«Το πρόσφατο τραπεζικό χάος θα οδηγήσει σε οικονομικό κραχ;», διερωτάται ο Economist στο κύριο άρθρο του. Το βρετανικό περιοδικό δεν κρύβει την ανησυχία του. «Πριν από μερικές εβδομάδες, γράφει, οι αναλυτές ήταν πεπεισμένοι ότι η παγκόσμια οικονομία προχωρά δυναμικά. Τώρα ανησυχούν για μια βαθιά ύφεση από τις επιπτώσεις που πυροδότησε η κατάρρευση της Silicon Valley Bank και η διάσωση της Credit Suisse. «Από την συνεχή ανοδική πτήση στην ανώμαλη προσγείωση», λέει ο Τόρστεν Σλοκ, οικονομολόγος στην Apollo Global Management .
Ακόμη πιο απαισιόδοξοι είναι οι αναλυτές της JPMorgan Chase: «Μια ομαλή προσγείωση φαίνεται πλέον απίθανη, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης στην αγορά και τους κινητήρες, που τροφοδοτούνται από τον τραπεζικό δανεισμό, να σβήνουν».
Οι οικονομολόγοι έχουν δύο ανησυχίες: Η πρώτη είναι η αβεβαιότητα. Εάν οι άνθρωποι φοβούνται μια τραπεζική κρίση, μπορεί να μειώσουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Η δεύτερη αγωνία αφορά την πίστωση. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, υπό τον φόβο των απωλειών, μπορεί να περιορίσουν τη ροή δανείων, στερώντας από τις επιχειρήσεις το απαραίτητο κεφάλαιο. «Εχουμε να κάνουμε με μια μάλλον ασυνήθιστη οικονομική κρίση, όταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας δηλώνει ικανοποιημένος ότι η χώρα του δεν έχει σημαντική έκθεση στην Ελβετία», γράφει η ιταλική Corriere della Sera. «Αυτή τη στιγμή, μια κρίση στην ευρωζώνη είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα ξεσπούσε από την Ελλάδα. Οι οικονομικές κρίσεις δεν επαναλαμβάνονται ποτέ με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Σήμερα, ακόμη και οι πιο υγιείς τράπεζες, υπό την εποπτεία της ΕΚΤ, μπορούν να αποδειχθούν ευάλωτες σε μια κατάσταση μετάδοσης . Στη νομισματική ένωση, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την απόλυτη τρέλα, μια πηγή επίμονης ευπάθειας. Και δεν είναι όλες οι κυβερνήσεις ικανές να διασώσουν μια μεγάλη τράπεζα. Ακόμη και η Γερμανία θα έμπαινε σε μπελάδες σε ορισμένες περιπτώσεις. Σχεδόν χωρίς να το εννοεί, ο Έλληνας Κεντρικός Τραπεζίτης επεσήμανε σωστά το προφανές: η ευρωζώνη δυστυχώς δεν είναι η Ελβετία», σημειώνει η Ιταλική εφημερίδα.
Εκτόνωση βλέπει η ΕΚΤ
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, Φίλιπ Λέιν εκτιμά πάντως ότι θα εκτονωθεί η αναταραχή στον τραπεζικό τομέα της ευρωζώνης και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια για να περιορίσει τον πληθωρισμό.
Σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Zeit, ο Λέιν τονίζει ότι οι τράπεζες των 20 χωρών της ευρωζώνης είναι καλά κεφαλαιοποιημένες και διαθέτουν επαρκή ρευστότητα, έτσι ώστε να μην υπάρχει άμεσος αντίκτυπος από τα προβλήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελβετία. «Σύμφωνα με το βασικό μας σενάριο, για να διασφαλίσουμε ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει στο 2%, θα απαιτηθούν περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων», πρόσθεσε, εκτιμώντας ταυτόχρονα ότι είναι δυνατή μια «ήπια προσγείωση» για την οικονομία. «Έχουμε χάσει τόσο μεγάλη δυναμική ανάπτυξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας που είναι πιθανό η ανάκαμψη να συνεχιστεί και ο πληθωρισμός να μειωθεί ταυτόχρονα», υποστήριξε ο Λέιν.
Αναμφίβολα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες μπορούν να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο καθώς οι δείκτες κεφαλαίου είναι υψηλοί. Ενδέχεται όμως να τεθούν υπό πίεση τα επόμενα τρίμηνα. Συνολικά, ωστόσο, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα φαίνεται να είναι πολύ πιο σταθερά από τις αμερικανικές περιφερειακές τράπεζες.
Η Τραπεζική ‘Ενωση
Σε κάθε περίπτωση, κρίσιμος παράγοντας θα είναι η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Μια κίνηση που αποφασίστηκε πριν από μία δεκαετία, ως απάντηση στην οικονομική κρίση; Δυστυχώς, η τραπεζική ένωση παρέμεινε μόνο κατ’ όνομα. Μόνο οι μεγαλύτερες τράπεζες εποπτεύονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση .
Για την ιστορία, τρεις πυλώνες προβλέπονταν για την Τραπεζική Ένωση: Ο πρώτος, ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM) υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ολοκληρώθηκε με επιτυχία ήδη από το 2014.
Ο δεύτερος πυλώνας, η Ενιαία Αρχή Εξυγίανσης Τραπεζών (SRB) ιδρύθηκε λίγο αργότερα, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες για την πλήρη αποτελεσματικότητά της, ειδικά σε καταστάσεις των συστημικών τραπεζικών κρίσεων.
Ο τρίτος πυλώνας, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων (EDIS) δεν έχει εφαρμοστεί. Επισήμως γιατί δεν πληρούνται οι πολιτικές προϋποθέσεις-ουσιαστικά όμως γιατί αντιδρά η Γερμανία, που αρνείται να εγγυηθεί για τις χώρες του Νότου. Σε αυτήν την κατάσταση πιθανών κρίσεων εμπιστοσύνης και κερδοσκοπικών επιθέσεων σε ευρωπαϊκές τράπεζες που θεωρούνται πιο εύθραυστες, η απουσία του τρίτου πυλώνα (Edis) εγείρει τον κίνδυνο τραπεζικής αστάθειας στις χώρες της Ευρωζώνης-ειδικά στις φτωχότερες χώρες, με δημόσιους προϋπολογισμούς που αφήνουν λιγότερα περιθώρια ελιγμών για μέτρα οικονομικής στήριξης, αν είναι απαραίτητο. Η Ευρωζώνη είναι άλλωστε αντιμέτωπη με ένα σενάριο όπου παρόμοιες κινήσεις δεν λειτουργούν. Ο πληθωρισμός είναι υψηλός και, όπως φαίνεται, θα παραμείνει πολύ πάνω από τον στόχο του 2 % για μεγάλο χρονικό διάστημα
«Καλή τύχη»
Όπως σημειώνει η Corriere della Sera, «η τραπεζική ένωση –αν λειτουργούσε σωστά- θα επέτρεπε να γίνει ό,τι έκαναν οι Ελβετοί με την UBS και την Credit Suisse. Το αντίστοιχο, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ήταν να πειστεί μια γαλλική τράπεζα να αγοράσει μια γερμανική ή ιταλική τράπεζα σε πτώχευση. Αυτό, όμως, δεν θα γίνει ποτέ, γιατί θα έπρεπε να πειστούν τόσο η Τζόρτζια Μελόνι όσο και ο Όλαφ Σολτς, άρα… καλή τύχη!
Το σενάριο που προκαλεί τους χειρότερους φόβους για την Ευρώπη είναι μια κρίση που θα σιγοκαίει. Μια αλυσίδα αφερέγγυων εταιρειών που θα καταφέρνουν να αποσπάσουν βοήθεια από αφερέγγυες τράπεζες, οι οποίες τελικά διασώθηκαν από τις κυβερνήσεις, οι οποίες θα κινδυνεύουν όμως πολιτικά!
Η ΕΚΤ γνωρίζει το πρόβλημα, αλλά εξακολουθεί να υστερεί όσον αφορά τις λύσεις. Ίσως τελικά, για τους κεντρικούς τραπεζίτες της ευρωζώνης, η τραπεζική κρίση να λειτουργήσει από μόνη της ως αντίβαρο στον πληθωρισμό. «Οι σκιές μας είναι πιο ψηλές από τις ψυχές μας» λένε οι Led Zeppelin στο περίφημο τραγούδι τους «Stairway to Heaven». Ο στίχος θα μπορούσε εξηγήσει αυτό που συνέβη στην τελευταία τραπεζική καταιγίδα: Οι σκιές στη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, ίσως να αποδειχτούν πιο ψηλές από τις ψυχές των τραπεζικών πρωταγωνιστών…
