Ο δανεισμός έχει γίνει πιο ακριβός για τις κυβερνήσεις. Όμως, παρά την αύξηση των επιτοκίων, το δημόσιο χρέος μπορεί να παραμείνει σε υγιή πορεία και να είναι βιώσιμο. Στο ιστολόγιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πέντε οικονομολόγοι, οι Othman Bouabdallah, William Hynes, Thomas Kostka, Julian Schumacher and Vilém Valenta εξηγούν πώς μπορεί αυτό να επιτευχθεί, αλλά και ποιοι οι κίνδυνοι, κυρίως για τις υπερχρεωμένες χώρες.
Όπως αναφέρουν στο κείμενό τους:
«Τα επιτόκια κρατικού δανεισμού αυξήθηκαν απότομα λόγω του υψηλού πληθωρισμού και της εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής. Οι επενδυτές έχουν επίσης αρχίσει να αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα τη διακράτηση επικίνδυνων τίτλων. Επιπλέον, δίνουν προσοχή στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους των κρατών. ιδίως σε χώρες με μεγάλες ανεξόφλητες υποχρεώσεις.
Και τα δύο έχουν συμβάλει στην αύξηση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.
Οι δυο όψεις του νομίσματος
Περαιτέρω υποβάθμιση των οικονομικών προοπτικών θα μπορούσαν να επιδεινώσουν αυτή την τάση. Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη θα είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος.
Η άλλη πτυχή που πρέπει να εξεταστεί είναι ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός τείνει να βελτιώσει ορισμένα βασικά στοιχεία της δημοσιονομικής βιωσιμότητας. Υψηλότερο ονομαστικό ΑΕΠ σημαίνει ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ μειώνεται.
Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι οι διαφορετικές ταχύτητες με τις οποίες το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνονται σε περιόδους πληθωρισμού. Τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού ισχύουν μόνο για το νεοεκδιδόμενο χρέος . Εξαιτίας αυτού, το μέσο κόστος χρηματοδότησης των κυβερνήσεων της ζώνης του ευρώ παρέμεινε σχετικά χαμηλό, καθώς οι κυβερνήσεις έχουν κλειδώσει χαμηλότερα επιτόκια.
Πρόβλημα η αναχρηματοδότηση
Ωστόσο, αν κοιτάξουμε πιο μακροπρόθεσμα, το κόστος δανεισμού μιας χώρας θα αυξηθεί τελικά, καθώς το απόθεμα χρέους αναχρηματοδοτείται με υψηλότερα επιτόκια.
Τα επιτόκια που καταβάλλουν οι κυβερνήσεις για το νέο χρέος εξαρτώνται από την ευρωστία της δημοσιονομικής τους θέσης. Η αύξηση του χρέους μπορεί να ωθήσει τα τοκοχρεολύσια σε επίπεδα όπου η δυναμική του χρέους επιδεινώνεται, ακόμη και ελλείψει άλλων οικονομικών σοκ
Η εμπειρία έχει δείξει ότι όταν η πρόσβαση των κυβερνήσεων στις κεφαλαιαγορές επιδεινώνεται, οι όροι με τους οποίους μια χώρα δανείζεται μπορούν να υπονομεύσουν τη δημοσιονομική της βιωσιμότητα.
Βιώσιμο χρέος ακόμη και πρωτογενές έλλειμμα
Μια καλή ισορροπία μεταξύ τόκων και ανάπτυξης συμβάλλει στη διατήρηση του χρέους υπό έλεγχο
Ένας σημαντικός παράγοντας της βιωσιμότητας του χρέους του δημόσιου τομέα είναι ο τρόπος με τον οποίο το κόστος του χρέους συγκρίνεται με τους διαθέσιμους πόρους για την εξυπηρέτησή του. Εφόσον το ονομαστικό μέσο επιτόκιο του δημόσιου χρέους είναι μικρότερο από τον ονομαστικό ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ μιας χώρας μπορεί να παραμείνει σταθερός ακόμη και με πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα
Η τάση αυτή είναι γνωστή ως “διαφορά επιτοκίου-ανάπτυξης»
Στη ζώνη του ευρώ, το μέσο κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων- και παρά τις πρόσφατες αυξήσεις των επιτοκίων, το μέσο κόστος επιτοκίου προβλέπεται ότι θα παραμείνει κάτω από τους ρυθμούς ανάπτυξης για αρκετό καιρό ακόμη.
Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό.
Πρώτον, οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ αύξησαν τη διάρκεια του χρέους τους τα τελευταία χρόνια και έτσι χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να επιδράσουν οι υψηλότερες αποδόσεις της αγοράς στο κόστος του γενικού χρέους. Δεύτερον, οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν αυξηθεί λιγότερο από τον πληθωρισμό μέχρι στιγμής, ενώ ο υψηλός πληθωρισμός ενισχύει επίσης την ανάπτυξη. Αυτό αυξάνει επίσης τα κρατικά έσοδα, καθιστώντας ευκολότερη την εξυπηρέτηση του χρέους.
Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, και οι δύο αυτές ευνοϊκές επιδράσεις θα εξασθενήσουν. Τελικά, τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού θα μετακυλιστούν στο μεσοπρόθεσμο κόστος του χρέους.
«Εγκλωβισμός» των υπερχρεωμένων χωρών
Το υψηλότερο χρέος μπορεί να αυξήσει την απόδοση των κρατικών ομολόγων, γεγονός που τελικά αυξάνει το μέσο κόστος επιτοκίου. Μια αύξηση του λόγου χρέους προς το ΑΕΠ κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες συνάδει με μια αύξηση των αποδόσεων κατά 20 μονάδες βάσης – αλλά μόνο για εκδότες με σχετικά χαμηλό απόθεμα χρέους. Για τις υπερχρεωμένες χώρες σημαίνει αύξηση 65 μονάδων βάσης. Με άλλα λόγια, η συσσώρευση περισσότερου χρέους μπορεί να κάνει τον δανεισμό για τις κυβερνήσεις πιο ακριβό
Υγιής δημοσιονομική πολιτική
Η θετική πορεία του χρέους εξαρτάται από την υγιή δημοσιονομική πολιτική, ιδίως για τις χώρες της ζώνης του ευρώ με υψηλά επίπεδα χρέους.
Διαφορετικά Εάν αυξηθούν περαιτέρω, τα επίπεδα χρέους μπορούν σταδιακά να αυξηθεί το μέσο κόστος δανεισμού, να αυστηροποιηθούν οι όρους δανεισμού για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και να μειωθεί η ανάπτυξη.
