Το βιβλίο «Οι Γυναίκες προς την Ανθρωπότητα – Ιστορίες Επιβίωσης και Επιτυχίας» της Ελισάβετ Φιλιππούλη, που παρουσιάζουν οι Εκδόσεις Floral και η Brainfood Εκδοτική, είναι μια συλλογή πρωτότυπων επιστολών καταξιωμένων γυναικών από όλο τον κόσμο· ένα συλλογικό έργο που έχει στόχο να δώσει κίνητρο και δύναμη σε άλλες γυναίκες να διεκδικούν ἀφοβα τα δικαιώματα και τους στόχους τους. Πολιτικοί, ηθοποιοί, συγγραφείς, ακτιβίστριες, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι και καλλιτέχνιδες από 19 χώρες μοιράζονται τις προσωπικές τους ιστορίες, τα τραύματα αλλά και τις αξίες που τις καθόρισαν.
Στρέφουν την προσοχή σε κοινωνικά ζητήματα, όπως η ισότητα των φύλων, η προσφυγική κρίση, η βία κατά των γυναικών, ο ρατσισμός, το ΛΟΑΤ κίνημα, η πανδημία της Covid-19 και πολλά ακόμη φλέγοντα θέματα, ενώ ταυτόχρονα μοιράζονται με τον αναγνώστη πώς έμαθαν να διεκδικούν τη φωνή και τα δικαιώματά τους και να ξαναχτίζουν τη ζωή τους ακόμα και μέσα από τις στάχτες.
Η Ελισάβετ Φιλιππούλη μετατρέπει αυτές τις επιστολές σ’ ένα είδος «συλλογικής φωνής», σε μια παγκόσμια συζήτηση και μια κληρονομιά αξιών για τις νεότερες γενιές και μιλά μαζί μας για αυτό το νέο της πόνημα.
Ποια ήταν η ανάγκη που σας κινητοποίησε ώστε να δημιουργήσετε αυτό το βιβλίο;
«Οι κοινωνίες μας βρίσκονται σε συνεχή αλλαγή, κάτι που μας γεννά τεράστια και υπαρξιακή αβεβαιότητα. Οι ιστορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, γραμμένες με ρεαλισμό, θάρρος και ειλικρίνεια αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα γύρω μας και, ταυτόχρονα, μας καλούν να ενώσουμε τις δυνάμεις μας σε μια εποχή επισφάλειας. Η πανδημία μας έκανε να καταλάβουμε πόσο ευάλωτοι είμαστε. Περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη από κατανόηση, από αποδοχή της διαφορετικότητας και ανοχή σε αυτή, αλλά και από κοινά σημεία που μας συνδέουν με τους άλλους. Σε έναν κόσμο απρόβλεπτο και περίπλοκο, ο φεμινισμός έχει κυρίαρχη θέση. Χρειαζόμαστε κοινωνίες που παρέχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες, σε όλους. Χρειαζόμαστε το ταλέντο, την ενέργεια και την προσπάθεια όλων για να αναστηλώσουμε τις οικονομίες και τα συστήματα υποδομής μας. Επίσης, χρειαζόμαστε να μιλάμε λιγότερο και να ακούμε περισσότερο και με πιο πολλή προσοχή. Οι ιστορίες των άλλων ανθρώπων μάς κάνουν σοφότερους, καλύτερους. Όλα αυτά ήταν η ανάγκη για τη δημιουργία αυτού του βιβλίου».
Μια συλλογή επιστολών γραμμένες από γυναίκες και απευθυνόμενες σε γυναίκες. Πώς έγινε η επιλογή των προσώπων;
«Με ενδιέφερε να πετύχω όσο το δυνατόν ευρεία εκπροσώπηση από εθνικότητες, θρησκείες, ηλικίες, επαγγελματικές διαδρομές. Είναι, νομίζω, και μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για τον αναγνώστη: να ανακαλύψει τα σημεία συνάντησης αυτών των εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους διηγήσεων. Συχνά, παγιδευόμαστε μέσα σε στερεότυπα, μας μαθαίνουν να βάζουμε ταμπέλες στους άλλους, σε ομάδες ανθρώπων, σε ολόκληρες χώρες. Βάζουμε ταμπέλες στους εαυτούς μας, ή αποδεχόμαστε τις ταμπέλες που φτιάχνουν άλλοι για μας. Έτσι περνάμε τη ζωή μας μέσα σε μια συνεχή παρεξήγηση, γινόμαστε καχύποπτοι, κλεινόμαστε στις ομάδες που μας κάνουν να αισθανόμαστε πιο ασφαλείς. Εάν, όμως, κοιτάξουμε με περισσότερη προσοχή τις ιστορίες γύρω μας, τότε θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν πολύ θετικές ομοιότητες μέσα στη διαφορετικότητα. Το βιβλίο καθρεφτίζει την πολυδιάστατη γυναικεία φύση που είναι και η φύση των σημερινών κοινωνιών: πολυπολιτισμικές, πολυθρησκευτικές, πολυδιάστατες».
Έχετε ξεχωρίσει κάποια απ’ αυτές; Κάποια που μιλάει ιδιαίτερα στην καρδιά σας;
«Όλες ανεξαιρέτως μιλούν στην καρδιά μου, γι’ αυτό άλλωστε βρίσκονται στο βιβλίο. Η γυναίκα πρέσβης στη ανδροκρατούμενη κοινωνία του Πακιστάν αλλά και η Ιρακινή πρόσφυγας που πρέπει να ξεκινήσει τη ζωή της από το μηδέν, μακριά από την πατρίδα που γεννήθηκε και την οικογένεια που άφησε πίσω. Η ΛΟΑΤΚΙ συγγραφέας και σκηνοθέτης από την Ινδία που μαζί με την Παλαιστίνια σύζυγό της πάλεψαν την κοινωνική περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό από τις ίδιες τους τις οικογένειες. Η ακτιβίστρια από την Ουγκάντα που βιάστηκε στα 11 της χρόνια και ο πατέρας της ήθελε να την παντρέψει με τον βιαστή της. Η διάσημη Γάλλο-Λιβανέζα ηθοποιός που μεγάλωσε μέσα στο δράμα ενός ατέλειωτου πολέμου και η Δανή οδηγός αγωνιστικών αυτοκινήτων που είναι αποφασισμένη να βγει νικήτρια σε έναν απόλυτα ανδροκρατούμενο χώρο. Πολύ διαφορετικές ιστορίες μεταξύ τους. Τουλάχιστον 19 χώρες συναντιούνται στα 38 αυτά διηγήματα· μια αναπάντεχη συνάντηση διαδρομών ζωής».
Βλέπουμε επιστολές, για παράδειγμα, από την πριγκίπισσα της Ιορδανίας και τη Μαριάννα Βαρδινογιάννη. Ήταν εύκολο να έρθετε σε επαφή με αυτές τις προσωπικότητες;
«Με πολλές από τις γυναίκες στο βιβλίο έχουμε ενώσεις τις δυνάμεις μας εδώ και χρόνια πάνω σε πρωτοβουλίες που προωθούν τη γυναικεία ενδυνάμωση, την ισότητα, τα δικαιώματα των γυναικών. Τις περισσότερες, τις γνωρίζω προσωπικά. Ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αγάπη στην πρόσκλησή μου, που δεν ήταν εύκολη, γιατί ήταν μια μεγάλη πρόκληση και για τις ίδιες να ανοίξουν δημόσια την καρδιά τους και να αποκαλύψουν πτυχές της ζωής τους που είναι πιο προσωπικές και που δεν είχαν μοιραστεί ποτέ».
Κάνοντας μια ανασκόπηση των τελευταίων δεκαετιών, πιστεύετε πως η γυναίκα έχει κατακτήσει τα δικαιώματά της; Βρίσκεται σε καλό δρόμο ή χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη;
«Σαφέστατα ναι. Η δική μου γενιά γυναικών, για παράδειγμα, είχε πολύ περισσότερες ευκαιρίες από τη γενιά των γιαγιάδων μας ή ακόμα και των μαμάδων μας. Στην Ελλάδα, η ισότητα των δικαιωμάτων καθώς και το δικαίωμα ίσης αμοιβής των εργαζομένων αδιακρίτως φύλου, κατοχυρώθηκαν με το Σύνταγμα του 1975. Νομοθετικά από το 1980 απαγορεύεται η απόλυση εγκύου, ενώ από το 1983 προστατεύεται η μητρότητα µε διάφορες διατάξεις και από το 1984 απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση στις εργασιακές σχέσεις µε βάση το φύλο. Εφαρμόζεται ο νόμος κατά γράμμα; Δυστυχώς όχι και αυτό είναι φαινόμενο κοινό και σε άλλες χώρες, οι αντιφάσεις ανάμεσα στο δικαίωμα και την πραγματικότητα είναι μεγάλες. Όμως, και μόνο η δημιουργία νομικού πλαισίου είναι τεράστια πρόοδος. Χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά ακόμα, και αλλαγή απέναντι στην προκατάληψη και τις παλαιωμένους πατριαρχικούς τρόπους λειτουργίας.»
Οι άνδρες είναι αρωγοί προς αυτή την κατεύθυνση;
«Κάποιοι βεβαίως· ωστόσο, η φεμινιστική επανάσταση προϋποθέτει την ανδρική επανάσταση απέναντι στο πατριαρχικό οικοδόμημα. Τα πάντα ξεκινούν στην οικογένεια και συνεχίζονται στο σχολείο. Οι γονείς έχουν μεγάλη ευθύνη στο να μεγαλώνουν παιδιά που θα σέβονται την ισότητα, τη διαφορετικότητα και τη συμπληρωματικότητα ανάμεσα στα φύλα και τις φυλές. Τα σχολεία πρέπει να έχουν ειδικά προγράμματα από τον Νόμο. Η αλλαγή στη νοοτροπία όλων, και ειδικά των ανδρών, δεν μπορεί να γίνει σε μια νύχτα. Για να αλλάξουν οι άνδρες τη στάση τους απέναντι στις γυναίκες, και να εγκαταλείψουν τις πατριαρχικές λογικές, πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Το ίδιο το κράτος, μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, πρέπει να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση».
Στη χώρα μας, παρατηρείται ένα ανησυχητικά αυξημένο φαινόμενο: οι γυναικοκτονίες. Πιστεύετε ότι πάντα υπήρχαν τέτοια περιστατικά και δεν τα μαθαίναμε ή πράγματι σημειώνεται αύξηση; Και, αν ναι, ποιες είναι οι αιτίες που εσείς σκέφτεστε;
«Στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, κυρίως της Μεσογείου, είχαν διαφορετική ονομασία, λέγονταν εγκλήματα τιμής. Η έννοια της τιμής στον άνδρα ταυτιζόταν με την κοινωνική άποψη περί ανδρισμού, ισχύος, κύρους. Οι γυναικοκτονίες ήταν σε μεγάλο βαθμό αποδεκτές από την Ελληνική κοινωνία από την προεπαναστατική εποχή. Έως και τα μέσα του 20ού αιώνα δεν αντιμετωπίζονταν ως ποινικά αδικήματα. Για να έρθουμε στο σήμερα, παγκοσμίως τα lockdown εκτόξευσαν στα ύψη την ενδοοικογενειακή βία. Αποκλεισμένα, τα θύματα αναγκάστηκαν να ζουν φυλακισμένα με τους κακοποιητές τους. Ο συζυγικός βιασμός, επίσης, αποτελεί πράξη βίας που γεννάει περισσότερη βία, καθώς αντικατοπτρίζει την πεποίθηση πως η γυναίκα “ανήκει” στον άνδρα της. Όσο και αν ακουστεί εξωφρενικό, πολλές Δυτικές χώρες καθυστέρησαν πολύ να ποινικοποιήσουν τον βιασμό εντός γάμου· η Ελλάδα, μόλις το 2006, τον κατέστησε ποινικό αδίκημα».
Τέλος, αν γράφατε εσείς μια προσωποποιημένη επιστολή, πού θα την απευθύνατε και γιατί;
«Η επιστολή μου περιλαμβάνεται στο βιβλίο και απευθύνεται σε όλες τις “Κόρες της Ανθρωπότητας” ως τις ηγέτιδες τους μέλλοντος και την ελπίδα μας για έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο ανθρώπινο και με περισσότερη ενσυναίσθηση».
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
