Η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση μακροχρόνιων ανισορροπιών αλλά απαιτείται συνέχιση των πολιτικών με στόχο τη διασφάλιση ισχυρής ανάπτυξης και βιώσιμων οικονομικών.
Η έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την Ελλάδα σημειώνει ότι:
• Η διατήρηση του δημόσιου χρέους σε σταθερά πτωτική πορεία και η αύξηση του δημοσιονομικού χώρου για επενδύσεις απαιτεί πρόσθετες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, σε συνδυασμό με μια σταδιακή στροφή των δαπανών προς τις υποδομές, την εκπαίδευση και την υγεία.
• Η συνέχιση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων και η ταχεία εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι απαραίτητα για την αύξηση της χαμηλής παραγωγικότητας και της απασχόλησης.
• Απαιτούνται περαιτέρω μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, τη μείωση του διοικητικού φόρτου, τη βελτίωση πρόσβασης σε δεξιότητες και η χρηματοδότηση θα στηρίξουν την ανάπτυξη και την καινοτομία των επιχειρήσεων.
• Η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών ρύπων έως το 2050 και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή απαιτεί περαιτέρω προσπάθειες, ιδίως στον τομέα των μεταφορών, μέσω ενός μείγματος επενδύσεων, κανονισμών και τιμολόγησης εκπομπών.
Τα «πρέπει»
Επιπλέον ο ΟΟΣΑ παροτρύνει την κυβέρνηση να προχωρήσει σε:
- σταδιακή κατάργηση μειωμένων συντελεστών και απαλλαγών ΦΠΑ καθώς όπως υποστηρίζει οι πολυάριθμες φορολογικές δαπάνες, ιδίως από εκτεταμένο αριθμό μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και απαλλαγές, μειώνουν τα δημόσια έσοδα. Η αποτελεσματικότητα τους είναι πολύ μικρή και ευνοούν τα πλουσιότερα νοικοκυριά.
- συνέχιση των προσπαθειών για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης με την προώθηση της ψηφιακής τεχνολογίας στις συναλλαγές, τον περιορισμό των συναλλαγών σε μετρητά και τον εξορθολογισμό των φόρων.
- Ενοποίηση των διαφόρων προγραμμάτων στήριξης για τα χαμηλά εισοδήματα και απλοποίηση των όρων επιλεξιμότητας, αυξάνοντας παράλληλα το επίπεδο των παροχών ελάχιστου εισοδήματος.
Οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να επικεντρωθούν σε τομείς που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και δικαιοσύνη, με βάση τις τακτικές αναθεωρήσεις δαπανών και δημόσιων επενδύσεων,
Θα πρέπει να υπάρξει συγκράτηση των δαπανών προσωπικού και διατήρηση των προσπαθειών για μείωση των συνταξιοδοτικών δαπανών.
Σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων (φυσικό αέριο, λιγνίτη, πετρέλαιο), συμπεριλαμβανομένων των νησιών, όποτε υπάρχουν διαθέσιμες εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Οι κίνδυνοι
Με βάση την έκθεση του ΟΟΣΑ, οι ι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών ενέργειας. Επιπλέον, σημειώνεται ότι η αύξηση των μισθών που υπερβαίνει τα «κέρδη» παραγωγικότητας θα μπορούσε να μειώσει την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές.
Καθυστερήσεις στην εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης θα οδηγήσει σε μείωση των επενδύσεων. Μάλιστα μετά το τέλος του Σχεδίου, η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμαστεί να αυξήσει τη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΟΣΑ προτείνει τη μείωση των δαπανών προσωπικού και η διατήρηση της προσπάθειας για τον περιορισμό των συνταξιοδοτικών δαπανών καθώς κάτι τέτοιο θα επέτρεπε τη σταδιακή μετατόπιση πόρων στις δημόσιες δαπάνες για τη στήριξη της ανάπτυξης και δικαιοσύνη.
«Η ολοκλήρωση των συνεχιζόμενων προσπαθειών για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης ανθρώπινων πόρων και η προώθηση μεγαλύτερης κινητικότητας μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων μπορεί να αυξήσει την αποδοτικότητα των δαπανών, υποστηριζόμενη από τακτικές αναθεωρήσεις δαπανών και δημόσιων επενδύσεων» σημειώνει η έκθεση.
Η ανακατανομή των δαπανών για προγράμματα κατάρτισης και στήριξη σε είδος για οικογένειες θα βελτίωνε επίσης τη στήριξη για ανέργους, εργαζομένους και γυναίκες, καθώς και τα αποτελέσματα της αγοράς εργασίας.
Η περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των πληροφοριοδοτών θα μειώσει τους κινδύνους διαφθοράς.
Παρεμβάσεις στη φορολογία
Η μετατόπιση της φορολογικής δομής προς πιο φιλικούς προς την ανάπτυξη φόρους και η διεύρυνση της φορολογικής βάσης θα στηρίξει τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και θα συμβάλει στην μείωση των υψηλών φορολογικών συντελεστών.
Αν και «η φορολογική συμμόρφωση βελτιώνεται με βάση τις πολιτικές για την προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Η κάλυψη της κατανάλωσης και των επαναλαμβανόμενων φόρων ακίνητης περιουσίας έχει διευρυνθεί, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ και απαλλαγές».
Παροτρύνει την κυβέρνηση να αξιολογεί τακτικά σημαντικές φορολογικές δαπάνες με στόχο να καταργηθούν σταδιακά εκείνες που δεν ωφελούν τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα ή δεν αυξάνουν το κόστος φορολογικής συμμόρφωσης. Επιπλέον, η αύξηση των σχετικά χαμηλών φόρων σε αγαθά με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία (ζάχαρη, καπνός) θα μπορούσε να ενισχύσει τα αποτελέσματα για την υγεία, τα δημόσια έσοδα και τη δικαιοσύνη.
Οι πρόσφατες περικοπές φόρων και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης μείωσαν το φόρο εισοδήματος από την εργασία. Για να μειωθεί περαιτέρω η φορολογική επιβάρυνση των χαμηλόμισθων εργαζομένων και να μετριαστεί ο αντίκτυπος των συνεχιζόμενων αυξήσεων στο εργασιακό κόστος γύρω από τον κατώτατο μισθό, η Ελλάδα θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο εισαγωγής παροχών εργασίας και μείωσης των εργοδοτικών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για τους χαμηλόμισθους εργαζομένους.
Η παραγωγικότητα παραμένει ασθενής
Παρά την πρόσφατη πρόοδο, η παραγωγικότητα παραμένει ασθενής. Το χάσμα παραγωγικότητας μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων και πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων είναι μεγάλο, με πολλές από τις τελευταίες να αποτυγχάνουν να αναπτυχθούν και να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες. Οι ελλείψεις δεξιοτήτων έχουν αυξηθεί και το ποσοστό απασχόλησης παραμένει χαμηλό, ιδίως για τις γυναίκες, τους νέους και τους εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση.
Δεν παραλείπει ωστόσο να αναφέρει ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μία φιλόδοξη προσπάθεια για την τόνωση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης. Αυτό περιλαμβάνει μείωση των φόρων επιχειρήσεων και εργασίας, καλύτερα κίνητρα για επενδύσεις και καινοτομία μαζί με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ), μαθητεία και επαγγελματική κατάρτιση.
Επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο
«Η αύξηση της παραγωγικότητας απαιτεί περισσότερες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο από νεαρή ηλικία. Τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και οι δεξιότητες ενηλίκων υστερούν σε σχέση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τις έρευνες PISA και PIAAC. Παραμένουν οι αναντιστοιχίες μεταξύ του πεδίου σπουδών και των αναγκών της αγοράς εργασίας που επιδεινώνεται από τη χαμηλή απορρόφηση Επαγγελματικών Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ)».
Η βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και των ινστιτούτων κατάρτισης σχετικά με το περιεχόμενο αυτής και την περισσότερη μάθηση με βάση την εργασία θα συμβάλει στην παροχή στους εργαζομένους με τις δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις. Η ενίσχυση της συμβουλευτικής για να καθοδηγήσει τις επιλογές σπουδών των μαθητών από νεαρή ηλικία θα ευθυγραμμίσει επίσης καλύτερα την ανάπτυξη δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Σε χαμηλά επίπεδα οι ιδιωτικές επενδύσεις
Οι ιδιωτικές επενδύσεις, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ αν και αυξάνονται, είναι χαμηλές εδώ και πολλά χρόνια. Βασικές αιτίες είναι η μικρή χρηματοδότηση, το υψηλό μερίδιο μικρών επιχειρήσεων και ο περιορισμένος κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων. «Ο εξορθολογισμός πολύπλοκων διοικητικών διαδικασιών ως μέρος των προσπαθειών ψηφιοποίησης του δημόσιου τομέα είναι ευπρόσδεκτος».
Οι αυξανόμενες εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων δημιουργούν ευκαιρίες για τις εγχώριες επιχειρήσεις να βελτιώσουν την παραγωγικότητά τους και να επεκτείνουν τις αγορές τους αναπτύσσοντας τοπικές αλυσίδες αξίας. Ωστόσο, «οι κανονισμοί μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω διασφαλίζοντας την έγκαιρη διαβούλευση των ενδιαφερομένων σχετικά με νομοσχέδια και επισημοποίηση της αναθεώρησης των υφιστάμενων κανονισμών. Αυτό θα βοηθούσε επίσης στη μείωση των ακόμη υψηλών περιορισμών στις επαγγελματικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης των δικηγόρων και συμβολαιογράφων».
Προσοχή στα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης
Ο τραπεζικός δανεισμός προς τις επιχειρήσεις έχει βελτιωθεί, αλλά οι αυστηρότερες χρηματοοικονομικές συνθήκες επιβραδύνουν την πρόσφατη πρόοδο. Το πρόγραμμα τιτλοποίησης δανείων «Ηρακλής» έδωσε τη δυνατότητα στις τράπεζες να μετατοπίσουν μεγάλο μέρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός των ισολογισμών τους και βελτίωσαν την ποιότητα των δανειακών τους χαρτοφυλακίων. Ο ΟΟΣΑ ζητά επιτάχυνση της επίλυσης των υπολειπόμενων μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών και των servicers καθώς «θα απελευθέρωναν τα περιουσιακά στοιχεία που είχαν δεσμευτεί ως εγγύηση και θα ανακούφιζαν τους οφειλέτες, υποστηρίζοντας την πιστωτική ανάπτυξη και τις επενδύσεις».
Η ταχεία εφαρμογή του νέου πλαισίου αφερεγγυότητας και οι προσπάθειες για τη βελτίωση των χρόνων δικαστικής διεκπεραίωσης είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση ταχύτητας στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης ή αφερεγγυότητας.
Για να επεκτείνει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η κυβέρνηση έχει αναπτύξει εγγυήσεις δανείων και παρέχει τα δάνειά της μέσω του NextGenerationEU για τη χρηματοδότηση νέων ιδιωτικών επενδύσεων. Τέτοια συστήματα εγγύησης δανείων θα πρέπει να αξιολογούνται αυστηρά για να διασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση των δημόσιων πόρων.
