Στο μυαλό του Ντόναλντ Τραμπ, πριν από την «Ημέρα Απελεύθερωσης», η Αμερική είχε «λεηλατηθεί», «βιαστεί» και «καταληστευτεί» από έθνη κοντινά και μακρινά.
Κατά περίεργο τρόπο ενώ συνέβαιναν όλα αυτά οι αμερικανικοί κολοσσοί γέμιζαν κέρδη, ρευστό και έβλεπαν τις κεφαλαιοποιήσεις τους να φτάνουν σε ποσά, που ζαλίζουν. Η δε αμερικανική οικονομία ήταν ο φθόνος του πλανήτη: πολύ πιο δυναμική ανάπτυξη από την Ευρώπη, εντυπωσιακά χαμηλή ανεργία και έναν υπό πληθωρισμό υπό έλεγχο. Τώρα επενδυτικοί οίκοι και αναλυτές (των ΗΠΑ όχι της κακής Ευρώπης) προβλέπουν στασιμότητα, αν όχι ύφεση, νέο κύμα ακρίβειας και αύξηση της ανεργίας σε επίπεδα έως και διπλάσια από σήμερα.
Γιατί; Γιατί όλες οι εισαγωγές ανεξαιρέτως θα ακριβύνουν, αλλά και γιατί ο Αμερικανός πρόεδρος μόλις εξέθεσε τους κολοσσούς της χώρας σε αντίποινα. Η Κίνα ήδη από την περασμένη Παρασκευή ανακοίνωσε δασμούς 34% σε όλες τις αμερικανικές εισαγωγές. Και όποιος δεν καταλαβαίνει πόσο θα πονέσουν ορισμένες αμερικανικές επιχειρήσεις από τους διπλούς δασμούς (αμερικανικούς και κινεζικούς), ας διαβάσει εδώ πώς ακριβώς επηρεάζεται το iPhone.
Δεν είναι το μόνο αμερικανικό προϊόν, που είναι στην πραγματικότητα ένα παγκόσμιο μωσαϊκό. Για πολλά ακόμη τα εξαρτήματα προέρχονται από κάθε γωνιά του πλανήτη και η συναρμολόγηση γίνεται στην Κίνα ή σε άλλες οικονομίες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Και μετά την Κίνα; Σειρά έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και η πρώτη αντίδραση της Κομισιόν ήταν πως θα επιδιώξει τον διάλογο και παρά τις δυσκολίες που έχει ο συντονισμός των «θέλω» και της δράσης 27 διαφορετικών κρατών – μελών, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διεμήνυσε σήμερα ύστερα από επικοινωνία με τον Κιρ Στάρμερ πως η ΕΕ θα υπερασπιστεί τα συμφέροντά της με «αναλογικά αντίμετρα».
Πάνω από 50 χώρες έχουν επικοινωνήσει με τον Λευκό Οίκο για διαπραγματεύσεις. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι θα βρουν και απαραίτητα κοινό τόπο με τους Αμερικανούς, ώστε να αποφευχθούν τα αντίποινα.
Τι δεν βλέπει ο Τραμπ
Για ξένους αξιωματούχους που σκέφτονται πώς να απαντήσουν στα τιμολόγια του κ. Τραμπ, ένας προφανής στόχος προκύπτει: οι εισαγωγές ακριβών αμερικανικών υπηρεσιών. Και τούτο, όπως εξηγεί ο Economist, γιατί ένα βασικό σφάλμα στη σταυροφορία του Τραμπ είναι η ιδέα ότι η Αμερική δυσκολεύεται να πουλήσει στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι αλήθεια ότι εδώ και δεκαετίες η χώρα έχει έλλειμμα στο εμπόριο υλικών αγαθών — και αυτό είναι που εξοργίζει τον Τραμπ. Όμως στο πεδίο των υπηρεσιών, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Ενώ το εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής στα αγαθά έφτασε το 2024 το ρεκόρ των 1,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το πλεόνασμά της στις υπηρεσίες ανήλθε στα 295 δισεκατομμύρια. Συνολικά, η Αμερική πούλησε υπηρεσίες ύψους 1,1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων σε ξένους το 2024 — σχεδόν τα διπλάσια από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Με άλλα λόγια, η Αμερική είναι μια ισχυρή εξαγωγική δύναμη. Απλώς διαπρέπει στην εξαγωγή cloud υποδομών, δικτύων διανομής και χρηματοοικονομικών εργαλείων αντιστάθμισης κινδύνου, αντί για μέταλλα ή μηχανές.
Πώς θα μπορούσαν άλλες χώρες να στραφούν ενάντια στις αμερικανικές υπηρεσίες; Ως νοητικό πείραμα —και όχι ως πρόταση— θα μπορούσαν να εφαρμόσουν τη “λογική Τραμπ” περί εμπορικών ελλειμμάτων για να καθορίσουν “δίκαια” επίπεδα δασμών στις αμερικανικές υπηρεσίες. Στους απίστευτα πρόχειρους υπολογισμούς της για την επιβολή ανταποδοτικών δασμών, η κυβέρνηση Τραμπ διαίρεσε το διμερές εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής με τις εισαγωγές από κάθε χώρα και μετά περίπου διαίρεσε το αποτέλεσμα δια δύο σε μία πράξη «καλοσύνης», όπως την αποκάλεσε ο ίδιος ο Τραμπ).
Αυτοί οι υπολογισμοί αφορούσαν μόνο τα αγαθά. Αγνοούσαν τις υπηρεσίες. Αν συνυπολόγιζε και τις υπηρεσίες θα έβλεπε πως με δυνάμεις όπως η Ε.Ε. που δεν έχουν τεχνολογικούς κολοσσούς, το εμπόριο είναι εν πολλοίς ισορροπημένο.
Τι δασμούς να επιβάλλουν οι άλλοι στις υπηρεσίες των ΗΠΑ;
Ο Economist ακολούθησε την ίδια μεθοδολογία για τις υπηρεσίες και διαπίστωσε πως οι χώρες, κατά μέσο όρο, θα μπορούσαν να καταλήξουν ότι χρειάζονται ανταποδοτικούς δασμούς ύψους 19% επί των αμερικανικών υπηρεσιών για να διορθώσουν τις επίμονες ανισορροπίες στο ισοζύγιο υπηρεσιών.
Ενδεικτικά, οι αμερικανικοί πάροχοι υπηρεσιών θα αντιμετώπιζαν δασμούς 28% στην Κίνα, 15% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 41% στη Σαουδική Αραβία. Η Βενεζουέλα θα επέβαλλε τον υψηλότερο όλων: έναν εξωφρενικό δασμό 47% στις λίγες αμερικανικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκεί.
Το μάρμαρο πληρώνουν οι καταναλωτές
Αν οι εμπορικοί εταίροι της Αμερικής έκαναν κάτι τέτοιο, θα έβλαπταν τις δικές τους επιχειρήσεις και καταναλωτές — όπως ακριβώς οι δασμοί του Τραμπ στα αγαθά πλήττουν τους ίδιους τους Αμερικανούς.
Ωστόσο, αυτοί οι υποθετικοί δασμοί στις υπηρεσίες καταδεικνύουν πόσο ευάλωτη είναι η Αμερική σε αντίποινα. Με την αυστηρή έννοια, είναι αδύνατο να επιβάλει κανείς δασμούς στις υπηρεσίες όπως επιβάλλονται στα αγαθά.
Οι υπηρεσίες δεν φτάνουν μέσα σε κοντέινερ· δεν υπάρχει τρόπος για τις αρχές να εντοπίζουν σε πραγματικό χρόνο πότε ένας ξένος πουλάει συμβουλευτικές υπηρεσίες ή εργαλεία διαχείρισης δεδομένων.
Όμως οι κυβερνήσεις διαθέτουν πολλά μέσα για να εμποδίζουν τις αμερικανικές υπηρεσίες — από έρευνες ανταγωνισμού και αυστηρότερους κανόνες για τα δεδομένα μέχρι τέλη αδειοδότησης και επιπλέον φόρους σε ξένες εταιρείες.
Ένα ακόμη αγκάθι είναι οι λεγόμενοι «φόροι ψηφιακών υπηρεσιών», δηλαδή φόροι επί των εσόδων τεχνολογικών εταιρειών. Θεωρητικά, αυτοί οι φόροι δεν στοχεύουν τους ξένους, αλλά σκοπό έχουν τη φορολόγηση δραστηριοτήτων όπως η διαδικτυακή διαφήμιση ή το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι οποίες αλλιώς θα διέφευγαν. Στην πράξη, όμως, όταν τίθενται υψηλά όρια για τα έσοδα —όπως έκαναν η Γαλλία και η Ισπανία— καταλήγουν να πλήττουν κυρίως αμερικανικούς κολοσσούς όπως η Amazon και η Meta.
Τι θα κάνει η Ε.Ε.
Πολλοί πιστεύουν πως η Ε.Ε. αν θελήσει να χτυπήσει την Αμερική εκεί που πονάει, θα στοχεύσει τους τεχνολογικούς κολοσσούς της.
Και αυτό ίσως να είναι απλώς το σημείο εκκίνησης για μια ευρωπαϊκή εκστρατεία αντιποίνων απέναντι στους αμερικανικούς παρόχους υπηρεσιών.
Το 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε ένα «εργαλείο κατά του εξαναγκασμού» με αφορμή κυρίως την επιθετική στάση της Κίνας. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει στην ΕΕ να απαντά σε διπλωματικούς εξαναγκασμούς με οποιοδήποτε μέσο κρίνει σκόπιμο. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αποκλείσει αμερικανικές επιχειρήσεις από την τεράστια αγορά δημοσίων συμβάσεων ή να περιορίσει τα δικαιώματά τους στην πνευματική ιδιοκτησία. Τέτοιες ενέργειες μπορεί να μην είναι “δασμοί” με τη στενή έννοια, αλλά θα είχαν το ίδιο αποτέλεσμα: θα έδιναν συγκριτικό πλεονέκτημα στις εγχώριες εταιρείες. Ο Εμανουέλ Μακρόν φέρεται να έχει ήδη προτείνει την ενεργοποίησή του.
Και τώρα τι;
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Λάρι Σάμερς προειδοποίησε ότι ήδη και μόνο το πλήγμα που έχει επέλθει στο οικονομικό και επενδυτικό κλίμα μπορεί να οδηγήσει την οικονομία σε ένα σπιράλ θανάτου.
«Ο κίνδυνος είναι ότι όταν όλοι μας αποφασίσουμε να γίνουμε επιφυλακτικοί, αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία», εξήγησε ο Σάμερς, ο οποίος υπηρέτησε ως Υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον και ως διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου στην κυβέρνηση Ομπάμα.
«Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αυτοπροκαλούμενη πληγή που έχουμε επιφέρει στην οικονομία μας στην ιστορία», πρόσθεσε.
