Μαύρος καπνός άλλη μία φορά για το ανώτατο όριο στις τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ. Έστω και με λίγες γκρίζες «τούφες» ελπίδας για κάποια σύγκλιση απόψεων μεταξύ των δυο στρατοπέδων στους 27 της ΕΕ σε ορισμένα στοιχεία. Όχι όμως σε όλα. Μετά από τέσσερις μήνες διαπραγματεύσεων και πέντε έκτακτα Συμβούλια των υπουργών Ενέργειας.
Δώδεκα ώρες κράτησε η χθεσινή συνάντηση, αντί για τις τρεις που αρχικά ήταν προγραμματισμένη. Κάποιοι υπουργοί εμφανίστηκαν σίγουροι ότι η επόμενη συνάντησή τους, στις 19 Δεκεμβρίου, θα είναι η κρίσιμη. Ισως βοηθήσει και η σύνοδος κορυφής των 27 μεθαύριο.
Τουλάχιστον 15 υποστηρικτές του πλαφόν, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, αγωνίζονται να σταματήσουν τις εκτοξευόμενες τιμές του φυσικού αερίου.
Άλλοι, με επικεφαλής τη Γερμανία και την Ολλανδία, «αισθάνονται μεγάλη ανησυχία για το τι θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει αυτό από την άποψη της προσφοράς». Άρα όχι πλαφόν. Άλλωστε έχουν τα χρήματα να καλύψουν τις αυξανόμενες τιμές. Για τους άλλους… έχει ο Θεός.
Με τον χειμώνα να αρχίζει να δείχνει τα δόντια του στη Γηραιά Ήπειρο, αρχίζουν όμως να αυξάνονται οι οι ανησυχίες για πιθανές ελλείψεις φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας τις επόμενες εβδομάδες, καθώς η ζήτηση για θέρμανση μεγαλώνει.
Οι ειδικοί θεωρούν πάντως ότι κουτσά στραβά, εφέτος η ΕΕ θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα ικανοποιητικά. Η μεγάλη αγωνία είναι για το επόμενο έτος. Καθώς αναμένεται να σταματήσει εντελώς η ροή ρωσικού φυσικού αερίου.
Αγεφύρωτο χάσμα
Το Bloomberg εκτιμά ότι «πιθανότατα η Ευρώπη δεν θα επιστρέψει ποτέ στα ίδια μακροπρόθεσμα συμβόλαια του παρελθόντος με τη Ρωσία και πιθανότατα θα χρειαστεί να εισάγει λιγότερο φυσικό αέριο όσο περνάει ο καιρός, χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά αν πρόκειται να διατηρήσει η ΕΕ ανταγωνιστική τη βαριά βιομηχανία της, θα χρειαστεί φθηνό αέριο. Και δεν υπάρχει φθηνότερο αέριο για την Ευρώπη από αυτό της Ρωσίας».
Η Ευρώπη, στο πλαίσιο μιας οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου κάποια στιγμή, θα θελήσει βέβαια να υποχρεώσει τη Ρωσία να πληρώσει το «μάρμαρο» και συμβάλει επίσης στο κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας. Αυτός ο λογαριασμός θα έφτανε τα δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Θα πληρώσει το Κρεμλίνο, όποιος κι αν ηγείται τότε της Ρωσίας; Αμφίβολο.
Στο μεταξύ, εξακολουθούμε να μην βλέπουμε μια σαφή και κυρίως συνολική απάντηση από την Ευρώπη σε αυτήν την ενεργειακή κρίση, ούτε καν για το ανώτατο όριο της τιμής του φυσικού αερίου.
Δύσκολη εξίσωση
Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να βρεθεί μια ισορροπία, όσο η Ευρώπη συνεχίζει να συζητά για ένα εφήμερο ζήτημα όπως το ανώτατο όριο της τιμής του φυσικού αερίου. Το πλαφόν, στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να είναι διορθωτικό, αλλά όχι λύση στο πρόβλημα . Πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε αυτές οι συζητήσεις να μην αποσπάσουν την προσοχή από θεμελιώδεις ενέργειες που απαιτούνται για την αύξηση της προσφοράς ή/και τη μείωση της ζήτησης.
Γιατί το τέλος του χειμώνα 2022-2023 δεν θα σηματοδοτήσει το τέλος της ενεργειακής κρίσης. Αντίθετα, τα χειρότερα θα είναι ακόμη μπροστά μας. Αυτό είναι και το βασικό μήνυμα της νέας έκθεσης του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) με τίτλο «Αποφυγή των ελλείψεων φυσικού αερίου στην Ευρώπη». Η ΕΕ «θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα δυνητικό έλλειμμα σχεδόν 30 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου το 2023 », σύμφωνα με τους υπολογισμούς του οργανισμού – δηλαδή περισσότερο από το 6,5% της συνολικής της κατανάλωσης το 2021 (412 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα). Ένα « σοβαρό χάσμα » μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, το οποίο είναι πιθανό να προκύψει εάν οι εισαγωγές από τη Ρωσία πέσουν στο μηδέν το 2023 και η ζήτηση για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από την Κίνα ανακάμψει σε σχέση με το 2021.
Πράγματι, σε αυτό το σενάριο, η Ευρώπη δεν θα μπορεί πλέον να βασίζεται καθόλου σε παραδόσεις από τη Ρωσία για να αναπληρώσει τα αποθέματά της πριν από τον επόμενο χειμώνα, όπως έκανε φέτος παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Το 2021, οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ ανήλθαν σε 140 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα .Μειώθηκαν στα 60 δισεκατομμύρια το 2022, και είναι πιθανό ότι το 2023, δεν θα υπάρχει πλέον ρωσικό αέριο στα συστήματά μας», προειδοποίησε ο εκτελεστικός διευθυντής του IEA, Φατίχ Μπιρόλ .Αυτό θα «άφηνε μια ακόμη μεγαλύτερη τρύπα στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο εφοδιασμό φυσικού αερίου», προειδοποιεί η IEA στην έκθεσή της
Η κατάσταση δεν θα ήταν τόσο σοβαρή, εάν ισοδύναμοι όγκοι φυσικού αερίου θα ήταν διαθέσιμοι αλλού, προκειμένου να αντικαταστήσουν εκείνο της Gazprom. Μόνο που «η ποσότητα των νέων ενεργειακών δυνατοτήτων είναι εξαιρετικά χαμηλή», προειδοποίησε ο Μπιρόλ.
Οι ευρωπαϊκές χώρες ενισχύουν βέβαια αυτήν τη στιγμή τις ικανότητές τους να εισάγουν υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο μεταφέρεται με πλοία από όλο τον κόσμο. Αυτά θα πρέπει να φτάσουν ακόμη και τα «περίπου 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα» επιπλέον έως το τέλος του 2023, χάρη στην κατασκευή νέων τερματικών σταθμών LNG. Όμως, ενώ πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται για πρόσβαση σε LNG, οι εν λόγω τερματικοί σταθμοί μπορεί να μην λειτουργούν με πλήρη χωρητικότητα. Μόνο 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα πρόσθετης προμήθειας LNG θα πρέπει να φθάσει στην αγορά κατά τη διάρκεια του έτους, υπογραμμίζει ο IEA, παρά τις προμήθειες από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή το Κατάρ.
Μείζων κρίση
Ήδη τον Μάιο, η εταιρεία ανάλυσης Rystad Energy προειδοποίησε για μια «μείζονα κρίση» στον εφοδιασμό υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα α διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το 2024, λόγω μιας «δομικής ανισορροπίας» μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης στην παγκόσμια αγορά. . Στην ίδια κατεύθυνση κινείται έκθεση του Shift Project, δηλώνοντας ότι σε περίπτωση παρατεταμένης διακοπής των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου, «το 40% της ευρωπαϊκής ζήτησης θα απομένει να βρεθεί το 2025.
Η εταιρεία Wood Mackenzie σημειώνει μάλιστα ότι η αναμέτρηση με την Ασία για την προμήθεια φορτίων LNG θα ενταθεί το 2023.
Στην πραγματικότητα, η Κίνα κινδυνεύει να μονοπωλήσει ένα μεγάλο μέρος αυτών των όγκων, οι οποίες είναι ήδη ανεπαρκείς για να τροφοδοτήσουν την Ευρώπη. «Το 2023, η ζήτηση του Πεκίνου για αυτό το πολύτιμο αέριο «θα μπορούσε κάλλιστα να ανακάμψει από τα ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα που παρατηρήθηκαν το 2022» που συνδέονται ιδίως με την πολιτική του Πεκίνου κατά του Covid», σημειώνει ο ΙΕΑ στη νέα του έκθεση.
Σκληρό πόκερ
Άλλωστε, η ικανότητα της Ευρώπης να εγγυηθεί εφέτος την αύξηση των εισαγωγών LNG προκειμένου να αναπληρώσει τα αποθέματά της φυσικού αερίου σε ποσοστό σχεδόν 90% σήμερα, «κατέστη δυνατή σε μεγάλο βαθμό από τη μείωση της ζήτησης εισαγωγών από την Κίνα», υπενθυμίζει ο IEA. Σε αυτό προστίθεται το γεγονός ότι η Κίνα βρίσκεται σε καλύτερη θέση στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια, αφού οι ανάγκες της καλύπτονται 100% μέχρι το 2025. Σε αντίθεση με την Ευρώπη, η οποία αναγκάζεται να στραφεί στην αγορά spot και σε βραχυπρόθεσμα συμβόλαια μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Μια άλλη παράμετρος θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω την κρίση το επόμενο έτος: «οι ασυνήθιστα ήπιες θερμοκρασίες που παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη στην αρχή του χειμώνα είναι απίθανο να διαρκέσουν». Σε αυτό το σημείο, η Ευρώπη ήταν μάλλον τυχερή φέτος: ο ήπιος καιρός που βίωσε το φθινόπωρο του 2022 μείωσε τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά περισσότερο από 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Ωστόσο, «δεν υπάρχει εγγύηση ότι οι θερμοκρασίες θα είναι τόσο ήπιες για τον υπόλοιπο χειμώνα ή για το 2023 συνολικά», επισημαίνει η οργάνωση.
Για να αποφευχθεί αυτό το καταστροφικό σενάριο, ο ΙΕΑ συνιστά επομένως στην ΕΕ να εισφέρει επιπλέον 100 δισεκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρήματος, προκειμένου να αναπτύξει βασικές δράσεις.
Το γεγονός παραμένει ότι η Ευρώπη θα χρειάζεται πάντα σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου, προκειμένου να λειτουργεί τις βιομηχανίες της και να προμηθεύει τα νοικοκυριά της. Υπό αυτές τις συνθήκες, αρκετοί ενδιαφερόμενοι εργάζονται ήδη στα παρασκήνια για την εδραίωση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των προμηθευτών της φυσικού αερίου. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας (ACER) μετέβησαν διακριτικά στην Ουάσιγκτον, προκειμένου να διαπραγματευτούν την πτώση της τιμής του αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου. Ενώ η ΕΕ υπολογίζει επίσης περισσότερο από ποτέ στη Νορβηγία για να της παραδώσει το πολύτιμο αέριο σε προσιτή τιμή. Μένει να δούμε αν η Γηραιά Ήπειρος θα μπορέσει να τοποθετήσει επιδέξια τα χαρτιά της στο σκληρό αυτό ενεργειακό πόκερ και θα καταφέρει να αποφύγει ένα σκοτεινό σενάριο που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενα κόστη και ελλείψεις τον επόμενο χειμώνα..
