Zoύμε σε μια εποχή όπου το ταξίδι, χάρη στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει γίνει πιο προσιτό και ελκυστικό από ποτέ, με τους ανθρώπους να αναζητούν διαρκώς νέες εμπειρίες και προορισμούς. Αυτή η ολιστική καταιγίδα έχει μετατρέψει τον τουρισμό από πολυτέλεια, που ήταν παλιά, σε βασική ανάγκη και καθημερινό τρόπο ζωής, πλημμυρίζοντας πόλεις και χωριά σε όλο τον κόσμο.
Η ραγδαία ανάπτυξη των χαμηλού κόστους αεροπορικών εταιρειών έχει καταστήσει το ταξίδι προσιτό σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων. Πλέον, μπορούμε να βρεθούμε σε μια άλλη ήπειρο μέσα σε λίγες ώρες, ακόμα και με λίγα ευρώ. Παράλληλα, οι πλατφόρμες κοινωνικής οικονομίας έχουν αναδιαμορφώσει τον τρόπο που βλέπουμε τη φιλοξενία. Από το couchsurfing μέχρι τα πολυτελή boutique ξενοδοχεία, οι επιλογές είναι αμέτρητες, καλύπτοντας κάθε γούστο και προϋπολογισμό.
Η τεχνολογία έχει επίσης διευκολύνει σημαντικά τον προγραμματισμό ενός ταξιδιού. Με λίγα κλικ συγκρίνουμε τιμές, διαβάζουμε κριτικές και βρίσκουμε τις καλύτερες προσφορές. Οι εφαρμογές για κινητά μάς δίνουν πρόσβαση σε χάρτες, οδηγούς πόλης και πληροφορίες για δημόσιες μεταφορές, ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν δωρεάν συμβουλές και εμπειρίες. Τέλος, οι καινοτομίες στις μετακινήσεις δεν έχουν τέλος: Carpooling, car-sharing, ηλεκτρικά πατίνια, αυτόνομα οχήματα, εφαρμογές εύρεσης βέλτιστου ναύλου, όλα αυτά στην υπηρεσία της εξοικονόμησης πόρων και φυσικά χρημάτων.
Ωστόσο, αυτή η άνευ προηγουμένου αύξηση του τουρισμού έχει επιφέρει σημαντικές προκλήσεις στις πόλεις και τις τοπικές κοινωνίες σε όλο τον κόσμο.
Η αύξηση των βραχυχρόνιων ενοικιάσεων, μέσω πλατφορμών όπως το Airbnb, έχει εντείνει το πρόβλημα στέγασης στις τουριστικές περιοχές. Οι ντόπιοι δυσκολεύονται να βρουν φθηνή στέγη, ενώ ο χαρακτήρας των πόλεων και των χωριών αλλοιώνεται.
Σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον: υπερβολική χρήση φυσικών πόρων, υπερ-παραγωγή αποβλήτων και ρύπανση.
Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση. Η ανάγκη για διαφοροποίηση της οικονομίας, η επένδυση σε υποδομές, η προώθηση του βιώσιμου τουρισμού και η εκπαίδευση του τοπικού πληθυσμού αποτελούν βασικούς πυλώνες για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η δημιουργία εναλλακτικών μορφών τουρισμού (αγροτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός και οικοτουρισμός) μπορεί να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των δημοφιλών προορισμών και στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Δεν είναι λύση οι περιορισμοί
Η επιβολή περιορισμών και άλλων σπασμωδικών μέτρων προφανώς δεν είναι λύση, γιατί ενδέχεται να δημιουργήσει ένα φαινόμενο ντόμινο, με αρνητικές επιπτώσεις σε άλλους τομείς της οικονομίας. Η αύξηση του κόστους διαμονής στα ξενοδοχεία, η μείωση θέσεων εργασίας στην εστίαση και στις υπηρεσίες καθαριότητας, καθώς και η επιβράδυνση των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, είναι μόνο μερικές από τις πιθανές συνέπειες. Αντί να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα με ένα άλλο, θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια μακροπρόθεσμη και ολιστική στρατηγική. Είναι επιτακτική η ανάγκη για διεξοδικές μελέτες και στοχευμένες πολιτικές, προκειμένου να επιτευχθεί μια βιώσιμη ισορροπία.
Στην εποχή μας, οι καταστάσεις αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς. Οι κοινωνίες, οι κυβερνήσεις και οι νομοθεσίες δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων και προσαρμογή των πολιτικών, ώστε να διασφαλίσουμε ότι οι λύσεις που υιοθετούμε είναι αποτελεσματικές, βιώσιμες και δίκαιες για όλους τους εμπλεκόμενους.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα ως κλασικός προορισμός, βιώνει έντονα τις συνέπειες του υπερτουρισμού. Η αύξηση των τουριστών έχει επιβαρύνει σημαντικά τις υποδομές, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και το περιβάλλον. Πόλεις όπως η Αθήνα ή κάποια νησιά αντιμετωπίζουν προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης, έλλειψης κατοικιών και υποβάθμισης της ποιότητας ζωής.
Η χώρα μας διαθέτει σημαντικό δυναμικό για να αναδειχθεί σε ηγέτη στον βιώσιμο τουρισμό. Με τη σωστή στρατηγική και τις απαραίτητες επενδύσεις, μπορεί να συνδυάσει την τουριστική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.
Μία ολιστική προσέγγιση για την ενσωμάτωση των τοπικών κοινοτήτων στον τουρισμό: Η επιτυχία του τουρισμού σε μια περιοχή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση των τοπικών κοινοτήτων. Όταν οι κάτοικοι βλέπουν τον τουρισμό ως μια ευκαιρία και όχι ως μια απειλή, τότε δημιουργείται ένα θετικό κλίμα που ωφελεί όλους.
Το κλειδί στην εκπαίδευση
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων είναι το κλειδί για την επίτευξη αυτού του στόχου. Μέσω σχολικών προγραμμάτων, σεμιναρίων και εργαστηρίων, οι κάτοικοι μπορούν να ενημερωθούν για τα οφέλη του τουρισμού, τις καλές πρακτικές και τη διαχείριση των όποιων αρνητικών επιπτώσεών του. Η συμμετοχή των κατοίκων σε συμβούλια και επιτροπές που σχετίζονται με τον τουρισμό ενισχύει το αίσθημα της ιδιοκτησίας και τους δίνει τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους. Η προώθηση των τοπικών προϊόντων και των παραδοσιακών τεχνών μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να ενισχύσει την τοπική οικονομία.
Για να αλλάξει η αντίληψη των κατοίκων για τους τουρίστες, είναι σημαντικό να τονιστούν τα οφέλη που αποκομίζουν από τον τουρισμό, όπως η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η βελτίωση των υποδομών και η ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα: Οι τουρίστες αναζητούν αυθεντικές γεύσεις και εμπειρίες, γεγονός που αυξάνει τη ζήτηση για τοπικά αγροτικά προϊόντα. Επίσης μπορούν να λειτουργήσουν ως «πρεσβευτές» των τοπικών προϊόντων, προωθώντας τα στις χώρες τους και συμβάλλοντας στην αύξηση των εξαγωγών. Πρέπει ακόμα να αναδειχθεί ο ρόλος του τουρισμού στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας (μουσεία, χώροι πολιτισμού κ.λπ.).
Τέλος, είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα θετικό κλίμα συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων, όπως κυβέρνηση, τοπικές αρχές, επιχειρηματίες και κάτοικοι. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αναπτύξουμε ένα βιώσιμο τουριστικό μοντέλο που θα ωφελήσει όλους. Ο δρόμος είναι δύσκολος, αλλά αξίζει την προσπάθεια.
*Η κ. Ραπτάκη είναι Digital Transformation, Cyber Security and e-Governance specialist στη Navios Group of Companies
