμάντι»; Όλοι οι ειδικοί του κλάδου επισημαίνουν δεν είναι ασυνήθιστο ένα διαμάντι να εξορύσσεται στη Ρωσία, να υποβάλλεται σε επεξεργασία στην Ινδία και στη συνέχεια να πωλείται στην Ευρώπη.
Όμως η Ρωσία συνέχισε να χρηματοδοτεί αφειδώς τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας (επίσης) με διαμάντια – μόνο τους πρώτους έξι μήνες του 2023 η Alrosa απέφερε έσοδα πάνω από 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Πολλοί φορείς στον κλάδο και λιανοπωλητές διαμαντιών δεν κρύβουν ότι φοβούνται την αναποτελεσματικότητα ακόμη και ενός προηγμένου συστήματος ιχνηλασιμότητας και κάνουν λόγο για συγκεκριμένη παράπλευρη ζημία στον κύκλο εργασιών τους.
Ο «διάβολος» στις λεπτομέρειες
Στόχος είναι να επιτραπεί η εφαρμογή ενός μηχανισμού για την επαλήθευση της προέλευσης των πολύτιμων λίθων, «που να εγγυάται την αποτελεσματική λειτουργία των κυρώσεων και την ελαχιστοποίηση της ζημίας για την αγορά της Ε.Ε.», όπως τονίζεται στο κείμενο της συμφωνίας. Οι μεγάλοι φορείς της αγοράς – εταιρείες εμπορίας διαμαντιών και κοσμημάτων – στην πραγματικότητα εξοπλίζονται σταδιακά με προηγμένες τεχνολογίες για να εντοπίσουν την προέλευση των πολύτιμων λίθων και να την πιστοποιήσουν.
Ο «διάβολος», όπως πάντα όταν πρόκειται για κυρώσεις, βρίσκεται στις λεπτομέρειες: Η Ρωσία, μέσω της ελεγχόμενης από το κράτος, εταιρείας Alrosa εξάγει το ένα τρίτο των διαμαντιών του κόσμου. Αλλά και στην Αμβέρσα εδρεύει το κύριο χρηματιστήριο διαμαντιών στον κόσμο (80% των παγκόσμιων συναλλαγών). Η Αμβέρσα, πιέζεται όμως από τον ανταγωνισμό από άλλους φιλόδοξους κόμβους διαμαντιών, όπως η Ινδία και το Ντουμπάι. Αυτό ήταν το επιχείρημα που για περισσότερο από ενάμιση χρόνο οδήγησε το Βέλγιο (και όχι μόνο) να αντιταχθεί στη συμπερίληψη των διαμαντιών στις λίστες των κυρώσεων.
Από την άλλη πλευρά, η πίεση για ένα ακόμη σκληρό πλήγμα στη ρωσική οικονομία παρέμεινε ισχυρή. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι δεν έκρυψε μάλιστα τον θυμό του μιλώντας μέσω βίντεο στο βελγικό κοινοβούλιο: «Για κάποιους, τα έσοδα από τα διαμάντια που πωλούνται στην Αμβέρσα, αξίζουν περισσότερο από τον αγώνα μας για επιβίωση», είχε πει οργισμένος ο Ζελένσκι. Οι ΗΠΑ είχαν δείξει βέβαια τον δρόμο, θέτοντας εκτός νόμου την εισαγωγή ακατέργαστων ρωσικών διαμαντιών από τον Απρίλιο του 2022 και πιέζοντας για επέκταση της απαγόρευσης σε ολόκληρη την G7.
