Όταν τον Απρίλιο του 2020 ένα επικό κραχ στο πετρέλαιο απειλούσε συνολικά την παγκόσμια οικονομία, οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και άλλες χώρες της G20 συναντήθηκαν για να βρουν μια λύση. Η συνεργασία βοήθησε να τερματιστεί ο πόλεμος τιμών του ΟΠΕΚ+ και να αποκατασταθεί η σταθερότητα στην αγορά. Δυόμισι χρόνια αργότερα, και εννέα μήνες μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, μια τέτοια συνεργασία μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων φαίνεται μακρινή ανάμνηση, σχολιάζουν οι Financial Times σε ανάλυσή τους στην οποία εξηγούν πόσο κρίσιμες είναι οι επόμενες ημέρες για την αγορά ενέργειας.
Η Μόσχα έχει κόψει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη επί μήνες και τώρα προσπαθεί ενεργά να απενεργοποιήσει το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας. Οι καταναλώτριες χώρες έχουν γίνει αντίπαλοι, καθώς ανταγωνίζονται για την εξασφάλιση σπάνιων ενεργειακών προμηθειών. Τα ρήγματα είναι στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ είναι πιο ορατά από ποτέ. Ακόμη και στην καθαρή ενέργεια, ηγέτες όπως ο Τζο Μπάιντεν μιλούν για μια νέα μάχη για να κυριαρχήσουν στις αλυσίδες εφοδιασμού. Η πιθανή διάλυση της παλιάς τάξης στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα φτάσει σε μια καθοριστική στιγμή την επόμενη εβδομάδα, όταν η Ευρώπη θα αρχίσει να μπλοκάρει το ρωσικό θαλάσσιο αργό από την ήπειρο – σε μία απάντηση στην εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία.
Οι νέες κυρώσεις θα σταματήσουν επίσης τις ευρωπαϊκές εταιρείες από το να ασφαλίζουν πλοία που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο σε τρίτες χώρες – εκτός εάν αυτές οι χώρες αποδεχτούν μια τιμή για το πετρέλαιο που υπαγορεύουν οι δυτικές δυνάμεις. Με άλλα λόγια, οι δυτικές χώρες θα επιχειρήσουν να επιβάλουν πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου που πωλεί η Ρωσία.
Κανείς δεν μπορεί να πει πόσο ισχυρός θα είναι ο αντίκτυπος των μέτρων. Οι κυρώσεις πουν έχουν έως τώρα επιβληθεί στη Μόσχα δεν έχουν μειώσει ιδιαίτερα τις εξαγωγές πετρελαίου της χώρας ή τα έσοδα του Κρεμλίνου από το πετρέλαιο. Αλλά η ίδια η ιδέα ότι οι γεωπολιτικοί εχθροί της Μόσχας θα καθορίσουν την τιμή στην οποία η Ρωσία πουλάει το αργό της «συνιστά ταπείνωση για ένα πετροκράτος που παράγει περισσότερο από το 10% του παγκόσμιου πετρελαίου και μοιράζεται με τη Σαουδική Αραβία την κορυφή του καρτέλ του ΟΠΕΚ+» σημειώνουν οι FT.
Ο Αλεξάντερ Νόβακ, αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης, θα έχει την ευκαιρία να συζητήσει την απάντηση της Μόσχας όταν συναντηθεί με τον υπουργό Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, Πρίγκιπα Αμπντουλαζίζ μπιν Σαλμάν, σε άλλη συνάντηση του ΟΠΕΚ+ στη Βιέννη την Κυριακή, μια ημέρα πριν από την έναρξη εφαρμογής του ευρωπαϊκού εμπάργκο και του σχεδίου ανώτατων τιμών.
Για τους βετεράνους της ενεργειακής βιομηχανίας, οι επόμενες μέρες σηματοδοτούν μια στιγμή μεγάλου κινδύνου για την αγορά πετρελαίου – και μια παγκόσμια οικονομία που εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον μαύρο χρυσό. Τα καθιερωμένα γεωπολιτικά πρότυπα έχουν διαβρωθεί , και οι αλυσίδες εφοδιασμού που υπήρχαν εδώ και δεκαετίες τώρα ανατρέπονται.
Τεκτονικές αλλαγές
Η προθυμία της Ρωσίας να πυρπολήσει την πελατειακή της βάση φυσικού αερίου στην Ευρώπη και η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας τον περασμένο μήνα να μειώσει την προσφορά πετρελαίου – παρά τη σφοδρή αντίθεση του Λευκού Οίκου, που κατηγόρησε τον σύμμαχό του στη Μέση Ανατολή ότι ευθυγραμμίζεται με τη Μόσχα – ήταν μόνο δύο παραδείγματα. Αλλά και οι καταναλωτικές χώρες έχουν αλλάξει: από την προθυμία των ΗΠΑ να εξαντλήσουν το απόθεμα πετρελαίου έκτακτης ανάγκης για να μειώσουν τις τιμές της βενζίνης, μέχρι τις δυτικές προσπάθειες να απεξαρτηθούν από τη ρωσική ενέργεια, τα πάντα ανατρέπονται.
«Πρόκειται για τεκτονικές μετατοπίσεις. Οι παγκόσμιες αγορές χτίστηκαν πάνω σε αυτά τα δεδομένα, στην παροχής [φυσικού αερίου] μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, και την παροχή τόσο πετρελαίου όσο και φυσικού αερίου μεταξύ Μέσης Ανατολής και Ασίας», εξηγεί στους FT ο Roger Diwan, βετεράνος αναλυτής πετρελαίου στην S&P Global Commodity Insights στην Ουάσιγκτον. «Δεν ξέρουμε πώς θα λειτουργήσει αυτή η αγορά μετά από μια συγκεκριμένη ημερομηνία. Η προσαρμογή θα είναι δραματική. . . θα είναι συγκρουσιακό και θα είναι ασταθές» προειδοποιεί.
Και ο παράγοντας «Κίνα»
Εάν μια ιστορική παραβίαση της παγκόσμιας ενεργειακής τάξης είναι πράγματι επικείμενη, υπάρχουν ελάχιστα εμφανή σημάδια για αυτήν στην αγορά αργού προς το παρόν. Το Brent, συμβόλαιο αναφοράς στην παγκόσμια αγορά, όχι μόνο δεν έχει απογειωθεί όπως κάποιο προέβλεπαν, αλλά έχει υποχωρήσει από τα 120 δολάρια το βαρέλι τον Ιούνιο στα 81 δολάρια σήμερα. Η επιμονή της Κίνας σε μια πολιτική «μηδενικού Covid» περιόρισε τη ζήτηση και παρείχε μια βαλβίδα απελευθέρωσης για ευρύτερες πιέσεις στην αγορά. Επί τρεις διαδοχικές εβδομάδες το πετρέλαιο βρίσκεται σε τροχιά πτώσης. Θα έχει συνέχεια; Για να απαντήσουμε, θα πρέπει να περιμένουμε τις εξελίξεις της επόμενης εβδομάδας.
