Τι κατάφεραν οι καταστροφολόγοι τελικά, δουλεύοντας εντατικά υπέρ της δημιουργίας τάσης φυγής από το ρίσκο; Έδωσαν την ευκαιρία στους κοντράριαν, τους αντιθετιστές, να σχηματίσουν θέσεις σε πολύ χαμηλά επίπεδα τιμών. Τώρα βέβαια οι κοντράριαν αποτελούν την αγοραία συναίνεση, που λέει ο λόγος. Αν κρίνουμε από όσα δήλωσαν οι υπουργοί Οικονομικών και οι ηγέτες των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών, με μοναδική εξαίρεση τους οικονομολόγους, που επιμένουν πως η ύφεση είναι μια βεβαία απειλή που θα φέρει ο δεύτερος γύρος των πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες θα αφορούν τις υπηρεσίες αυτή τη φορά.
Μια πολύ έξυπνη παρέμβαση του Morgan Housel θεωρήσαμε κατάλληλη και περισσότερο εύληπτη αυτήν την εποχή. Ο τύπος είναι μέλος του Collaborative. Ενός δικτύου διαχειριστών αμοιβαίων κεφαλαίων που επενδύουν σε διάφορες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, εντοπίζοντας και υποστηρίζοντας εταιρείες που λειτουργούν στη διασταύρωση του «κερδοσκοπικού» και του «καλού». Έγραψε πρόσφατα: «Το αστείο με τα χρήματα είναι ότι είναι μια τέχνη άρνησης. Συχνά έχετε περισσότερες πιθανότητες να συσσωρεύσετε περισσότερα χρήματα με το να απαλλαγείτε από τα κακά χαρακτηριστικά έναντι της απόκτησης καλών. Η διαίσθηση των περισσότερων φιλόδοξων ανθρώπων είναι να ρωτήσουν: “Πώς μπορώ να γίνω πιο έξυπνος; Πιο ενημερωμένος; Πώς θα ανακαλύψω νέες δεξιότητες;”».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «για πολλούς τομείς, αυτές είναι οι σωστές ερωτήσεις. Τα χρήματα είναι μια σπάνια εξαίρεση, καθώς μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό το να κάνεις ερωτήσεις, όπως: “πώς μπορώ να είμαι λιγότερο χαζός, λιγότερο άπληστος, λιγότερο ανυπόμονος;”. Και υπάρχει ένα χαρακτηριστικό του οποίου η απομάκρυνση από την προσωπικότητά σας μπορεί να βελτιώσει την οικονομική σας κατάσταση περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: Ο φόβος της απώλειας. Το να έχεις ανοσία στο τραγούδι των σειρήνων για την επιτυχία των άλλων, ειδικά όταν αυτή η επιτυχία είναι ξαφνική, ακραία και προκαλείται από παράγοντες εκτός του ελέγχου τους, είναι τόσο κρίσιμα σημαντική, που είναι πρακτικά αδύνατο να τα καταφέρεις επιτυχώς με την πάροδο του χρόνου χωρίς αυτό».
Όταν σχεδίαζε τη στρατηγική του ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ συνήθιζε να αναφέρει τα λόγια του Ναπολέοντα, ο οποίος έλεγε ότι ως στρατιωτική ιδιοφυΐα ορίζεται «ο άνθρωπος που μπορεί να κάνει το μέσο εγχείρημα όταν όλοι οι άλλοι γύρω του χάνουν το μυαλό τους». Το ίδιο και με τα χρήματα. Οι κεντρικές τράπεζες το 2022 και αργότερα οι ηγεσίες των επενδυτικών τραπεζών πόνταραν στη λάθος πλευρά των πιθανοτήτων για την παγκόσμια ανάπτυξη. Τώρα κάποιοι πιστεύουν πως αυτή η επιλογή θα προκαλέσει ύφεση σε ορισμένες αναπτυγμένες οικονομίες, ενώ στην ομαλή προσγείωσή τους ποντάρουν άλλοι τόσοι. Δυσκολεύοντας αφόρητα τη ζωή στους κοντράριαν.
Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου
Τι πρέπει, τι δεν πρέπει…
Ενημερώνει η ΕΣΗΕΑ για την προσπάθεια να εκπαιδεύσει τους νέους στην ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας. Ενίοτε στραγγαλίζεται από ρεπόρτερ τηλεοπτικών ενημερωτικών εκπομπών που βρίσκονται κυριολεκτικά στο επίκεντρο των γεγονότων. Θα άξιζε τον κόπο επίσης να υπενθυμίσουν στους οικοδεσπότες των δημοφιλών ενημερωτικών εκπομπών πως το «πρέπει» είναι καλύτερα να χρησιμοποιείται από τους πολιτικούς. Είναι προτιμότερο οι δημοσιογράφοι να εκφράζονται λιγότερο απόλυτα. Γιατί δεν έχουν δικαίωμα να νομοθετούν και να ορίζουν τις εξελίξεις, αλλά είναι υποχρεωμένοι να τις περιγράφουν, χωρίς ωστόσο να τις χρωματίζουν. Ακόμα, έχουν δικαίωμα να τις κρίνουν, να τις επικρίνουν και να τις επαινούν, με επίγνωση πως δουλειά τους είναι η αστρέβλωτη μεταφορά τους στο κοινό και όχι η προπαγάνδα υπέρ ενός κόμματος ή υπέρ της καταστροφής της αξιοπιστίας κάποιου άλλου. Αυτά τα ολίγα, γιατί όσο πλησιάζει η ημερομηνία των εκλογών αναμένονται μπόλικα ολισθήματα και παρά τα σεμινάρια για την αξιοπρεπή εκφορά των ειδήσεων, το παράδειγμα των παλαιών επηρεάζει περισσότερο τους νέους.
Σοφοκλής Β’
Κατά κόσμον Κώστας Ιωαννίδης
