«Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν γνωρίζει πού ακριβώς πηγαίνει, απαγορεύοντας την πώληση νέων αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης από το 2035»: Η καυστική αυτή ετυμηγορία δεν προέρχεται από κάποιους φανατικούς ευρωσκεπτικιστές, αλλά… από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
Σε «ειδική έκθεση» που έδωσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο στη δημοσιότητα τη Δευτέρα, επισημαίνεται ιδιαίτερα η έλλειψη πρώτων υλών για την κατασκευή των μπαταριών για τα ηλεκτρικά οχήματα, αλλά και η απουσία συντονισμού των πολιτικών υποστήριξης.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο εξέτασε τη στρατηγική της Κομισιόν για τις μπαταρίες και κατέληξε στο απλό συμπέρασμα: Πολλά χρήματα, αλλά όχι σοβαρή στρατηγική. Και κυρίως ένα ερώτημα, που ούτε εξετάστηκε, ούτε συζητήθηκε σοβαρά: Από πού θα προέρχεται η ηλεκτρική ενέργεια που θα ρέει στις μπαταρίες; Και πάνω απ’ όλα: Ολόκληρη η ιδέα e-Car λειτουργεί μόνο εάν η ηλεκτρική ενέργεια από την πρίζα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Ωστόσο, η Ευρώπη απέχει πολύ απ’ αυτό. «Η ιδέα του e-Car είναι μόνο ένα ασαφές συνονθύλευμα, εφόσον δεν διασφαλίζεται η ηλεκτροδότηση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πρόκειται για ένα εικονικό φάρμακο που μεταφέρει τα λάθη του παρελθόντος στο μέλλον», όπως λένε οι ειδικοί.
Κίνδυνος για φιάσκο
Η ενεργειακή πράσινη μετάβαση του αυτοκινήτου στην Ευρώπη θα μπορούσε κάλλιστα να αυξήσει την εξάρτηση στη γηραιά ήπειρο και να μετατραπεί σε φιάσκο.
Όπως λέει η Ανεμί Τάρτελμπουμ, πρώην υπουργός Οικονομικών του Βελγίου και μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, «η Κομισιόν έχει ένα πολύ σαφές όραμα: να απαγορεύσει την πώληση αυτοκινήτων ντίζελ και βενζίνης από το 2035. Αλλά, από την άλλη πλευρά, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν υπάρχει ποσοτικοποιημένος στόχος για το πώς να επιτευχθεί αυτό».
Η παρατήρησή της είναι σαφής: η Ευρώπη είναι ανεπαρκώς εξοπλισμένη για να ξεκινήσει μια βιομηχανία μπαταριών απαραίτητη για τα ελαφρά ηλεκτρικά οχήματα, επειδή στερείται, πρώτα απ’ όλα, πρώτες ύλες: Λίθιο, κοβάλτιο, γραφίτη και άλλα στρατηγικά υλικά για συσσωρευτές, τα οποία δεν προέρχονται από την Ευρώπη.
Η Πορτογαλία έχει μεν αποθέματα λιθίου, αλλά το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο υπενθυμίζει ότι χρειάζονται «12 έως 16 χρόνια κατά μέσο όρο» από την ανακάλυψη ενός κοιτάσματος και της παραγωγικής του αξιοποίησης. «Βραχυπρόθεσμα, δηλαδή από το 2030, οι κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων στην Ε.Ε. θα αντιμετωπίσουν έλλειψη πρώτων υλών για μπαταρίες», επισημαίνει η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας έχει καταλήξει μάλιστα σε ένα ακόμη πιο απαισιόδοξο συμπέρασμα: Τα αποθέματα λιθίου θα έχουν εξαντληθεί μέχρι το 2025 στην Ευρώπη.
Είναι φυσικά αλήθεια ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν εκπέμπουν ρύπους κατά την οδήγηση. Ωστόσο, δεν είναι τόσο σαφές και εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενο μεταξύ των ειδικών ως προς το εάν είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής.
Ανταγωνιστικότητα
Εκτός από το πρόβλημα των πρώτων υλών για τις μπαταρίες, η Ευρώπη θα έχει επίσης πρόβλημα με την ανταγωνιστικότητα, λόγω της ακριβής ενέργειας στην παραγωγή τους.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει ότι η παραγωγή μπαταριών καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, «οι τιμές των οποίων αυξήθηκαν κατά 60% το πρώτο εξάμηνο του 2022», όπως αναφέρει η έκθεση. Έτσι, το κόστος των μπαταριών είναι πιθανό να είναι ιδιαίτερα υψηλό, γεγονός που θα αύξανε το κόστος των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, τα οποία είναι ήδη υπερτιμημένα. Σε ένα τέτοιο σενάριο υπάρχει φόβος ότι οι κατασκευαστές μπαταριών θα εγκατασταθούν σε άλλες ηπείρους για να κάνουν τις επενδύσεις τους. Όπως για παράδειγμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου με τον νόμο IRA του προέδρου Μπάιντεν για την «τιθάσευση του πληθωρισμού» διατίθενται 400 δισ. δολάρια σε επιδοτήσεις για «πράσινες επενδύσεις». Την ίδια ώρα, μάλιστα, που η ενέργεια στην Αμερική είναι τέσσερις φορές φθηνότερη από την Ευρώπη. Το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ε.Ε. σημειώνει επίσης την έλλειψη συνοχής των πολιτικών στήριξης για τον τομέα των μπαταριών: «Η δημόσια χρηματοδότηση είναι ανεπαρκώς συντονισμένη» τονίζει η Ανεμί Τάρτεμπουμ, σημειώνοντας ότι «οι επιδοτήσεις στην Ε.Ε. χορηγούνται χωρίς πραγματική παρακολούθηση της αποτελεσματικότητάς τους». Το Ελεγκτικό Συνέδριο εκφράζει αμφιβολίες για το αν θα επιτευχθεί ο στόχος των «μηδενικών εκπομπών» από νέα οχήματα το 2035.
Και, φυσικά, το θέμα δεν είναι για την Ευρώπη να εισάγει μπαταρίες ή ηλεκτρικά οχήματα από την Κίνα, που διαθέτει το 76% της παγκόσμιας παραγωγής!
Πρόβλημα ανακύκλωσης
Ένα πρόβλημα που πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. είναι τι θα γίνει όταν τελειώνει ο κύκλος ζωής των μπαταριών. «Οι πεταμένες μπαταρίες απειλούν να συσσωρεύσουν μια τεράστια ποσότητα ηλεκτρικών απορριμμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον», λέει ο Πίτερ Μπίρκε, ο οποίος ερευνά αυτό το θέμα στο Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης και στο «Fraunhofer Institute for Manufacturing Engineering and Automation».
Προς το παρόν «οι μπαταρίες κάθε άλλο παρά ανακυκλώσιμες είναι», τονίζει ο Μπίρκε. Σύμφωνα με τον Γερμανό επιστήμονα, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα με την αποσυναρμολόγηση των στοιχείων της μπαταρίας σε μεμονωμένα μέρη, επειδή, για παράδειγμα, οι συνδέσεις των κυψελών είναι σταθερά συγκολλημένες. «Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η δομή των κυψελών ποικίλλει ανάλογα με τον κατασκευαστή και η έλλειψη τυποποίησης εμποδίζει την αποσυναρμολόγηση. Η βελτιστοποίηση ή η τυποποίηση των διαδικασιών αυτών είναι μια τεράστια πρόκληση», εξηγεί ο Μπίρκε.
Το Oko-Institut του Βερολίνου υπολογίζει την ποσότητα των μπαταριών που παράγονται για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα να ανέρχεται σε 100.000 τόνους ετησίως. Σε 10 χρόνια αυτό θα σήμαινε περίπου ένα εκατομμύριο τόνους, επικίνδυνων για το περιβάλλον, απορριμμάτων μπαταριών.
Είναι φανερό λοιπόν ότι η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις, αλλά και οι πολιτικοί, καλούνται να λάβουν τα κατάλληλα αντίμετρα – και όχι να αγνοήσουν την απειλή.
