Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη οικονομία με τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο. Έχει όμως αποδειχθεί ανθεκτική στις κυρώσεις που επέβαλε η Δύση μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Το είδαμε πέρυσι, όταν κατέγραψε συρρίκνωση 2,1% που ήταν πολύ μικρότερη από το αναμενόμενο. Όπως φαίνεται θα το δούμε και φέτος. Για το 2023, η οικονομία της Ρωσίας αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 1,5%, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) που αποδίδει την καλή πορεία της ρωσικής οικονομίας στις σημαντικές κρατικές δαπάνες.
«Οι οικονομολόγοι αναμένουν ότι οι κυρώσεις θα φέρουν στασιμότητα στη Ρωσία τα επόμενα χρόνια και τα ρήγματα ήδη αναδύονται. Ωστόσο, η αποτυχία της Δύσης να γονατίσει γρήγορα τη ρωσική οικονομία για την εισβολή της στην Ουκρανία αντικατοπτρίζει ένα μεγαλύτερο αδιέξοδο στο συγκεκριμένο πεδίο της μάχης, παρά τη σωρεία δυτικής βοήθειας προς το Κίεβο και την οικονομική υποστήριξη για την ουκρανική υπόθεση», σχολιάζει σε δημοσίευμά της η Wall Street Journal.
Αυτό που φαίνεται να έχει ενισχύσει την οικονομική ανθεκτικότητα της Ρωσίας, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι τα σημαντικά μέτρα στήριξης από την ρωσική κυβέρνηση, η αλλαγή της οικονομίας στην λειτουργία του πολέμου και οι μεγάλες αλλαγές στις εμπορικές σχέσεις της χώρας, κυρίως με την στροφή προς την Κίνα και την Ινδία:
- Οι κρατικές δαπάνες ως μέρος του ΑΕΠ αυξήθηκαν κατά 13,5% το πρώτο τρίμηνο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Είναι ο υψηλότερος ρυθμός αύξησης κρατικών δαπανών από το 1996.
- Μεγάλο μέρος της αύξησης της ρωσικής βιομηχανικής παραγωγής φέτος οφείλεται στην παραγωγή όπλων και στρατιωτικού υλικού. Η παραγωγή «μεταλλικών προϊόντων», που περιλαμβάνει τα όπλα και τα πυρομαχικά, σημείωσε αύξηση 30% το πρώτο εξάμηνο του έτους. Αύξηση έχουν σημειώσει και άλλες γραμμές παραγωγής, που σχετίζονται με τη στρατιωτική παραγωγή: Η παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών προϊόντων και οπτικών ειδών επίσης αυξήθηκε κατά 30%, ενώ η παραγωγή ειδικών ενδυμάτων αυξήθηκε κατά 76%. Αντίθετα, η αυτοκινητοβιομηχανία σημειώνει μείωση πάνω από 10% σε ετήσια βάση.
Η παγκόσμια ζήτηση για ρωσικά εμπορεύματα έχει επίσης ενισχύσει την οικονομία. Πέρυσι, η Ρωσία κατέγραψε πλεόνασμα ρεκόρ στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ένα ευρύ μέτρο κεφαλαίων που εισρέουν στην οικονομία.
Φέτος, η απαγόρευση της ΕΕ στις περισσότερες εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία έχει ρίξει την τιμή του.
Για την ώρα οι ερευνητές της Capital Economics αναμένουν ότι τα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας θα μειωθούν από 340 δισ. δολάρια το 2022 σε 200 δισ. δολάρια φέτος και θα σταθεροποιηθούν περίπου σε αυτό το επίπεδο το 2024.
Την ίδια ώρα, η ρωσική παραγωγή πετρελαίου έχει μειωθεί ελαφρά. Αυτό συμβαίνει επειδή η Μόσχα έχει βρει τρόπους να πουλάει το πετρέλαιό της στην Ασία δημιουργώντας έναν σκιώδη στόλο δεξαμενόπλοιων που ανήκουν, ασφαλίζονται και ναυλώνονται εκτός Δύσης. Τις τελευταίες εβδομάδες, αυτό συνέβαλε επίσης στη μείωση της έκπτωσης στην οποία πωλείται το ρωσικό πετρέλαιο σε σχέση με τα παγκόσμια σημεία αναφοράς.
«Η Ρωσία συνεχίζει να πουλά σε μη μέλη του συνασπισμού που επιβάλλει κυρώσεις και, υπό αυτή την έννοια, ο αντίκτυπος των κυρώσεων για το πετρέλαιο, αν και ουσιαστικός, δεν είναι ακόμα καθοριστικός», σύμφωνα με τον Σεργκέι Γκούριεφ, καθηγητή στο Sciences Po στο Παρίσι και πρώην σύμβουλο της ρωσικής κυβέρνησης.
Μια σύντομη ιστορία των κυρώσεων
Όταν ανακοινώθηκαν οι αμερικανικές κυρώσεις συντάραξαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές της Μόσχας.
Οι κυρώσεις αρχικά στέρησαν από τη Ρωσία μικροτσίπ και εξαρτήματα υψηλής τεχνολογίας, περιορίζοντας με αυτό τον τρόπο την ικανότητά της να παράγει πυραύλους ακριβείας. Στην πορεία όμως η Μόσχα βρήκε «παραθυράκια» στις γειτονικές χώρες και σήμερα μπορεί να βομβαρδίζει καθημερινά την Ουκρανία με όπλα ακριβείας.
Έπειτα ήρθε ο ενεργειακός πόλεμος. Το αργό πετρέλαιο της Ρωσίας συνεχίζει να ρέει, παρόλο που αναγκαστικά πωλείται σε χαμηλότερες τιμές πλήττοντας τα κρατικά ταμεία. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η κύρια επίδραση των κυρώσεων – η τεχνολογική καθυστέρηση και η αδυναμία εκσυγχρονισμού – θα εμποδίσουν την οικονομική της ανάπτυξη μακροπρόθεσμα.
Επομένως, παρά το αρχικό σοκ, σήμερα η ρωσική οικονομία έχει αντεπεξέλθει αρκετά καλά ώστε το Κρεμλίνο να μπορεί να υποστηρίζει τον φθοροποιό πόλεμο που οι ΗΠΑ ήλπιζαν να αποφύγουν. Οι κυρώσεις «έχουν αρχίσει να περιορίζουν, αλλά δεν εμποδίουν την ικανότητα του Πούτιν να χρηματοδοτεί αυτόν τον πόλεμο», όπως το έθεσε ο Γκούριεφ.
Η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων
Οι κυρώσεις αποτελούν μία τακτική που χρησιμοποιείται από τις ΗΠΑ, για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Ξεκίνησαν να εφαρμόζονται μετά την οικονομική τους γιγάντωση, ωστόσο, θεωρούνται ένα εργαλείο με ανάμεικτα αποτελέσματα καθώς συχνά δεν προκαλούν την δραματική αλλαγή συμπεριφοράς των στόχων τους.
Οι ΗΠΑ με την εξάρτησή τους από τις κυρώσεις ουσιαστικά εργαλειοποιούν το δολάριο, εξηγεί η δημοσιογράφος και συγγραφέας Eve Ottenberg σε άρθρο της στο CounterPunch. «Οι κυρώσεις δεν φέρνουν αποτέλεσμα εδώ και πολύ καιρό. Ο μεγάλος σκοπός τους – να υποκινήσουν την αλλαγή καθεστώτος – κατά κάποιο τρόπο δεν εκπληρώνεται ποτέ. Ο ηγέτης της Συρίας, ίσως ένας από τους ανθρώπους με τις περισσότερες κυρώσεις σε μία από τις χώρες με τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο, εξακολουθεί να υπάρχει μετά από όλα αυτά τα χρόνια της παράλογης και εγκληματικής πολιτικής του», σημειώνει.
Το πώς η Ρωσία κατάφερε να αποφύγει την κατάρρευση και να επιτύχει ανάπτυξη μέσα σε ένα χρόνο και παρά τον οικονομικό αποκλεισμό από τη Δύση θα αποτελέσει αντικείμενο ενός case study για τους αναλυτές που κληθούν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν οι κυρώσεις έχουν ττελικά νόημα ως εργαλείο στο μέλλον, συμπληρώνει στο ίδιο πνεύμα η WSJ.
Πάντως κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν υπερασπίζεται τις κυρώσεις ως ζωτικής σημασίας εργαλείο για την αύξηση του τιμήματος που πληρώνει η Ρωσία για τον πόλεμό της στην Ουκρανία. Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για την ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας αποκρύπτουν τον πραγματικό πόνο που βιώνει η οικονομία, όπως δήλωσε ανώνυμα ανώτερος αξιωματούχος της διοίκησης. «Κάνουμε την οικονομία της Ρωσίας λιγότερο ανθεκτική και λιγότερο ικανή να συντηρηθεί με την πάροδο του χρόνου», είπε. «Είναι πιο δύσκολο γι’ αυτούς να συνεχίζουν τον πόλεμό τους στην Ουκρανία».
Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι για να είναι αποτελεσματικές οι κυρώσεις, πρέπει να παραμένουν σταθερές και να αναζητούνται τρόποι αντιμετώπισης όταν παρατηρείται ότι η Ρωσία έχει βρει τρόπο να τις παρακάμπτει. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ ανέλαβε πρόσφατα δράση για να επιβάλει πιο αυστηρές κυρώσεις, παύοντας ενδεχομένως ορισμένες από τις οδούς διαφυγής.
Από την άλλη, οι κυρώσεις μπορούν να συνεχίζουν να περιορίζουν τη Ρωσία στο θέμα των εισαγωγών. Μέχρι στιγμής άλλωστε η προσπάθειά της να υποκαταστήσει τα εισαγόμενο προϊόντας έχει δείξει ανάμεικτα αποτελέσματα, και περίπου το 65% των βιομηχανικών επιχειρήσεων στη Ρωσία συνεχίζει να εξαρτάται από τον εισαγόμενο εξοπλισμό, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Ανώτατης Οικονομικής Σχολής της Μόσχας που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο.
