Η βίαιη διόρθωση την περασμένη Δευτέρα, από την οποία εξανεμίστηκαν τρισεκατομμύρια δολάρια από τις διεθνείς αγορές μετοχών, έχει τις ρίζες της στην ιστορική αλλαγή των ιαπωνικών επιτοκίων, στις υπερβολικές αποτιμήσεις των τεχνολογικών εταιρειών, στα γεωπολιτικά και στους φόβους για μεγαλύτερη του αναμενομένου οικονομική επιβράδυνση στις ΗΠΑ.
Ακόμη είναι πολύ νωρίς για να συμπεράνει κάποιος ότι η αστάθεια έχει λήξει, με τα διεθνή χρηματιστήρια να κινούνται μεταξύ απωλειών και κερδών. Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας αναμένεται να συνεχίσει την πολιτική της νομισματικής σύσφιγξης, όχι μόνο αυξάνοντας τα επιτόκια αλλά και μειώνοντας τις αγορές ομολόγων της, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις αξιωματούχων της ότι δεν πρόκειται να κάνει κίνηση όσο συνεχίζεται η αναστάτωση στις αγορές. Αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε περαιτέρω επαναπατρισμό του γιεν, καθώς πολλές ιαπωνικές επιχειρήσεις, που βαρύνονται με υψηλό χρέος, θα χρειαστεί να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Αυτή η τάση θα μπορούσε να συνεχίσει να πιέζει το δολάριο και να προσφέρει στήριγμα στο ευρώ, καθώς και στα νομίσματα που επηρεάζονται λιγότερο από τις παγκόσμιες τάσεις, όπως το δολάριο Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας.
Διαχειριστές κεφαλαίου υποστηρίζουν ότι οι πωλήσεις θέσεων σε carry trade, την πρακτική κατά την οποία οι επενδυτές δανείζονται σε γιεν για να αγοράσουν ενεργητικό σε χώρες με υψηλά επιτόκια, δεν έχουν ακόμη τελειώσει, εξέλιξη που προκαλεί ανησυχίες ότι οι τριγμοί θα μπορούσαν να επεκταθούν στις πιστωτικές αγορές, επιφέροντας ζημίες σε ορισμένες τράπεζες και πιθανόν πλήττοντας το δολάριο. «Το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν γνωρίζει πόσες θέσεις ακόμη του carry trade θα κλείσουν και τα συμφέροντα που διακυβεύονται. Ένα από τα σημεία που παρακολουθούμε είναι μήπως κάποιες τράπεζες δεχθούν πιέσεις, επειδή έχουν δανείσει υπερβολικά, είτε σε αντισταθμιστικά ταμεία είτε σε ιδιώτες επενδυτές», αναφέρει ο Κουν Γκοχ, επικεφαλής έρευνας της ANZ. Μέσω μιας σειράς ερωτήσεων/απαντήσεων, το Bloomberg προσπαθεί να ρίξει φως στις δυνάμεις που κινούν τις σημερινές αγορές, μετά την πρόσφατη αναταραχή και να προβλέψει τι μέλλει γενέσθαι.
- Μπορεί να γίνει σύγκριση της αναταραχής με το κραχ της Μαύρης Δευτέρας του 1987; Πρόκειται για διαφορετική κατάσταση. Πρώτον, εκτός της Ιαπωνίας, η οποία βίωσε μια από τις χειρότερες πτώσεις στην ιστορία, οι απώλειες δεν έχουν σχέση με αυτές του 1987 και έχουν διαφορετικές αιτίες. Πρώτον, δεν σημειώθηκε για πολύ καιρό μια πραγματική διόρθωση στις αγορές, και δεύτερον, το τελευταίο ράλι χαρακτηρίστηκε από πολύ μεγάλο συγκεντρωτισμό στις κορυφαίες τεχνολογικές και στις ιαπωνικές μετοχές. Οι ανησυχίες για την οικονομία πυροδοτήθηκαν όταν άρχισαν οι πωλήσεις σε θέσεις του carry trade, oι οποίες με τη σειρά τους προκλήθηκαν από την αύξηση των επιτοκίων στην Ιαπωνία και τη συνεπακόλουθη άνοδο του γιεν. Αυτό πυροδότησε πτώση των ιαπωνικών μετοχών, οι οποίες είναι πολύ ευάλωτες στο γιεν και στις προοπτικές της παγκόσμιας ανάπτυξης. Το πρόβλημα είναι ότι όταν αρχίζουν κάποιοι επενδυτές να χάνουν χρήματα, δημιουργείται μια κατάσταση «χιονοστιβάδας» και όλο αυτό επιδεινώθηκε από τους αλγόριθμους των συναλλαγών, από την τακτική αντιστάθμισης σε οψιόν και τον περιορισμένο όγκο συναλλαγών εν μέσω καλοκαιριού.
- Ποιοι επλήγησαν περισσότερο και ποιοι γλίτωσαν; Η Ασία χτυπήθηκε τα μέγιστα, καθώς η Ιαπωνία υπήρξε το επίκεντρο του παγκόσμιου sell off τη Δευτέρα. Την ίδια στιγμή, οι ρευστοποιήσεις σε θέσεις carry trade έπληξαν περισσότερο τις αμερικανικές τεχνολογικές, όπως και τις αγορές της Κορέας και της Ταϊβάν, που εξαρτώνται τα μέγιστα από την τεχνολογία. Από την άλλη, οι μετοχές σε Κίνα, Ινδία και άλλες περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας αναδεικνύονται νικητές αυτής της νέας νόρμας: Από την προηγούμενη Παρασκευή έως και τη Δευτέρα οι κινεζικές μετοχές υποχώρησαν μόλις 0,6%, ενώ οι μετοχές σε Ινδία και Μαλαισία ενισχύθηκαν 1% και 3,6% αντίστοιχα.
- Γιατί η Ιαπωνία βρέθηκε στο επίκεντρο αυτής της μεταβλητότητας; Δεν υπάρχει ένας μόνο λόγος που να εξηγεί αυτή τη μεταβλητότητα, αλλά αρκετοί καταλύτες που κατέστησαν την Ιαπωνία ιδιαίτερα ευάλωτη. Πρώτον, η ιαπωνική κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια και έστειλε ένα «γερακίσιο» μήνυμα στις 31 Ιουλίου, ωθώντας σε άνοδο το γιεν. Η πεποίθηση μεταξύ επενδυτών ότι τα ιαπωνικά επιτόκια θα έμεναν χαμηλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και το γιεν θα παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα, κλονίστηκε, δείχνοντας την έξοδο στους επενδυτές που έκαναν συναλλαγές με βάση αυτές τις προοπτικές. Οι ιαπωνικές μετοχές είχαν αγγίξει επίπεδα ρεκόρ φέτος και αυτό τις έκανε πιο ευάλωτες σε ρευστοποιήσεις. Δεύτερον, τα εξασθενημένα στοιχεία στις ΗΠΑ για την απασχόληση πυροδότησαν ανησυχίες ότι η αμερικανική οικονομία απειλείται με ύφεση. Η ιαπωνική χρηματιστηριακή αγορά είναι ευάλωτη στους οικονομικούς κύκλους λόγω της εξάρτησης της Ιαπωνίας από τις εξαγωγές. Επίσης είναι πολύ ρευστοποιήσιμη με υψηλή αναλογία ξένων επενδυτών – επομένως οι μετοχές μπορούν εύκολα να πωληθούν όταν εκδηλώνονται ανησυχίες για την παγκόσμια οικονομία. Τρίτον, υπήρχαν πολλοί μικροεπενδυτές που είχαν αγοράσει ιαπωνικές μετοχές με δανεικό χρήμα. Έτσι, το sell off ενεργοποίησε μια σειρά από margin calls, αναγκάζοντας τους επενδυτές να κλείσουν τις θέσεις τους καθώς η αξία των εγγυήσεων κατέρρευσε, εκτός και εάν είχαν αρκετό έξτρα χρήμα για να καλύψουν τη διαφορά. Αυτό ενέτεινε την πτώση.
- Πού στρέφονται οι traders όταν καταρρέουν οι αγορές; Επιλέγουν τα ασφαλή καταφύγια, όπως 10ετή αμερικανικά κρατικά ομόλογα, γιεν και ελβετικό φράγκο, τα οποία όλα ενισχύθηκαν. Παραδόξως, ο χρυσός υποχώρησε, που σημαίνει ότι κάποιοι traders αναγκάστηκαν να καλύψουν τα margin calls και γι’ αυτό ρευστοποίησαν θέσεις τους σε χρυσό.
- Πόσο κρίσιμα ήταν τα στοιχεία για την απασχόληση στις ΗΠΑ; Ήταν μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Η συσσώρευση μιας σειράς αρνητικών νέων ήταν ο «ένοχος». Τα ανοίγματα σε νέες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ είχαν δείξει σημάδια εξασθένησης, όχι μόνο σε τέτοιο βαθμό για να προκαλέσουν ανησυχίες. Από μακροοικονομικής πλευράς, οι ενδείξεις ότι η ανάπτυξη σε Ευρώπη και Κίνα κατεβάζει ταχύτητα σε συνδυασμό με τα κατώτερα του αναμενομένου στοιχεία για την απασχόληση στις ΗΠΑ έδειξαν κάποια επιβράδυνση. Προκάλεσαν κάποιες ανησυχίες ότι οι κεντρικές τράπεζες ενδεχομένως να έχουν καθυστερήσει υπερβολικά να μειώσουν τα επιτόκια για να αποτρέψουν μια ύφεση. Αυτό έκανε τους επενδυτές να μετατρέψουν ένα αρνητικό οικονομικό νέο σε αρνητική είδηση για την αγορά και να πιστέψουν ότι οι κεντρικές τράπεζες δεν είναι σε θέση να το αντιμετωπίσουν. Ορισμένα απογοητευτικά αποτελέσματα από τις big tech στις ΗΠΑ είχαν ήδη αρχίσει να επηρεάζουν το κλίμα τον Ιούλιο.
- Αποτελεί πρόωρη ένδειξη για ύφεση στις ΗΠΑ ή παγκοσμίως; Η πρόσφατη αναταραχή στις αγορές δεν έχει αντίκτυπο στην οικονομία, η οποία επιβραδύνεται μεν αλλά έχει πολύ μικρή πιθανότητα να διολισθήσει σε ύφεση τους επόμενους τρεις έως τέσσερις μήνες. Εάν όμως υπάρξει περαιτέρω αναστάτωση στην αγορά, τότε ενδεχομένως να αρχίσει να επηρεάζει σύντομα την πραγματική οικονομία και να καταστήσει πιθανή μια ύφεση βραχυπρόθεσμα. Σίγουρα όμως, η πρόσφατη αναστάτωση στις αγορές δείχνει ότι οι επενδυτές έγιναν ξαφνικά πολύ πιο νευρικοί για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Τώρα, οι επενδυτές προεξοφλούν μια πιο παρατεταμένη περίοδο επιτοκιακών μειώσεων σε σχέση με τις πιθανότητες που έδιδαν μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, δηλ. πιστεύουν ότι η Φέντεραλ Ριζέρβ θα πρέπει να μειώσει πιο γρήγορα τα επιτόκια για να αποσυμφορήσει τις πιέσεις.
- Πώς θα κινηθούν εφεξής οι αγορές μετοχών; Οι ιαπωνικές μετοχές έχουν καλύψει περισσότερο από το 70% των απωλειών της Δευτέρας και συνέβαλαν στο να υπάρξει αντίστοιχη ανάκαμψη και στις αγορές της Βόρειας Ασίας, που είναι τα μέγιστα εξαρτημένες από την τεχνολογία. Είναι ακόμη πολύ νωρίς για προβλέψεις. Ένα sell off της αγοράς συνήθως εξελίσσεται σε κύματα, όπως συμβαίνει και στις πανδημίες. Ένας βαθμός ηρεμίας έχει επιστρέψει προς το παρόν, όμως ενδεχομένως να παραμένει «κάποιος πόνος» που θα μπορούσε να πυροδοτήσει περαιτέρω απώλειες.
- Τι ήταν αυτό που σταμάτησε τις ρευστοποιήσεις; Ακολούθησαν τα καλύτερα του αναμενομένου στοιχεία για τον κλάδο υπηρεσιών στις ΗΠΑ, που έδειξαν ότι η αμερικανική οικονομία παραμένει σε εύρωστη κατάσταση. Το κλίμα βελτιώθηκε ακόμη περισσότερο από τη δήλωση του υποδιοικητή της ιαπωνικής κεντρικής τράπεζας Σινίτσι Ουτσίντα ότι δεν θα υπάρξει περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων όσο οι αγορές είναι ασταθείς. Βέβαια όλο αυτό σταμάτησε, καθώς οι πωλήσεις έφθασαν σε υπερβολικό σημείο και επενδυτές μπήκαν και αγόρασαν στα χαμηλά. Πάντως, οι αγορές παραμένουν ιδιαίτερα νευρικές και κανένας δεν τολμά να υποστηρίξει ότι η πτώση έχει πιάσει πυθμένα. Τα στοιχεία, δε, που ανακοινώθηκαν χθες για τις αιτήσεις χορήγησης επιδόματος ανεργίας έδειξαν μεγαλύτερη του αναμενομένου μείωση για την προηγούμενη εβδομάδα, που σημαίνει ότι η αγορά εργασίας παραμένει ανθεκτική.
- Μπορεί να κατηγορήσει κάποιος εν μέρει τη Fed επειδή δεν μείωσε τα επιτόκια; Γενικώς, αρέσει στους επενδυτές να κατηγορούν τη Fed για τις ζημίες στα χαρτοφυλάκιά τους, όμως αυτή η αναστάτωση αποδίδεται σε άλλους παράγοντες, όπως το κλείσιμο των θέσεων σε γιεν στο carry trade. Επιπλέον, παρά το βίαιο της διόρθωσης, οι κινήσεις στις αγορές των ΗΠΑ δεν ήταν τόσο μεγάλες που να κάνουν τη Fed να ανησυχήσει. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας Όσταν Γκούλσμπι, «οι αγορές είναι πολύ πιο ασταθείς από τις κινήσεις της Fed».
- Τι σημαίνει η πρόσφατη αναστάτωση για τα cryptos; Τα κρυπτονομίσματα επλήγησαν το ίδιο σοβαρά με τις μετοχές, με το ether να γνωρίζει τη Δευτέρα τη χειρότερη ημερήσια πτώση από τα τέλη του 2021 και το bitcoin να χάνει 170 δισ. δολάρια από την κεφαλαιοποίησή του. Αυτό ωστόσο που κλονίστηκε ήταν το αφήγημα ότι το bitcoin μπορεί να λειτουργήσει ως αντιστάθμισμα στον πληθωρισμό και ως ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους αναστάτωσης.
- Πώς προδιαγράφεται η πορεία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου; Η αγορά πετρελαίου ακολούθησε τις γενικότερες ρευστοποιήσεις τη Δευτέρα. Όταν εκδηλώνονται ανησυχίες για την ανάπτυξη της οικονομίας, ελάχιστες κατηγορίες ενεργητικού μπορούν να βγουν αλώβητες από μια αναταραχή της αγοράς. Ωστόσο, το ενδιαφέρον επέστρεψε στα θεμελιώδη – εντάσεις στη Μέση Ανατολή και την προοπτική προσφοράς από τον ΟΠΕΚ+, που σημαίνει ότι το πετρέλαιο ανέκτησε το χαμένο έδαφος.
- Πώς θα ξέρουμε ότι η θύελλα έχει περάσει; Σίγουρα τα στοιχεία που θα ανακοινωθούν τις επόμενες ημέρες, για τον πληθωρισμό και την απασχόληση, θα δώσουν περισσότερες ενδείξεις. Ωστόσο, θα μπορούσε να δώσει μια καλύτερη καθοδήγηση ο περίφημος δείκτης του φόβου της Wall Street, VIX. Παρότι έχει υπαναχωρήσει από το υψηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2020 που εκτινάχθηκε τη Δευτέρα, εξακολουθεί να βρίσκεται σε επίπεδα διπλάσια σε σχέση με τον ετήσιο μέσο όρο.
- Ποιες οι προοπτικές για τις κεντρικές τράπεζες; Οι αγορές εξακολουθούν να περιμένουν μείωση των επιτοκίων κατά περισσότερο από μία ποσοστιαία μονάδα από τη Fed έως το τέλος του έτους, που σημαίνει ότι μπορεί να γίνουν τρεις μειώσεις κατά τις οποίες η μία θα είναι των 50 μονάδων βάσης. Η κίνηση της Fed προδιαγράφεται πιο επιθετική από αυτή της ΕΚΤ, για την οποία αναμένονται τρεις επιτοκιακές μειώσεις για φέτος.
