Έπειτα από έναν χρόνο μάχης με τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και των επιθετικών αυξήσεων επιτοκίων, η παγκόσμια οικονομία και οι αγορές βρίσκονται σε νέα καμπή – με μεγάλο, ανοιχτό ερώτημα το ποια θα είναι η επόμενη κρίση και απειλή.
Το ερώτημα έθεσε το Bloomberg σε τρεις από τους μεγαλύτερους διαχειριστές κεφαλαίων παγκοσμίως, με συνολικά χαρτοφυλάκια άνω των 2 τρισ. δολαρίων, και οι απαντήσεις δείχνουν τρία νέα μέτωπα κινδύνου στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια: Τις πιο βαθιές και παρατεταμένες υφέσεις, την έλλειψη εργατικού δυναμικού και τον «πράσινο πληθωρισμό», τον πληθωρισμό που μπορεί να τροφοδοτήσει η πράσινη μετάβαση.
Ο ρόλος της πανδημίας
Σύμφωνα με την Κάρεν Καρνιόλ – Ταμπούρ, CIO της Bridgewater Associates, η κύρια μελλοντική απειλή θα είναι η νέα και διαφορετική ένταση των υφέσεων. Όπως λέει, η Covid -19 και η εποχή της πανδημίας αποτέλεσαν το απόλυτο game changer. «Μέχρι τότε, κάθε φορά που υπήρχε ύφεση, οι κεντρικές τράπεζες μπορούσαν απλώς να μπουν στο παιχνίδι και να την αντιστρέψουν. Όταν η οικονομία έπεφτε, η αναστροφή της ήταν win-win για όλους: δεν υπήρχε ανάπτυξη, δεν υπήρχε όμως και πληθωρισμός. Αυτό διευκόλυνε όλους και οι υφέσεις ήταν συνήθως σύντομες και ρηχές γιατί πάντα υπήρχε ένας σωτήρας».
Στην εποχή του Covid, όμως, όπως εξηγεί, το πάνω χέρι πήραν οι κυβερνήσεις και οι δημοσιονομικές πολιτικές. Δεν τύπωναν απλώς χρήμα, το διένειμαν απευθείας στην κοινωνία. «Άρα, το φράγμα έσπασε γιατί οι πολιτικοί έγιναν μέρος της λύσης» λέει η Καρνιόλ – Ταμπούρ και προσθέτει: «Οι υφέσεις θα είναι διαφορετικές και πιο επίμονες στο εξής γιατί οι κυβερνήσεις θα μπορούν να παρέμβουν, ενώ η νομισματική πολιτική θα είναι λιγότερο σημαντική από τη δημοσιονομική. Και αυτό το νέο μοντέλο προσθέτει στην οικονομική συρρίκνωση κι έναν εδραιωμένο πια πληθωρισμό».
ΑΕΠ και παραγωγικότητα
Ο Χένρι ΜακΒέι, CIO της KKR, υποδεικνύει από την πλευρά του ως μεγαλύτερη απειλή την πλήρη αλλαγή μοντέλου στην αγορά εργασίας και την έλλειψη εργατικού δυναμικού.
Σε συνδυασμό με το δημογραφικό ζήτημα, ο ΜακΒέι εντοπίζει ως καθοριστικό πρόβλημα το γεγονός ότι πολλοί εργαζόμενοι δεν επιστρέφουν στην αγορά εργασίας επειδή δεν έχουν κίνητρα – είτε επαγγελματικά είτε μισθολογικά.
«Οι ΗΠΑ», λέει, «αυτή τη στιγμή δαπανούν περίπου το ένα έκτο όσων δαπανά η Γερμανία και περίπου το ένα εικοστό όσων ξοδεύει η Δανία για εργατικά χέρια. Ιστορικά, οι καλύτερες οικονομίες χτίζονταν όταν οι εργάτες έφερναν αμοιβή στο σπίτι και αισθάνονταν καλά με τη δουλειά τους.
Το ΑΕΠ είναι η αύξηση του εργατικού δυναμικού επί της παραγωγικότητας. Στη δεκαετία του 2000 η αύξηση του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ είχε ρυθμό 1,2%. Σήμερα είναι λιγότερο από το μισό. Αυτό σηματοδοτεί τεράστια πτώση, καθώς η έμφαση δίνεται μονομερώς στην παραγωγικότητα. Και η συνέπεια θα είναι ένας κόσμος πιο αργής ανάπτυξης»
Οι τιμές των μετάλλων
Κατά τη Σάρα Μαλίκ, CIO της Nuveen, η κύρια απειλή της επόμενης δεκαετίας θα έρθει από το πληθωριστικό αποτύπωμα της μάχης κόντρα στην κλιματική αλλαγή. «Ανησυχώ», λέει, «για την κλιματική αλλαγή και την πορεία που ακολουθούμε στη μείωση των εκπομπών. Θα επηρεάσει τρεις βασικούς τομείς: τα πραγματικά περιουσιακά στοιχεία, την οικονομία και τον πληθωρισμό.
Τα μέταλλα που πηγαίνουν στην ηλιακή, στην αιολική ενέργεια, στην υποδομή του δικτύου και στα υβριδικά οχήματα και μπαταρίες είναι το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο. Τα τελευταία 25 χρόνια η παραγωγή χαλκού στις ΗΠΑ έχει μειωθεί κατά περίπου 50%, αλλά αναμένουμε ότι η ζήτηση θα διπλασιαστεί μέχρι το 2035 και θα αυξηθούν οι εισαγωγές. Από την ανακάλυψη μέχρι την παραγωγή ενός ορυχείου χαλκού χρειάζονται 16 χρόνια. Επομένως, ο πληθωρισμός των τιμών των μετάλλων και του πετρελαίου θα συνεχίσει να επιδεινώνει την ήδη σοβαρή πληθωριστική κρίση».
