Και εκεί που κάποιοι έβλεπαν το 2025 να φέρνει νομισματικούς πολέμους, η προσοχή εστράφη απότομα στην αγορά ομολόγων. Γιατί τα όσα συμβαίνουν εκεί αντανακλούν με τον πλέΌλα τα άρθραον εμφατικό τρόπο τη νέα (γεω)πολιτική πραγματικότητα.
Η σημαντικότερη εξέλιξη στην αγορά ομολόγων είναι βεβαίως η «επίθεση» που δέχθηκε η Βρετανία από τις αγορές, με το κόστος δανεισμού της να εκτινάσσεται, καθώς ο Έλον Μασκ, θέλησε όχι απλά να αποδομήσει τις πολιτικές της κυβέρνησης των Εργατικών, αλλά και να «ρίξει» τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ. Ήταν μία άνευ προηγουμένου παρέμβαση από έναν άνθρωπο που δεν έχει απλά τεράστια οικονομική ισχύ (είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος του πλανήτη) και κοινωνική επιρροή ως ιδιοκτήτης του X, αλλά ετοιμάζεται να αναλάβει και επισήμως θεσμικό ρόλο στην κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ.
Η περίπτωση της Βρετανίας
Με τις τιμές των βρετανικών ομολόγων να δέχονται σφυροκόπημα, οι αποδόσεις τους εκτινάχθηκαν στα ύψη. Εκείνες των 30ετους διάρκειας έφτασαν στο 5,45% – τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων σχεδόν τριών δεκαετιών, ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων 10ετους διάρκειας σκαρφάλωσαν στο 4,82% – επίπεδα που είχαμε να δούμε από την παγκόσμια κρίση του 2007 – 09. Σε ένα σπάνιο και τοξικό μείγμα, παράλληλα με τη ραγδαία άνοδο των ομολογιακών αποδόσεων (δηλαδή την αύξηση του κόστους δανεισμού της χώρας), βυθίστηκε η αξία της στερλίνας. Στις πλούσιες χώρες, οι αποδόσεις των ομολόγων και τα νομίσματα ως επί το πλείστον αυξάνονται ή υποχωρούν ταυτόχρονα, αφού οι πιο ζουμερές αποδόσεις θα έπρεπε να προσελκύουν ξένα κεφάλαια. Το να κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση είναι συνήθως χαρακτηριστικό γνώρισμα των αναδυόμενων αγορών, όπου οι επενδυτές βλέπουν αναταράξεις.
Ήδη σε κάποιους ξύπνησαν μνήμες από τις 49 καταστροφικές ημέρες διακυβέρνησης της Λιζ Τρας. Και μόνο η σύγκριση με τη θλιβερή θητεία της πιο βραχύβιας πρωθυπουργού των Τόρις, προκαλεί ρίγη στους Εργατικούς.
Όμως, σε αντίθεση με τον Οκτώβριο του 2022, όταν τα δεινά για τα ομόλογα της Βρετανίας οφείλονταν εξ ολοκλήρου σε εγχώριους παράγοντες, σήμερα «εισάγονται» κυρίως από την Αμερική, όπως σχολιάζει και ο Economist. Τα πληθωριστικά σχέδια του Τραμπ και οι διαμάχες του με την Federal Reserve αναστάτωσαν τις διεθνείς αγορές ομολόγων. Οι αποδόσεις είχαν αρχίσει να αυξάνονται και πριν από τις βολές του Μασκ. Με τις τελευταίες η άνοδός τους απέκτησε νέα ορμή.
Νέα εποχή αντιπαράθεσης αγορών – κυβερνήσεων
Δεν είναι όμως μόνο τα βρετανικά ομόλογα που δέχονται πιέσεις. Τόσο τα κρατικά ομόλογα της Ευρωζώνης όσο και εκείνα των ΗΠΑ βλέπουν τις τιμές τους να υποχωρούν και τις αποδόσεις να ακολουθούν την ανιούσα. Μιλώντας στο Bloomberg Economics o Μοχάμεντ Ελ Εριάν προειδοποίησε ότι οι bond vigilantes, δηλαδή οι τιμωροί της αγοράς, επέστρεψαν. Είναι αυτοί που όταν υποψιάζονται πως οι κυβερνήσεις ξεστρατίζουν από τον δρόμο της δημοσιονομικής πειθαρχίας ή οι κεντρικές τράπεζες ετοιμάζονται να κρατήσουν τα επιτόκια σε υψηλότερα των προσδοκιών επίπεδα, αναλαμβάνουν δράση, ωθώντας το κόστος δανεισμού υψηλότερα.
«Οι αγορές εισέρχονται σε νέα εποχή αντιπαράθεσης με τις κυβερνήσεις» σχολιάζουν οι Financial Times, προσθέτοντας πως η «αστυνομία» της αγοράς ομολόγων επέστρεψε. Οι επενδυτές ξεπουλούν κρατικό χρέος της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, των ΗΠΑ ακόμη και της Κίνας.
Πριν ακόμη έρθει στο προσκήνιο η βρετανική κρίση, είχαμε την πολιτική κρίση στη Γαλλία, που έστειλε το κόστος δανεισμού της χώρας σε επίπεδα υψηλότερα από αυτά της Ελλάδα. Όσο εντυπωσιακά βήματα και εάν έχει κάνει στη δημοσιονομική εξυγίανση η χώρα μας, παραμένει η οικονομία με το υψηλότερο, με διαφορά, δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη. Παρόλα αυτά οι επενδυτές την «πιστεύουν» περισσότερο από τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της νομισματικής ένωσης, που έχει δει το έλλειμά της να υπερβαίνει το 6% του ΑΕΠ και που παλεύει με την πολιτική αστάθεια.
Οι επενδυτές των κρατικών ομολόγων αναλαμβάνουν ουσιαστικά ξανά τον ρόλο των «εκτελεστών της δημοσιονομικής πειθαρχίας», απαιτώντας υψηλότερες αποδόσεις όταν επιδεινώνονται τα δημόσια οικονομικά. «Υπάρχει μια αναβίωση της ακτιβιστικής δράσης της αγοράς ομολόγων», δήλωσε στους FT, ο Ρόμπερτ Ντίσνερ, ανώτερος διαχειριστής χαρτοφυλακίων στη Neuberger Berman.
Δεν είναι μόνο το χρέος που καλπάζει παγκοσμίως. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν διευρυνθεί αισθητά. Στις ΗΠΑ το 2025 δεν αποκλείεται να υπερβεί το 7% του ΑΕΠ, ενώ στη Γαλλία δεν προβλέπεται να περιοριστεί παρά ελάχιστα, στο 5,5%, την ώρα που στην Ελλάδα θα είναι κοντά στο μηδέν.
Ο ενήλικας στο δωμάτιο
«Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι η αγορά κρατικών ομολόγων είναι ο “ενήλικας στο δωμάτιο”», σχολιάζει σε σημείωμά της η Έιπριλ Λαρούς, επικεφαλής επενδύσεων στην Insight Investment. Τα γεγονότα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία έχουν δείξει πώς άρχισαν να αυξάνουν την πίεση, εξηγεί. «Έρχονται να πουν στις κυβερνήσεις ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει», προσθέτει.
Οι «τιμωροί των ομολόγων» (bond vigilantes) στοιχηματίζουν μαζικά σε πτωτική πορεία για τα ομόλογα, προβλέποντας μια ακόμα άνοδο της απόδοσης του 10ετούς αμερικανικού ομολόγου προς το 5%, εν μέσω αμφιβολιών για το κατά πόσο η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) έχει την ευελιξία να συνεχίσει τις μειώσεις των επιτοκίων. Τα χθεσινά ισχυρότατα στοιχεία για την αμερικανική αγορά εργασίας, σίγουρα θα κάνουν πολλούς να αναθεωρήσουν τις εκτιμήσεις τους για περαιτέρω μειώσεις επιτοκίων.
Γαλλία, Ιταλία οι πλέον ευάλωτες τους επόμενους μήνες
Από την πλευρά της η Capital Economics, σχολιάζει πως ενώ οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων έχουν αυξηθεί σημαντικά από τις αρχές Δεκεμβρίου, δεν έχουμε ακόμη μεγάλη επίθεση από τους «τιμωρούς». Αυτό ίσως να γίνει μέσα στους επόμενους μήνες. Και τότε στο στόχαστρο θα μπορούσαν να βρεθούν οι χώρες με τις χειρότερες προοπτικές για το δημόσιο χρέος, η Γαλλία και η Ιταλία, εκτιμά η CE.
Όσο για την Ελλάδα; Ίσως λειτουργήσει και πάλι ως προσωρινό «καταφύγιο», όπως συνέβη στην πρόσφατη κρίση των γαλλικών ομολόγων, με τις αποδόσεις των δικών της ομολόγων να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Η Αθήνα πιστεύει ότι αυτή τη φορά οι επιθέσεις θα μείνουν μακριά από τους δικούς της τίτλους. Αυτό βεβαίως εφόσον δεν λάβουν μορφή «χιονοστιβάδας» που θα παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμά της.
Τι είναι οι «τιμωροί των ομολόγων» – Η ιστορία του όρου
Σε απεικονίσεις που κυμαίνονται από τα γουέστερν μέχρι τα φιλμ νουάρ της δεκαετίας του 1970 ή τις ταινίες του Μπάτμαν, οι τιμωροί είναι ηθικά διφορούμενες φιγούρες που παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους. Ήρωες για κάποιους, επικίνδυνοι παράνομοι για άλλους, δρουν εκτός νομικού πλαισίου για να αντιμετωπίσουν αδικίες που, όπως λένε, το σύστημα είναι υπερβολικά ανίκανο ή διεφθαρμένο για να διαχειριστεί.
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν και αυτές τους δικούς τους αυτοδιορισμένους φύλακες: τους τιμωρούς των ομολόγων (bond vigilantes). Ο όρος επινοήθηκε από τον οικονομολόγο Εντ Γιαρντένιτη δεκαετία του 1980 για να περιγράψει επενδυτές που πούλησαν μαζικά ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου για να διαμαρτυρηθούν κατά των πολιτικών της Federal Reserve, τις οποίες θεώρησαν υπερβολικά πληθωριστικές. Σε αντίθεση με τους κινηματογραφικούς ήρωες, αυτοί οι επιδραστικοί traders δεν περιπολούν σκοτεινά σοκάκια για να αντιμετωπίσουν τους κατοίκους του υποκόσμου. Αντίθετα, ασκούν τη δύναμή τους στο φως, στις αγορές πουλώντας κυβερνητικά ομόλογα μαζικά, ανεβάζοντας το κόστος δανεισμού και πιέζοντας για αλλαγές πολιτικής.
Ένας τιμωρός λοιπόν είναι ένας trader που πουλά ομόλογα ή απειλεί να το κάνει για να αναγκάσει μία κυβέρνηση ή κεντρική τράπεζα σε πιο συνετή πολιτική.
