Αθόρυβα –τουλάχιστον προς το παρόν–έχει ουσιαστικά ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση, που θα μηδενιστεί την προσεχή εβδομάδα. Στις 22 Αυγούστου ξεκινά στο Ντέρμπαν το 15ο και ίσως πιο σημαντικό φόρουμ των λεγόμενων BRICS -της ένωσης Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής. Θα παραστούν οι ηγέτες των χωρών μελών,αν και υπάρχει η αβεβαιότητα σχετικά με την παρουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν στη Νότια Αφρική, λόγω του διεθνούς εντάλματος σύλληψης.
Στη διάρκεια της τριήμερης συνόδου δεν αποκλείεται να «γεννηθεί» ένα κοινό νόμισμα των αναδυόμενων χωρών BRICS. «Μια πιθανή συμφωνία για τη δημιουργία ενός νομίσματος για κοινές εμπορικές συναλλαγές που θα αναφέρεται σε σκληρά περιουσιακά στοιχεία όπως ο χρυσός και οι πρώτες ύλες, θα κινδύνευε να κάνει τα διάφορα δολάρια, ευρώ, λίρες και γιεν να εμφανίζονται ως χρήματα της… Monopoly», υποστηρίζουν πηγές του μπλοκ.
«Οι συνομιλίες θα επικεντρωθούν, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία ενός κοινού συστήματος πληρωμών, ενώ είναι πιθανό να συγκροτηθεί μια τεχνική επιτροπή για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για ένα πιθανό κοινό νόμισμα», δήλωσε στο Bloomberg ο Ανίλ Σουκλάλ, εκπρόσωπος στην BRICS της «οικοδέσποινας», Νότιας Αφρικής. Σε κάθε περίπτωση, θα συζητηθεί η αύξηση της χρήσης τοπικών νομισμάτων στο εμπόριο μεταξύ κρατών μελών. «Οι συναλλαγές σε τοπικό νόμισμα βρίσκονται σταθερά στην ημερήσια διάταξη”, δήλωσε ο Σουκλάλ, διευκρινίζοντας πάντως ότι «δεν υπάρχει θέμα αποδολαριοποίησης στην ατζέντα. Οι BRICS δεν απαιτούν αποδολαριοποίηση. Το δολάριο θα συνεχίσει να είναι ένα σημαντικό παγκόσμιο νόμισμα – αυτή είναι μια πραγματικότητα».
«Συμφωνίες του Ντέρμπαν»
Σε χρηματοοικονομικούς κύκλους και μεταξύ παραγόντων της εξωτερικής πολιτικής, γίνεται ήδη λόγος για τις «Συμφωνίες του Ντέρμπαν». Τα μέλη των BRICS επιθυμούν να συναλλάσσονται περισσότερο μεταξύ τους, με τα δικά τους νομίσματα, προκειμένου να αποκτήσουν μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή και να αντισταθμίσουν την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα,που ιδρύθηκε από τις χώρες BRICS, έχει θέσει ως στόχο δανεισμού σε τοπικό νόμισμα για το ένα τρίτο των δανείων που θα παρέχει έως το 2026.
Ο οικονομικός διευθυντής της τράπεζας, Λέσλι Μάασντορπ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι οι BRICS θέλουν να αναπτύξουν ένα κοινό νόμισμα μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα για να αμφισβητήσουν το δολάριο. Ωστόσο, δεν αναμένει μια κίνηση προς ένα κοινό νόμισμα σύντομα.
Για την ιστορία, η Ρωσία παρουσίασε πέρυσι την ιδέα της εισαγωγής ενός νομίσματος BRICS. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είπε τον περασμένο Ιούνιο ότι τα κράτη μέλη εργάζονται για την ανάπτυξη ενός νέου αποθεματικού νομίσματος που θα βασίζεται σε ένα καλάθι εθνικών νομισμάτων που χρησιμοποιείται από το μπλοκ των πέντε εθνών. Μέχρι στιγμής, η ιδέα έχει χαιρετιστεί από τον Πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Ναλέντι Πάντορ είπε ότι το μπλοκ θα πρέπει να συζητήσει προσεκτικά την πρόταση.
Σαράντα ηγέτες
Στη σύνοδο κορυφής των ηγετών των BRICS θα εξεταστεί το ενδεχόμενο προσθήκης περισσότερων χωρών στην ομάδα. Υπάρχουν αιτήσεις από 23 χώρες σε όλο τον μη δυτικό κόσμο, ενώ η Αναπτυξιακή Τράπεζα ενδέχεται σύντομα να καλωσορίσει τη Σαουδική Αραβία – στενό εταίρο των ΗΠΑ – ως μέλος.
Τουλάχιστον 40 ηγέτες επιβεβαίωσαν τη συμμετοχή τους στη σύνοδο της Νότιας Αφρικής και αυτός ο αριθμός θα μπορούσε να αυξηθεί σε περίπου 50, σύμφωνα με τον Σουκλάλ. «Νομίζω ότι υπάρχει μια γενική συναίνεση ότι οι BRICS πρέπει να επεκταθούν», πρόσθεσε.
Οι BRICS, που σχηματίστηκαν επίσημα το 2009-10, αγωνίστηκαν να συγκεντρώσουν γεωπολιτική επιρροή ανάλογη με τη συλλογική οικονομική τους εμβέλεια. Τα μέλη του μπλοκ αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού, παράγουν το 23% του παγκόσμιου ΑΕΠ και ελέγχουν το 18% του διεθνούς εμπορίου. «Υπάρχει μια ατυχής αφήγηση ότι οι BRICS είναι αντιδυτικές, ότι συγκροτήθηκαν για να ανταγωνιστούν την G7 ή τον Παγκόσμιο Βορρά, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια», λέει ο Σουκλάλ. «Αυτό που φιλοδοξούμε είναι να προωθήσουμε την ατζέντα του Παγκόσμιου Νότου και να οικοδομήσουμε μια πιο περιεκτική, αντιπροσωπευτική και δίκαιη παγκόσμια αρχιτεκτονική».
«Αποδολαριοποίηση» του εμπορίου;
Είναι όμως πραγματικά οι χώρες BRICS σε θέση να αντικαταστήσουν το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα με το δικό τους κοινό νόμισμα ; Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από τον οίκο Fitch έδωσε ακόμη μεγαλύτερη ώθηση σε αυτή την προφητεία. Μπορεί όμως να μιλάμε για μια «αποδολαριοποίηση» του παγκόσμιου εμπορίου;
Τα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα μονοπωλούνται από το δολάριο (60%) και το ευρώ (20%). Ωστόσο, ένα κοινό νόμισμα θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι. Το μελλοντικό νόμισμα των BRICS θα μπορούσε να έχει μικρό αντίκτυπο εάν τα κράτη μέλη του οργανισμού δεν ήταν εξαγωγείς ενέργειας ή εμπορευμάτων. Και αυτό είναι σημαντικό κριτήριο που θα μπορούσε να εδραιώσει το νέο νομισματικό μπλοκ.
Θα μπορούσε αυτό να σημαίνει το τέλος του δολαρίου ως νομίσματος αναφοράς; Πιθανώς. Αλλά θα πάρει χρόνο. Στην πραγματικότητα, η «αποδολαριοποίηση» των οικονομικών έχει ήδη δει κάποιες ανατροπές. Το 2018, για πρώτη φορά στην ιστορία, υπογράφηκε συμφωνία πετρελαίου σε κινεζικό γουάν.
Η Σαουδική Αραβία, αλλά και η Μαλαισία προσπαθούν να ξεφύγουν από το αμερικανικό νόμισμα.
Αλλά θα χρειαστεί λίγος χρόνος μέχρι να καταρρεύσει εντελώς το δολάριο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τυχερές αυτή τη στιγμή που έχουν χώρες που οφείλουν τεράστια ποσά σε δολάρια. Ακόμη και η Κίνα δανειζόταν σε αμερικανικό νόμισμα την εποχή της δημιουργίας του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Ενώ η επιρροή της Ουάσιγκτον έχει μειωθεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να έχουν ισχυρή οικονομία και παραμένουν ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο. Και όσο το αμερικανικό πετρέλαιο αντλείται, το δολάριο θα εξακολουθεί να ευνοείται.
«Υγιής ανταγωνισμός»
Ωστόσο, τα οικονομικά είναι μια επιστήμη που μερικές φορές προκαλεί εκπλήξεις. Αυτό εξαρτάται ιδιαίτερα από την παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση. Ενα νέο κοινό νόμισμα των χωρών BRICS θα είναι κάτι περισσότερο από μια επιθυμία ανατροπής του δολαρίου. Θα μπορούσε τουλάχιστον να επιτρέψει την αποκέντρωση της παγκόσμιας χρηματοδότησης. «Υγιής ανταγωνισμός»,σύμφωνα με τον Γουίλιαμ Γκέρλαχ, ανώτατο στέλεχος στο iBanFirst, ο οποίος υπενθυμίζει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες ως οικονομία υποφέρουν επίσης από ένα υπερβολικά ισχυρό δολάριο». Αυτός ο ανταγωνισμός θα ήταν επομένως, «ομολογουμένως κακός για τις Ηνωμένες Πολιτείες ως αυτοκρατορία,αλλά επωφελής για τη χώρα και τις εταιρείες της», προσθέτει.
Άλλοι οικονομολόγοι είναι πιο απαισιόδοξοι. Βλέπουν κινδύνους νομισματικής αστάθειας από τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος BRICS, όπως στην εποχή που εισήχθησαν τα κρυπτονομίσματα.
Το μελλοντικό νόμισμα θα μπορούσε στην πραγματικότητα να αναστατώσει το παγκόσμιο σύστημα ομολόγων. Είναι απαραίτητο, τονίζει ο Τομ Μπενουά, αρχισυντάκτης του περιοδικού Geostrategy, «να περιμένουμε ότι αυτό το νέο νόμισμα θα βοηθήσει να μετακινηθούν στη σκακιέρα των ομολόγων, οι χώρες που δανείζουν και αυτές που χρεώνονται ». Με άλλα λόγια: Εάν το νόμισμα BRICS λανσαριστεί, οι δυτικοί επενδυτές θα μπορούσαν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα από χώρες μέλη του οργανισμού.
Η κόντρα Κίνας-Ινδίας
Οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ των δύο σημαντικότερων χωρών των BRICS, της Ινδίας και της Κίνας φαίνεται να παρεμποδίζουν επίσης την ανάπτυξη ενός κοινού νομίσματος που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το δολάριο, λέει ο Τζιμ Ο’Νιλ, πρώην οικονομολόγος της Goldman Sachs και δημιουργός του ακρωνύμιου BRICS.
«Το αμερικανικό δολάριο θα γινόταν πολύ πιο ευάλωτο εάν τα μέλη των BRICS διευθετούσαν τους ανταγωνισμούς τους και περιλάμβαναν περισσότερες χώρες, δήλωσε στους Financial Times ο Τζιμ Ο’Νιλ.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στο Νέο Δελχί, η Ινδία και η Κίνα βρίσκονται σε αντίθεση σχετικά με τον τρόπο αποδοχής νέων μελών. Το Νέο Δελχί λέγεται ότι επιμένει οι πιθανοί υποψήφιοι να υποστηρίζουν τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και να λάβουν καθεστώς παρατηρητή, πριν από την πλήρη ένταξη. «Είναι καλό για τη Δύση που η Κίνα και η Ινδία δεν συμφωνούν ποτέ σε τίποτα γιατί αν το έκαναν, η κυριαρχία του δολαρίου θα ήταν πολύ πιο ευάλωτη», υποστήριξε ο Τζιμ Ο’Νιλ.
