Ο πληθωρισμός στατιστικά μπορεί να υποχωρεί, εντούτοις οι τιμές σε βασικά προϊόντα και κυρίως στα τρόφιμα έχουν εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα επίπεδα.
Το ζήτημα που πλέον προέχει και καλείται να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση και ιδιαίτερα ο νέος υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος, είναι, όχι απλώς η πτώση του πληθωρισμού και συνεπώς η επιβράδυνση της ταχύτητας των ανατιμήσεων, αλλά η μείωση των τιμών.
Η νέα ηγεσία του υπουργείου, όπως άλλωστε δήλωσε προχθές ο επικεφαλής της, θα επιδιώξει με συγκεκριμένες κινήσεις να αντιστρέψει το κλίμα, θέτοντας προ των ευθυνών τους την αγορά, τον ελεγκτικό μηχανισμό, τις ανεξάρτητες αρχές και τους καταναλωτές.
Στόχος του υπουργείου Ανάπτυξης είναι «να διασφαλίσουμε μέσα από αυστηρούς και συστηματικούς ελέγχους την κανονική λειτουργία της αγοράς και τη λειτουργία του ανταγωνισμού.
Η επιτυχία του στόχου της αποκλιμάκωσης των τιμών απαιτεί συνένωση δυνάμεων.
Το κέρδος είναι θεμιτό, η αισχροκέρδεια όχι» επαναλαμβάνει συνεχώς από την περασμένη Παρασκευή, ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, ο κ. Θεοδωρικάκος.
Φαίνεται λοιπόν ότι το μήνυμα των πολιτών που εστάλη μέσω των αποτελεσμάτων στις ευρωεκλογές έχει ληφθεί και αυτό που απομένει είναι η πιστή εφαρμογή των παρεμβάσεων, ούτως ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την ορατή μείωση των τιμών στα ράφια των σούπερ μάρκετ.
Το στοίχημα προφανώς και είναι δύσκολο, ωστόσο για την κυβέρνηση δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Άλλωστε, το θέμα επιβλέπει προσωπικά και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος πρόσφατα ζήτησε την ευρωπαϊκή παρέμβαση για την παύση των αντιανταγωνιστικών πρακτικών που εφαρμόζουν πολυεθνικές επιχειρήσεις, ενώ προχθές επισκέφτηκε το υπουργείο Ανάπτυξης, δίνοντας το σήμα για την εντατικοποίηση των προσπαθειών προς αυτή την κατεύθυνση.
Σημειώνεται ότι η πρόσφατη αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου είχε αποκλειστικά αυτό τον σκοπό.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ακρίβειας, στο άμεσο, τουλάχιστον, διάστημα, δεν προγραμματίζεται η λήψη νέων μέτρων. Θα συνεχίσουν να ισχύουν τα υφιστάμενα, καθώς η κυβέρνηση κρίνει ότι είχαν αποτέλεσμα, το οποίο αποτυπώθηκε στην υποχώρηση του πληθωρισμού.
Κατά συνέπεια, οι λοιπές παρεμβάσεις έχουν περισσότερο «τεχνικό χαρακτήρα», ενώ θα επιστρατευθεί και η δύναμη της πειθούς, ώστε η αγορά να προχωρήσει στη μείωση των τιμών.
Οι παρεμβάσεις
Παράταση των έκτακτων μέτρων έως την 31η Δεκεμβρίου
Τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την επίσκεψή του στο υπουργείο όσο και ο κ. Θεοδωρικάκος δήλωσαν ότι παρατείνονται τα υφιστάμενα μέτρα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας έως το τέλος του έτους.
Μάλιστα ο υπουργός Ανάπτυξης τα χαρακτήρισε «σκληρά για την αγορά,
αλλά αποτελεσματικά» για την υποχώρηση του πληθωρισμού.
Στα μέτρα περιλαμβάνονται, το «καλάθι του νοικοκυριού», η διάταξη για την αθέμιτη κερδοφορία, βάσει της οποίας σε μια σειρά προϊόντων και κυρίως τα τρόφιμα και τα καύσιμα το «πλαφόν» στο περιθώριο μικτού κέρδους που αποκομίζουν οι επιχειρήσεις δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από αυτό που αποκόμιζαν στις 31/12/2021, η απαγόρευση προσφορών και λοιπών προωθητικών ενεργειών για τα προϊόντα τα οποία έχουν ανατιμηθεί έως και τρεις μήνες πριν να τεθούν σε καθεστώς προσφοράς, και το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους του βρεφικού γάλακτος πρώτης και δεύτερης ηλικίας.
Εκτίμηση της κυβέρνησης είναι ότι τα μέτρα αυτά έφεραν αποτέλεσμα, κάτι που αποδεικνύεται από την υποχώρηση του πληθωρισμού τον Μάιο (3,1% στα τρόφιμα).
Συνεπώς, για την ώρα η κυβέρνηση δεν εξετάζει τη λήψη πρόσθετων μέτρων.
2. Συναντήσεις με βιομηχάνους και ιδιοκτήτες εταιρειών σούπερ μάρκετ
Πολλά φαίνεται να ποντάρει η κυβέρνηση στην ανταπόκριση των επιχειρήσεων για τη μείωση των τιμών. Στις αμέσως επόμενες ημέρες ή και ώρες, ο κ. Θεοδωρικάκος θα έχει συναντήσεις με εκπροσώπους της
βιομηχανίας τροφίμων και των σούπερ μάρκετ.
«Τους ζητώ να βάλουν πλάτη στη στήριξη της κοινωνίας. Βιομήχανοι και ιδιοκτήτες σούπερ μάρκετ θέλω να βοηθήσουν. Το πώς θα γίνει αυτό θα το δούμε μαζί τους», δήλωσε χαρακτηριστικά χθες σε τηλεοπτική του συνέντευξη (Αnt1).
Η κυβέρνηση εκτιμά ότι οι επιχειρήσεις έχουν περιθώρια να μειώσουν τις τιμές τους σε πολλά προϊόντα, καθώς και να περιορίσουν το μεσοσταθμικό τους κέρδος. Η επιχείρηση πειθούς για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, αλλά και η επιδίωξη για «συμφωνίες κυρίων» με την αγορά είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Η αγορά έχει εκφράσει κατ’ επανάληψη τη διαφωνία της με τα κυβερνητικά μέτρα, χαρακτηρίζοντάς τα ως παρέμβαση στην ελεύθερη λειτουργία. Μάλιστα αίτημα αιχμής των εκπροσώπων της αγοράς είναι η κατάργηση του μέτρου βάσει του οποίου το μικτό κέρδος δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει αυτό της 31ης Δεκεμβρίου 2021, υποστηρίζοντας ότι λειτουργεί αντίθετα με τον επιδιωκόμενο στόχο, δηλαδή τη μείωση των τιμών.
3. Ενίσχυση ελεγκτικού μηχανισμού
Ο ελεγκτικός μηχανισμός αποτέλεσε και θα αποτελέσει την αιχμή του δόρατος για την εφαρμογή των μέτρων.
Ομολογουμένως, από τη σύστασή της η Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) έχει επιδείξει σημαντικό έργο, με χιλιάδες ελέγχους στην αγορά και την επιβολή προστίμων πολλών εκατ. ευρώ. Ωστόσο, πρόθεση της κυβέρνησης είναι η διενέργεια περισσοτέρων και ποιοτικότερων ελέγχων.
Για τον λόγο αυτό, η ΔΙΜΕΑενισχύεται άμεσα με 30 νέα στελέχη. Πέραν αυτού, παράλληλη προτεραιότητα αποτελεί και η πιο στενή συνεργασία των λοιπών ελεγκτικών μηχανισμών, όπως των κλιμακίων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, των περιφερειών κ.ο.κ. με τη ΔΙΜΕΑ.
4. Συνεργασία με ανεξάρτητες αρχές
Η συνεργασία του υπουργείου Ανάπτυξης ιδιαίτερα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Αν και ανεξάρτητη αρχή, η Επιτροπή Ανταγωνισμού μπορεί να έχει καταλυτικό ρόλο στην κατάδειξη πρακτικών που νοθεύουν τον ανταγωνισμό εις βάρος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Παρότι δεν έχει «αγορανομικές αρμοδιότητες» και το αντικείμενό της περιορίζεται στη διασφάλιση των κανόνων του ανταγωνισμού, έχει τη δυνατότητα μέσω των χαρτογραφήσεων που κάνει σε διάφορες αγορές να τροφοδοτήσει με σημαντικά στοιχεία το υπουργείο Ανάπτυξης και τη ΔΙΜΕΑ.
Υπενθυμίζουμε ότι δύο από τα μέτρα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας που εφαρμόζονται και συγκεκριμένα το πλαφόν στο βρεφικό γάλα και η μείωση των προσφορών στα σούπερ μάρκετ με υποχρέωση των προμηθευτών να περνάνε τη μείωση της τιμής στο ράφι, επιβλήθηκαν μετά από έρευνες της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία διαπίστωσε ότι στο γάλα και στα απορρυπαντικά η Ελλάδα είναι από τις ακριβότερες στην Ευρώπη.
Ο κ. Θεοδωρικάκος δήλωσε ότι θα στηρίξει την Επιτροπή Ανταγωνισμού να κάνει άριστα τη δουλειά της. Το μεγάλο πρόβλημα της Επιτροπής αυτή τη στιγμή είναι η έλλειψη προσωπικού, καθώς από τις 200 και πλέον οργανικές της θέσεις, τα στελέχη και οι υπάλληλοί της δεν ξεπερνούν τα 90 άτομα.
Σημαντική μπορεί να αποδειχθεί και η ενίσχυση του Συνηγόρου του Καταναλωτή, ο οποίος σε ετήσια βάση χειρίζεται πολλές χιλιάδες αναφορές – καταγγελίες καταναλωτών, η πλειονότητα των οποίων με τη παρέμβασή του «βρίσκουν το δίκιο τους».
Σημειώνεται ότι το 2022 ο ΣτΚ δέχθηκε σχεδόν 13.400 αναφορές καταναλωτών. Το ποσοστό επίλυσης των διαφορών ήταν μεγαλύτερο του 80% (68,46% υπέρ καταναλωτή, 11,98% υπέρ προμηθευτή).
5. Αναβάθμιση της πλατφόρμας e-katanalotis
Αυτή τη στιγμή, η πλατφόρμα e-katanalotis περιέχει πληροφορίες για τις τιμές σε περισσότερα από 3.000 προϊόντα και στόχος είναι η «γκάμα» να αυξηθεί ούτως ώστε οι καταναλωτές να έχουν τη δυνατότητα σύγκρισης των τιμών μεταξύ των σούπερ μάρκετ, επιλέγοντας το φθηνότερο «καλάθι» αγορών.
Στόχος είναι με επιπλέον παρεμβάσεις η πλατφόρμα να γίνει πιο φιλική προς τους χρήστες, αλλά και για τους υπόχρεους ανάρτησης των τιμών (σούπερ μάρκετ).
6. Ενημέρωση πολιτών
«Ο ενημερωμένος καταναλωτής έχει δύναμη» έχει δηλώσει ο κ. Θεοδωρικάκος και στην ατζέντα το περιλαμβάνονται συναντήσεις με τους εκπροσώπους του καταναλωτικού κινήματος, δηλαδή τις καταναλωτικές οργανώσεις. Αποτελεί πραγματικότητα ότι το καταναλωτικό κίνημα στην Ελλάδα είναι «αναιμικό» και στόχος, έτσι όπως πλέον έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες, είναι η ενδυνάμωσή του, ώστε να έχει τον παρεμβατικό ρόλο που του αναλογεί.
Στις συναντήσεις θα αναζητηθούν τρόποι συνεργασίας μεταξύ κυβέρνησης και καταναλωτών, με στόχο τη μείωση των τιμών.
Επισημαίνεται ότι έως τα τέλη Ιουνίου θα έχει συσταθεί το νέο μητρώο καταναλωτικών οργανώσεων, βάσει των προβλέψεων σχετικού νόμου.
7. Συστηματική παρακολούθηση αγοράς
Διαχρονικό ζήτημα αποτελεί η λειτουργία των αγορών και αναπάντητο εν πολλοίς παραμένει το ερώτημα πώς εκτοξεύονται οι τιμές στην πορεία από το χωράφι στο ράφι, καθώς και ο ρόλος των μεσαζόντων.
Ήδη είναι σε ισχύ το μέτρο που υποχρεώνει τους προμηθευτές νωπών φρούτων, λαχανικών και κρεάτων να πωλούν τα προϊόντα στο λιανεμπόριο σε «καθαρές» τιμές (net – pricing) και στο πλαίσιο αυτό επιτρέπεται μόνο πιστωτικό τιμολόγιο ύψους έως 3% για επιστροφές προϊόντων ή φύρας.
Ωστόσο, ο έλεγχος εφαρμογής του μέτρου είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος και απαιτεί πλήθος ελεγκτών. Πρόθεση του υπουργείου είναι να τους εντατικοποιήσει. Επίσης, σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, θα υπάρξουν χαρτογραφήσεις των αγορών στα προϊόντα που προαναφέρονται και στην περίπτωση που διαπιστωθούν παραβάσεις να ληφθούν διορθωτικά μέτρα.
Διορθωτικά μέτρα θα αναζητηθούν και στις τιμές του ελαιόλαδου που έχουν εκτοξευθεί, ενώ ο υπουργός Ανάπτυξης θα έχει το επόμενο διάστημα συναντήσεις με ελαιοπαραγωγούς.
8. Επανεξέταση του ορίου των προστίμων
Παρά τη θέσπιση της διάταξης για τη μη υπέρβαση του περιθωρίου μικτού κέρδους των επιχειρήσεων από αυτό που αποκόμιζαν στις 31/12/2021, πολλές επιχειρήσεις και ιδίως πολυεθνικές την παραβίασαν. Τα προβλεπόμενα ανώτατα πρόστιμα ύψους έως 1 εκατ. ευρώ φαίνεται ότι δεν τις αποθάρρυναν. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση εξετάζει την αύξηση των προστίμων, ως ένα μέτρο για την αποτροπή πρακτικών αισχροκέρδειας
