Ήταν 24 Οκτωβρίου του 1929. Οι τιμές των μετοχών στην Wall Street κατρακυλούσαν, την ώρα που έφτανε στα ύψη ο πανικός των επενδυτών. Εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τις οικονομίες τους. Ήταν η αρχή μιας σοβαρής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Την επομένη της συντριβής, πολλοί Νεοϋορκέζοι έσπευσαν να αγοράσουν ό,τι μπορούσαν με τα χρήματά τους προτού εξανεμιστεί η αξία τους. Οι δρόμοι της Νέας Υόρκης ήταν … μαύροι από τον κόσμο.
Μήπως αυτή η μαύρη μέρα έδωσε την ονομασία στην Black Friday; Ή μήπως τα χέρια των Αμερικανών εμπόρων …μαύρισαν από το μέτρημα των χρημάτων μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών. Επειδή στους Αμερικανούς άρεσε να χρησιμοποιούν την Παρασκευή μετά τη γιορτή αυτή για να αγοράζουν δώρα;
Όποια κι αν είναι για τους ιστορικούς η αφορμή για την ονομασία, η Black Friday-«Μαύρη Παρασκευή» και ο μικρότερος αδερφός της, η Cyber Monday, είναι ξεχωριστές ημέρες, σχεδιασμένες για ψώνια, που γεννήθηκαν στην Αμερική. Η Black Friday σχεδιάστηκε ως μια μέρα για την οποία προετοιμάζεται κανείς εκ των προτέρων για να μην πιαστεί απροετοίμαστος και να φτάσει καλά ενημερωμένος τη στιγμή που θα ανοίξουν οι πόρτες των πολιορκημένων από κόσμο, καταστημάτων.
Όποια κι αν είναι για τους ιστορικούς η αφορμή για την ονομασία, η Black Friday-«Μαύρη Παρασκευή» και ο μικρότερος αδερφός της, η Cyber Monday, έδωσαν στους καταναλωτές μια νέα, φανταχτερή ευκαιρία αγορών. Το κυνήγι των εκπτώσεων έχει σαρώσει και την Ευρώπη τα τελευταία δέκα χρόνια.
Μοχλός η Amazon
Η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτό ήταν η Amazon. Χάρη στο χαμηλότερο κόστος και τα φορολογικά πλεονεκτήματα, ο διαδικτυακός γίγαντας ήταν σε θέση να κάνει εκπτώσεις στις τιμές πιο εύκολα από τους ανταγωνιστές του.
Πριν λίγες ημέρες όμως, ο ιδρυτής και πρώην αφεντικό της Amazon, Τζεφ Μπέζος, έκανε μια αρκετά εντυπωσιακή δήλωση στο CNN, δίνοντας μερικές «σοφές» οικονομικές συμβουλές στους καταναλωτές, λίγο πριν από την έναρξη της Black Friday. Ερωτηθείς αν οι άνθρωποι πρέπει να «πολιορκήσουν» τα καταστήματα σε αυτές τις ολοένα και πιο δύσκολες οικονομικές συνθήκες, λόγω του αυξανόμενου πληθωρισμού, απάντησε: «Η συμβουλή μου στους ανθρώπους είναι να κάνουν τις αγορές τους, προσεκτικά. Εάν είστε ιδιώτης και σκέφτεστε να αγοράσετε μια νέα τηλεόραση μεγάλης οθόνης, ίσως να πρέπει να περιμένετε λίγο. Κρατείστε τα χρήματά σας μέχρι να δείτε που θα πάνε οι τιμές. Το ίδιο ισχύει για ένα ψυγείο ή ένα καινούργιο αυτοκίνητο, ή οτιδήποτε άλλο», είπε ο Διευθύνων Σύμβουλος σήμερα, της Blue Origin.
Ασυνήθιστη συμβουλή μεν, καθώς προέρχεται από έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον πλανήτη. Να θυμηθούμε βέβαια ότι ο γίγαντας του ηλεκτρονικού εμπορίου Amazon, όπως και πολλές εταιρείες προηγμένης τεχνολογίας, αντιμετωπίζει ένα πολύ πιο δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον εφέτος, από ό,τι στην αρχή της πανδημίας το 2020. Η εταιρεία του Σιάτλ μείωσε την πρόβλεψή της για τις πωλήσεις για το 4ο τρίμηνο του 2022 στα 140 δισεκατομμύρια δολάρια αντί για τα 155 που είχαν αρχικά προβλεφθεί. Η Amazon έχασε επίσης σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στο χρηματιστήριο, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Επιπλέον, η εταιρεία ανακοίνωσε πρόσφατα την κατάργηση κάπου 10.000 θέσεων εργασίας, από το 1,5 εκατομμύριο υπαλλήλους της, παγκοσμίως. Αυτό είναι σχεδόν το 3% του συνολικού εργατικού δυναμικού.
Η Amazon δεν είναι η μοναδική. Η Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ σχεδιάζει να απολύσει 11.000 υπαλλήλους και η Twitter του Έλον Μασκ, άλλους 3.000. Η δήλωση του Τζεφ Μπέζος δεν ξέρουμε αν αντιμετωπίστηκε θετικά από τους σημερινούς υπαλλήλους της εταιρείας, πόσο μάλλον από αυτούς που απολύθηκαν…
«Για χρόνια, οι πολιτικοί επέτρεψαν στον γίγαντα του Διαδικτύου να καταστρέψει τα κέντρα των πόλεων και των κωμοπόλεων. Τώρα, ενόψει των ζοφερών οικονομικών προοπτικών, ετοιμάζεται για τις μεγαλύτερες περικοπές θέσεων εργασίας μέχρι σήμερα», λέει ο Στέφαν Μάγιερ Χάινις, πρόεδρος της Αυστριακής ένωσης εμπόρων.
Από την πλευρά των καταναλωτών και των εμπόρων πάντως, η Black Friday είναι γενικά μια καλή ευκαιρία. περίοδος. Σε καμία άλλη περίπτωση δεν υπάρχει ίσως τόσο μεγάλο κίνητρο στους καταναλωτές να ξοδέψουν χρήματα, πριν από τα Χριστούγεννα. Εφέτος πάντως, το κόστος διαβίωσης που σχετίζεται κυρίως με την ακριβή ενέργεια, έχει αυξηθεί και οι καταναλωτές εμφανίζονται πιο διστακτικοί.
Μετριάζουν τις προσδοκίες
Οι ερευνητές της αγοράς μετριάζουν λοιπόν, τις προσδοκίες. Η Black Friday θέτει επίσης ένα κοινωνικό ερώτημα επειδή ασκεί πίεση σε ήδη κακοπληρωμένους –στην πλειονότητά τους-εργαζόμενους να …ψωνίσουν. Σύμφωνα με τη Boston Consulting, κάθε δεύτερος Αυστριακός θέλει να ψάξει γύρω του για προσφορές, ειδικά ενόψει των Χριστουγεννιάτικων αγορών.
Ωστόσο, ένας στους τρεις περιορίζει σαφώς τις προγραμματισμένες δαπάνες για αυτό. Οι καταναλωτές αγοράζουν λιγότερο παρορμητικά εφέτος, σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών αγοράς ECC Cologne. Τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων ,θέλουν μόνο να εξασφαλίσουν εκείνα τα προϊόντα που σκόπευαν έτσι κι αλλιώς, να αγοράσουν . Ταυτόχρονα, η έρευνα έδειξε ότι αυξάνεται. Περισσότεροι από τους μισούς υποστηρίζουν ότι οι καμπάνιες για εκπτώσεις στην πραγματικότητα δεν είναι αλήθεια, επειδή τα ποσοστά που αφαιρέθηκαν, είχαν προστεθεί εκ των προτέρων. Η Μπερνταντέτ Καμλάιντνερ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Έρευνας Μάρκετινγκ και Καταναλωτών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης , λέει ωστόσο ότι αυτό που υπερισχύει στην Black Friday είναι το ένστικτο της αγέλης: «Οι προσφορές αναγκάζουν τους καταναλωτές να παίρνουν γρήγορα αποφάσεις. Ταυτόχρονα, η προσοχή στρέφεται εκεί που συμβαίνουν πολλά», λέει η Αυστριακή καθηγήτρια και προσθέτει: «Οι άνθρωποι παραμένουν τελικά ακόμα κυνηγοί».
