Για να αποδυναμώσει την αντίσταση του Κιέβου, η Μόσχα πλήττει με πυραύλους την ενεργειακή υποδομή της Ουκρανίας. Μια κίνηση απεχθής καθώς -με τον χειμώνα προ των πυλών- αφήνει ένα μεγάλο μέρος της Ουκρανίας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο και θέρμανση.
Το Κρεμλίνο εφαρμόζει όμως την ίδια στρατηγική στον υβριδικό πόλεμο κατά της Ευρώπης. Ποντάρει στις μειωμένες προμήθειες φυσικού αερίου που εκτοξεύουν το κόστος ζωής στα ύψη για να διαταράξει την ενότητα της ΕΕ και να υπονομεύσει την υποστήριξή της προς την Ουκρανία.
Η Γηραιά Ήπειρος ανταποκρίθηκε γεμίζοντας τους αποθηκευτικούς της χώρους ενόψει του χειμώνα και λαμβάνοντας μέτρα προστασίας για τους πιο ευάλωτους. Αλλά η αύξηση του κόστους της ενέργειας πλήττει σκληρά τον ευρωπαϊκό πληθυσμό, ειδικά τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.
Το θέμα, σημειώνει ο Economis , είναι ότι με τις τιμές της ενέργειας στα ύψη θα μπορούσαν να πεθάνουν περισσότεροι Ευρωπαίοι πολίτες από τους στρατιώτες (και από τις δύο πλευρές) που έχασαν τη ζωή τους στην Ουκρανία.
Το υψηλό ενεργειακό κόστος έχει ιστορικά συνδεθεί με υπερβολικούς θανάτους, και στην ΕΕ το μέσο πραγματικό κόστος του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακή χρήση έχει αυξηθεί κατά 144% και κατά 78% σε σύγκριση με την τελευταία εικοσαετία.
Το στατιστικό μοντέλο του Economist λαμβάνει υπόψη τέσσερις βασικούς παράγοντες: τις θερμοκρασίες, τη σοβαρότητα της εποχής της γρίπης, το κόστος της ενέργειας και την ιστορική σχέση με τον αριθμό των θανάτων. Πρέπει να ειπωθεί, και το επισημαίνει το ίδιο το περιοδικό, ότι το φετινό απολύτως αφύσικο κόστος, μπορεί να διαστρεβλώσει τις εκτιμήσεις: υπάρχουν πολλές μεταβλητές και η σχέση μεταξύ κόστους ενέργειας και θανάτων μπορεί να αποκλίνει από τα προηγούμενα χρόνια. Το μόνο βέβαιο συμπέρασμα που παρέχει το μοντέλο είναι ότι εάν τα πρότυπα του 2000-2019 συνεχίσουν να ισχύουν το 2022-2023, το ενεργειακό όπλο θα αποδειχθεί θανατηφόρο για την Ευρώπη.
«Με τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος κοντά στα σημερινά επίπεδα, περίπου 147.000 περισσότεροι άνθρωποι θα πέθαιναν σε έναν τυπικό χειμώνα (4,8% υψηλότερος από τον μέσο όρο) από ό,τι αν αυτό το κόστος επέστρεφε στο μέσο όρο του 2015-19.
Με ήπιες θερμοκρασίες –με βάση τον θερμότερο χειμώνα των τελευταίων 20 ετών για κάθε χώρα – ο αριθμός των θυμάτων θα έπεφτε στις 79.000, σημειώνοντας αύξηση 2,7%. Με τις χαμηλές θερμοκρασίες, χρησιμοποιώντας τον πιο κρύο χειμώνα σε κάθε χώρα από το 2000, ο αριθμός θα ανέβαινε στις 185.000, μια αύξηση 6%», γράφει το βρετανικό περιοδικό.
Οι εκτιμήσεις (αναγκαστικά ανακριβείς) για τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία κυμαίνονται μεταξύ 15.000 και 80.000.
Το εμπάργκο πετρελαίου
Στις 5 Δεκεμβρίου, μετά από περισσότερους από εννέα μήνες πολέμου, τίθεται σε ισχύ το ευρωπαϊκό εμπάργκο πετρελαίου. Από εκείνη τη στιγμή ,δεν θα μπορεί να μεταφερθεί άλλο ρωσικό πετρέλαιο στην Ευρώπη δια θαλάσσης-δηλαδή το 90% .
Πλήρης διακοπή της ροής μπορεί επίσης να παρατηρηθεί και στο φυσικό αέριο, ακόμη και χωρίς εμπάργκο: οι χώρες της ΕΕ λαμβάνουν σήμερα μόνο το ένα πέμπτο των ποσοτήτων φυσικού αερίου μέσω ρωσικών αγωγών, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα για τα οικονομικά του ρωσικού κράτους, γιατί η Μόσχα χάνει τον μεγαλύτερο πελάτη της.
Από την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία έχει πουλήσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο αξίας περίπου 234 δισεκατομμυρίων ευρώ , εκτιμά το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA). Περίπου τα μισά χρήματα προέρχονταν από την Ευρώπη.Ο νέος προϋπολογισμός της Ρωσίας είναι γεμάτος ερωτηματικά:
Στον προϋπολογισμό για το 2023 , θα πρέπει να υπάρχει ένα τριψήφιο «κενό»δισεκατομμυρίων . Ωστόσο, το Υπουργείο Οικονομικών στη Μόσχα υποθέτει ότι τα έσοδα από τις επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μειωθούν μόνο κατά 6%. Γιατί το Κρεμλίνο έχει μια απλή λύση στο πρόβλημά του: η Ασία θα αντικαταστήσει την Ευρώπη ως κύριος πελάτης. Αλλά οι οικονομολόγοι και οι ειδικοί της Ρωσίας δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς ακριβώς αυτό υποτίθεται ότι θα λειτουργήσει.
Η υποδομή για την Κίνα
Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, οι ρωσικές προμήθειες πετρελαίου στη Δυτική Ευρώπη ήταν ήδη 90 % χαμηλότερες από ό,τι πριν από τον πόλεμο. Πρόσφατα, 95.000 βαρέλια αργού πετρελαίου έφταναν στο Ρότερνταμ την ημέρα, ανέφερε το Bloomberg. Στις αρχές Φεβρουαρίου ήταν ακόμα περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία ειδικότερα έχουν με το παραπάνω αναπληρώσει αυτό το έλλειμμα: Γεμίζουν τις αποθήκες τους με ρωσικό πετρέλαιο με μεγάλη έκπτωση, το οποίο την ίδια στιγμή είναι ακόμα αρκετά ακριβό και έτσι γεμίζουν τα ταμεία του Κρεμλίνου.
Ωστόσο, μαζί με το εμπάργκο, η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα θεσπίσουν επίσης ανώτατο όριο τιμής για το ρωσικό πετρέλαιο τον Δεκέμβριο. Δεν είναι ακόμη σαφές ποιο θα είναι το πλαφόν. Πιθανότατα 60-75 δολάρια το βαρέλι . Οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι η πώληση για το ρωσικό νοικοκυριό θα είναι κερδοφόρα μόνο πάνω από αυτήν την τιμή.
Η κατάσταση για τη Μόσχα είναι ακόμη πιο περίπλοκη όταν πρόκειται για φυσικό αέριο, Και εδώ, η Ευρώπη είναι ή ήταν μακράν ο μεγαλύτερος πελάτης: το 2021, σχεδόν το 70% των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου κατευθύνονταν μέσω αγωγών προς την ΕΕ, όπως και το ήμισυ των ρωσικών εξαγωγών LNG. Για το Κρεμλίνο, η λύση είναι ξεκάθαρη: Στο μέλλον, το φυσικό αέριο, όπως και το πετρέλαιο , θα πρέπει να διοχετεύεται κυρίως στην Κίνα . Λείπουν όμως οι απαραίτητες υποδομές.
«Τι μπορούν πραγματικά να χάσουν οι ασιατικές χώρες;» ρωτά ο πολιτικός επιστήμονας Αλεξάντερ Λίμπμαν από το Freie Universität του Βερολίνου. «Οι ασιατικές χώρες χρειάζονται εναλλακτικές λύσεις. Αλλά πώς υποτίθεται ότι η Ρωσία θα παραδίδει το φυσικό αέριο χωρίς αγωγούς;”
Στα δυτικά της, η Ρωσία είχε δημιουργήσει ένα εκτεταμένο δίκτυο αγωγών για περισσότερα από 50 χρόνια και με πολλή ευρωπαϊκή τεχνογνωσία. Μόνο στη Γερμανία,έφταναν τέσσερις αγωγοί με το Nord Stream 1 και 2, το Γιαμάλ και τον Τρανσγκάζ. Στην Κίνα φτάνει μόνο ένας αγωγός μέχρι στιγμής: Το 2019, ο αγωγός Power of Siberia, που κόστισε περίπου 55 δισεκατομμύρια ευρώ, τέθηκε σε λειτουργία.
Ο αγωγός αυτός υποτίθεται ότι μεταφέρει 61 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Επομένως, έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα από το Nord Stream 1 ή το Nord Stream 2. Είναι αμφίβολο όμως αν θα επιτευχθεί ποτέ αυτό η ποσότητα.Οπως λέγεται , η Gazprom δήλωσε ότι τα αποθέματα στο κοίτασμα φυσικού αερίου από το οποίο τροφοδοτείται ο σωλήνας είναι μεγαλύτερα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Ως αποτέλεσμα, μόνο 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου αναμένεται να ρέουν μέσω του αγωγού φέτος στην Κίνα – το ένα τέταρτο της προγραμματισμένης ποσότητας.
Δεύτερος αγωγός
Ένας δεύτερος αγωγός σχεδιάζεται ήδη. Είναι ο «Power of Siberia 2» που θα έχει επίσης περίπου τη χωρητικότητα του Nord Stream 1 και θα αντικαταστήσει πλήρως αυτό το τμήμα των ρωσικών παραδόσεων στη Γερμανία. Ωστόσο, η κατασκευή του αγωγού δεν πρόκειται να ξεκινήσει πριν από το 2024 και επίσης η διαδρομή του θα είναι σημαντικά μεγαλύτερη προς την Κίνα από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί.
Ένα πρόβλημα που στην πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να υπάρχει, γιατί η Μόσχα και το Πεκίνο είχαν ήδη συμφωνήσει το 2015 να κατασκευάσουν έναν τρίτο αγωγό στην ρωσική Άπω Ανατολή . Ο αγωγός «Power of Siberia 3» θα μεταφέρει αέριο από τα πλούσια κοιτάσματα του νησιού Σαχαλίνη μέσω της Θάλασσας της Ιαπωνίας και θα καταλήγει στην βορειοανατολική Κίνα. Ωστόσο, η Gazprom έχει καθυστερήσει το έργο και προτίμησε να χρησιμοποιήσει τα ειδικά πλοία που απέκτησε για το σκοπό αυτό στη Βαλτική Θάλασσα για την κατασκευή του πιο προσοδοφόρου αγωγού Nord Stream 2 – που δεν λειτουργεί όμως, πλέον.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο αγωγός της Άπω Ανατολής θα είναι έτοιμος σύντομα και θα μπορεί να μεταφέρει φυσικό αέριο στην Κίνα από το 2026 . Οι δυτικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό είναι πάντως πολύ αισιόδοξο σενάριο: Υποθέτουν ότι η Ρωσία θα έχει κατασκευάσει την απαραίτητη υποδομή για νέους πελάτες στην Ασία μόνο σε 10 έως 20 χρόνια ,επειδή υπάρχει έλλειψη τεχνογνωσίας και εξαρτημάτων από τη Δύση.
Πρόβλημα με την τεχνολογία LNG
Επιπλοκές παρουσιάζονται και για την μεταφορά υγροποιημένου ρωσικού αερίου δια θαλάσσης. Αν και η Ρωσία διαθέτει ήδη τρεις ολοκληρωμένους τερματικούς σταθμούς LNG, μόνο ένας από αυτούς βρίσκεται σε στρατηγική τοποθεσία στη Σαχαλίνη και μέχρι στιγμής έχει χρησιμεύσει κυρίως για τον εφοδιασμό της Ιαπωνίας. Ο δεύτερος τερματικός σταθμός βρίσκεται κοντά στα σύνορα της Φινλανδίας στη Βαλτική Θάλασσα, πολύ μακριά από την Ασία. Ο τρίτος τερματικός σταθμός κατασκευάστηκε στο βόρειο τμήμα της Ρωσίας στη χερσόνησο Γιαμάλ – και αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα από την έλλειψη ευρωπαϊκής τεχνολογίας.
Η εταιρεία λειτουργίας Novatek είχε παραπονεθεί πριν από ένα χρόνο για κατώτερη τεχνολογία LNG , η οποία για πρώτη φορά προερχόταν εξ ολοκλήρου από ρωσική παραγωγή.
Μετά την έναρξη του πολέμου και τις περαιτέρω κυρώσεις, η Novatek κατέστησε σαφές το καλοκαίρι ότι η ρωσική βιομηχανία LNG θα χρειαστεί κρατική υποστήριξη για να καλύψει τη διαφορά με τις δυτικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, όσον αφορά την έρευνα. Η εταιρεία ήθελε 560 εκατομμύρια δολάρια , αλλά πήρε μόλις 5 εκατομμύρια .
Το πρόβλημα μπορεί να μην είναι μόνο για τον τερματικό σταθμό Γιαμάλ, αλλά και για άλλους τρεις που θέλει να χτίσει η Ρωσία στην Αρκτική.Ωστόσο, η λειτουργία τους είναι αμφίβολη επειδή η πλοήγηση μέσα στην επικίνδυνη θάλασσα στον Βόρειο Πόλο το χειμώνα είναι σχεδόν αδύνατη χωρίς δυτικές δορυφορικές εικόνες . Και η Ρωσία δεν τις έχει λάβει από τον Φεβρουάριο.
Πολλά ερωτηματικά περιβάλλουν το μέλλον της Ρωσίας ως προμηθευτή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Δεν φαίνεται να γίνεται αντιληπτό στη Μόσχα, αλλά στο Πεκίνο: πριν από λίγες μέρες, άλλωστε η Κίνα υπέγραψε συμβόλαιο 27 ετών για προμήθειες LNG με το Κατάρ!
