Τις τελευταίες εβδομάδες, οι άνεμοι της τραπεζικής κρίσης πνέουν και πάλι σε όλο τον κόσμο. Το κραχ της SVB στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κρίση της First Republic Bank , η δραματική πτώση των μετοχών της Deutsche Bank και η αναγκαστική εξαγορά της Credit Suisse από την UBS και το χάος που προκάλεσε η αμφιλεγόμενη διάσωση των μετόχων σε βάρος των ομολογιούχων, έχουν θέσει τον κόσμο σε εγρήγορση.
Πολλοί αναρωτιώνται μάλιστα αν υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα σε αυτή την κρίση- που αποδίδεται στην άνοδο των επιτοκίων και την απογείωση του πληθωρισμού- και στο τραπεζικό κραχ και τη Μεγάλη Ύφεση του 1929. Άλλοι αναλυτές βλέπουν την παρουσία προβληματικών προϊόντων στα χαρτοφυλάκια τραπεζών και των funds, όπως στην κρίση το 2007-2008.
Τουλάχιστον πέντε είναι τα ανησυχητικά σενάρια, που έχουν αναδυθεί μεταξύ ΗΠΑ και Ελβετίας: Παράγωγα, ακίνητα, το σκιώδες τραπεζικό σύστημα σε συνδυασμό με κρυπτονομίσματα, τα διατραπεζικά προϊόντα και τα «παγωμένα»ρωσικά κεφάλαια στις δυτικές τράπεζες, έχουν θέσει υπό πίεση το τραπεζικό σύστημα
Από τον Πανικό του 1907 στον Πανικό του 2023: Η SVB, η First Republic, η JPMorgan και η νέα κρίση
Τα παράγωγα βαραίνουν και πάλι τις τράπεζες
Πρώτον, παρόμοια με το 2007-2008 είναι η παρουσία στους ισολογισμούς των τραπεζών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δυνητικά τοξικών παραγώγων που μπορούν να πυροδοτήσουν μια διαρθρωτική κρίση. Οι εκτιμήσεις είναι πολύ περίπλοκες και τα χρόνια του Covid μετατόπισαν αλλού την προσοχή των ρυθμιστικών αρχών.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, υπολογίζονται κοντά σε επτά τρισεκατομμύρια ευρώ η αξία δυνητικά τοξικών τίτλων μόνο στους ισολογισμούς γαλλικών και γερμανικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Και αυτό έχει επίσης κάποια σχέση με το χάος των τελευταίων ημερών του «άρρωστου της Ευρώπης», της Deutsche Bank.
Η ευρωπαϊκή τραπεζική αρχή κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι δισεκατομμύρια παράγωγα που συνδέονται με τις αγορές ενέργειας ,θα μπορούσαν να γίνουν «σκουπίδια».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ορατή η απειλή για τα σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια δολάρια των παραγώγων που συνδέονται με την αγορά ακινήτων, τα οποία θα μπορούσαν να εκραγούν στα «σπλάχνα» των σημαντικότερων θεσμών.
Τα ακίνητα, η νέα φούσκα;
Η αγορά των ακινήτων βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις.Σύμφωνα με το Bloomberg, σε όλον τον κόσμο, περίπου 175 δισ. δολάρια σε δάνεια που αφορούν τα ακίνητα (οικιστικά ή εμπορικά), βρίσκονται υπό πίεση.
Τα επίπεδα κινδύνου για την πίστωση που αφορά τα ακίνητα στην Ευρώπη βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας και είναι η περιοχή που βρίσκεται αντιμέτωπη με τις μεγαλύτερες προκλήσεις,
Η δεκαετία του φθηνού χρήματος με τα επιτόκια αρνητικά, μηδενικά ή σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ευνόησε όπως ήταν αναμενόμενο τις συνθήκες για τη χορήγηση δανείων.
Δεν μπορούσε κανείς όμως να φανταστεί τι θα επακολουθούσε.
Η άνοδος των επιτοκίων, η αναζήτηση αποδόσεων από την πλευρά των επενδυτών, ο αποθαρρυντικός πληθωρισμός, έπληξαν τον κλάδο. Οι τράπεζες επλήγησαν δύο φορές:Αφενός ως κάτοχοι κεφαλαίων που συνδέονται με ακίνητα και λόγω της έκθεσης των οφειλετών και των κατόχων στεγαστικών δανείων, η οποία μπορεί να πλήξει τα ιδρύματα.
Ίσως 1929 και 2007 μαζί
Η ιταλική La Repubblica παραθέτει στοιχεία από την MSCI Real Assets, σύμφωνα με την οποία «οι ιδιοκτήτες εμπορικών ακινήτων αντιμετωπίζουν χρέος περίπου 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από εκεί και πέρα, περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια θα λήξουν κατά τη διάρκεια του 2024. Περίπου το 27% της χρηματοδότησης προήλθε από περιφερειακές ή τοπικές τράπεζες».
Σε παγκόσμια κλίμακα, αρκετές πόλεις βλέπουν τις αγορές ακινήτων στο όριο: η μελέτη UBS Global Real Estate Bubble Index , στα τέλη του 2022, έδειξε ότι μεταξύ των πόλεων που κινδυνεύουν ιδιαίτερα από τα προβλήματα στην αγορά ακινήτων, είναι το Βανκούβερ, το Λος Άντζελες, το Τορόντο, η Ζυρίχη, η Φρανκφούρτη, το Μόναχο, το Τελ Αβίβ, το Τόκιο και το Χονγκ Κονγκ.
Η αξία των ομολόγων υψηλού ρίσκου AT1 σε κυκλοφορία είναι πάνω από 275 δισ. ευρώ, μόνο στην αγορά της ΕΕ.Μετά το χάος της Credit Suisse και τη διαγραφή κάπου 16 δισεκατομμυρίων ευρώ σε AT1,μπορεί να αντιπροσωπεύει μια πιθανή φούσκα.
Τα ομόλογα AT1 ή «CoCo» που γεννήθηκαν μετά το 2007-2008 και είναι δυνητικά μετατρέψιμα σε κεφάλαιο σε περίπτωση κρίσης, μπορεί να εξασφάλισαν ρευστότητα στη διατραπεζική αγορά τα τελευταία χρόνια, αλλά τώρα η πολύ περιορισμένη σταθερότητά τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε διαρθρωτικό κίνδυνο κατάρρευσης της διατραπεζικής πίστης, που θα πρέπει φυσικά,να αποφευχθεί.
Λείπουν κονδύλια της Ρωσίας
Η υπόθεση Credit Suisse αποκαλύπτει ένα άλλο πρόβλημα: υποτίθεται ότι έως και 200 δισεκατομμύρια ευρώ περιουσιακών στοιχείων που αποδίδονται άμεσα ή έμμεσα στη Ρωσία και τους ολιγάρχες της,υπήρχαν στα θησαυροφυλάκια της τράπεζας της Ζυρίχης και άλλα ελβετικά τραπεζικά ιδρύματα. Το να κατανοήσουμε πόσα από αυτά τα κεφάλαια έχουν πετάξει κάτω από το τραπέζι ή χωρίς τον έλεγχο της Credit Suisse από την αρχή της στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 έως σήμερα είναι θεμελιώδους σημασίας για να κατανοήσουμε εάν η αποσύνδεση από τη Μόσχα θα παίξει ρόλο στην οικονομική κατάρρευση και σε επερχόμενες κρίσεις.
Άλλωστε η Credit Suisse είχε δεχτεί επίθεση για αρκετό καιρό από τον αγγλοσαξονικό οικονομικό Τύπο και από τα Υπουργεία Οικονομικών και Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ,για δεσμούς με τους ολιγάρχες της Μόσχας. Από αυτή την άποψη, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε σε ποιο βαθμό η φυγή ρωσικών περιουσιακών στοιχείων μπορεί να έχει μειώσει την κεφαλαιοποίηση πολλών τραπεζικών ομίλων που «έπαιξαν» επικίνδυνα με τη Μόσχα τα τελευταία χρόνια. Και αν η προοπτική συνέχισης των δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία μπορεί να βλάψει την τραπεζική κοινότητα.
Σκιώδης χρηματοδότηση
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό μέτωπο, όπως σε κάθε φάση οξείας αστάθειας, είναι το λεγόμενο «σκιώδες« χρηματοπιστωτικό σύστημα: Αφορά υπηρεσίες που κανονικά προσφέρουν οι τράπεζες, όπως δανεισμό, αλλά χωρίς τις εγγυήσεις που θέτει ο νόμος για τις τράπεζες. Αντί των τραπεζών, αυτές τις υπηρεσίες προσφέρουν συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Το ευρύτερο οικοσύστημα των μη τραπεζικών ιδρυμάτων υπολογίζεται πως έχει ενεργητικό 129 τρισ. ευρώ. Στα τέλη του 2020, το σκιώδες τραπεζικό σύστημα που αποτελείται από τίτλους που διαπραγματεύονται, ειδικά με τη μορφή παραγώγων, είχε ξεπεράσει τα 225 τρισεκατομμύρια δολάρια σε παγκόσμια κλίμακα.
Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και η G20 στα τέλη του 2022 είχαν σημάνει συναγερμό για τη σταθερότητα αυτού του συστήματος. Πριν από ένα μήνα, η Standard & Poor’s σήμανε επίσης συναγερμό.
Οι κρίσεις που προκύπτουν από τοξικά παράγωγα ή κερδοσκοπία σε εμπορεύματα και άλλα περιουσιακά στοιχεία εκτός των ρυθμιζόμενων αγορών ,μπορούν να απειλήσουν τη χρηματοδότηση των θεσμικών οργάνων.
Χρεοκοπία στα κρυπτονομίσματα
Πρόσφατα , σε αυτά τα σενάρια προστέθηκε και η προοπτική μιας αλυσιδωτής χρεοκοπίας ανταλλακτηρίων κρυπτονομισμάτων. Ενδεικτικές είναι οι περιπτώσεις του Αμερικανού Σαμ Μπάνκμαν-Φρίντμαν και του Κορεάτη Ντο Κον, που με κρυπτονομίσματα και απάτες έχουν κάνει αρκετούς αποταμιευτές να κάψουν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.Και τα κρυπτονομίσματα μπορεί να είναι το κερασάκι στην τούρτα ενός ασταθούς συστήματος. Σε μια φάση που όλα συνωμοτούν για να πιέσουν τις τράπεζες και την παγκόσμια οικονομία.
