Το 1999 η Wall Street άνθιζε. Η κατάργηση πολλών κανόνων, τα χρηματοοικονομικά παράγωγα, το trading έδωσαν μια πρωτοφανή ώθηση στον διεθνή τραπεζικό κλάδο.
Οι βαρετοί τραπεζικοί έγιναν “Golden Boys”. Φόραγαν κουστούμια $2000, ζούσαν σε πανάκριβα σπίτια και οδηγούσαν Supercars.
Δέκα χρόνια και δύο κρίσεις αργότερα, οι τράπεζες είχαν οδηγήσει τον καπιταλισμό στο χείλος του γκρεμού.
‘Όμως, παρά τα λάθη, και ήταν πολλά, οι υγιείς και δυνατές τράπεζες είναι σημαντικότατες για μια υγιή οικονομική ανάπτυξη. Η επιτυχία τους είναι συνυφασμένη με μια δυνατή οικονομία, από την τον 15ο αι, όταν οι Μέδικοι γιγάντωναν τη Φλωρεντία.
Γιατί; Γιατί είναι οι πιο ικανοί οργανισμοί στο να δημιουργούν χρήμα. Μια τράπεζα παίρνει €100 σε κατάθεση, και δημιουργεί €50 με €150 φρέσκο χρήμα, μέσω του δανεισμού.
Μετά την Παγκόσμια Οικονομική Ύφεση του 2008, όταν έγινε προφανές ότι δεν είχαν διαχειριστεί σωστά τα ρίσκα τους, οι τράπεζες αναγκάστηκαν να μειώσουν πολύ τις δραστηριότητες τους.
Τα Ιδιωτικά Κεφάλαια (Private Equities) πήραν τη θέση τους στη χρηματοδότηση νέων εταιριών.
Η πανδημία, αργότερα, ανάγκασε και τα κράτη να εγκαταλείψουν τους σφιχτούς προϋπολογισμούς και να μπουν στη μάχη της χρηματοδότησης της οικονομίας.
Στην Ελλάδα βεβαίως, λόγω κρίσης, μπορεί τα πράγματα να μην εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι, αλλά στις ΗΠΑ, την Βρετανία και την Ευρώπη το κράτος έγινε συγχρηματοδότης.
Όμως ούτε μια κυβέρνηση, ούτε ένα fund μπορούν να κάνουν το ίδιο που κάνουν οι τράπεζες.
Οι κυβερνήσεις δεν έχουν ενδιαφέρον να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις. Και όταν το κάνουν, παίρνουν γενικής φύσεως μέτρα, χωρίς σημαντικό έλεγχο που πάνε τα λεφτά.
Στη Μεγάλη Βρετανία μόνο, £2δισ έχουν χαθεί από χρηματοδοτήσεις της πανδημίας λόγω απάτης.
Για να πάρει, αντίθετα, μια επιχείρηση τραπεζική χρηματοδότηση, χρειάζεται business plan, έλεγχοι και πολλές συναντήσεις με τους ιδιοκτήτες.
Τα funds κάνουν βέβαια εξονυχιστικούς ελέγχους. Όμως οι δυνατότητες τους είναι αρκετά μικρότερες.
Η συνολική αξία των Ιδιωτικών Κεφαλαίων ανέρχεται στα $7,3τρισ.
Το συνολικό δανειακό χαρτοφυλάκιο μόνο των δέκα μεγαλύτερων τραπεζών του κόσμου, ξεπερνάει αυτό το νούμερο κατά $1τρισ.
Υπάρχουν πάνω από 25.000 τράπεζες στη γη.
Τα Private Equity επίσης προτιμούν κατά κύριο λόγο τις εταιρίες τεχνολογίες, οι οποίες με γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης μπορούν να αποδόσουν γρήγορο κέρδος.
Οι τράπεζες αντίθετα, όταν λειτουργούν ορθά, τείνουν να λαμβάνουν υπόψη και τους δεσμούς μιας επιχείρησης με την τοπική κοινωνία, εκτείνοντας το δανεισμό τους σε όλους τους κλάδους της οικονομίας.
Επειδή όμως οι τράπεζες δεν λειτούργησαν σωστά, οι κοινωνίες τους πέρασαν χειροπέδες. Με κανονισμούς, όπως η “Βασίλεια” ΙΙ και ΙΙΙ σχεδόν κατάργησαν το trading με ίδια κεφάλαια και μείωσαν σημαντικά το δανεισμό.
Αν κάποιος αναρωτιέται γιατί οι ρυθμοί ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία ήταν κατώτεροι του μέσου όρου, και πως ο τομέας της τεχνολογίας γιγαντώθηκε δυσανάλογα με τους υπόλοιπους κλάδους, δεν έχει παρά να κοιτάξει το τραπεζικό ρυθμιστικό πλαίσιο μετά τη Παγκόσμια Οικονομική Ύφεση.
Έχουμε αναλογιστεί αρκετές φορές πως οι κυβερνήσεις θα έμπαιναν κάποια στιγμή στον πειρασμό να χαλαρώσουν τους κανονισμούς. Υπήρχαν κάποιες σκέψεις πέρυσι, όμως η πτώση της Credit Suisse και οι αστοχίες των αμερικανικών περιφερειακών τραπεζών έβαλαν τα σχέδια πίσω στο συρτάρι.
Αυτή τη στιγμή, όμως, το πιο καυτό θέμα στην Ουάσινγκτον δεν είναι τα επιτόκια. Αντίθετα, είναι η πλήρης εφαρμογή της «Βασιλεία ΙΙΙ», τον Ιανουάριο του 2025.
Εκτιμάται ότι θα αυξήσει τα κεφάλαια που οι τράπεζες υποχρεούνται να κρατούν στην κεντρική τράπεζα (μειώνοντας έτσι το δανεισμό), κατά 9% στην ΕΕ και 16% στις ΗΠΑ, όπου οι κανονισμοί ίσως είναι αυστηρότεροι.
Οι αμερικανικές τράπεζες ήδη πολεμούν την εφαρμογή του κανονισμού, με ένα στρατό από δικηγόρους, λομπίστες και σχεδόν σύσσωμο το Ρεπουμπλικανικό νομοθετικό σώμα. Ο Michael Barr, ο αντιπρόεδρος της Fed που ασχολείται με το αντικείμενο, ήδη έδωσε δείγματα υποχώρησης από τις αρχικές, σκληρές του θέσεις.
Τέλεια λύση δεν υπάρχει. Οι καπιταλιστικές κοινωνίες πρέπει να κάνουν μια επιλογή που έχουν κάνει πολλές φορές στο παρελθόν.
Από τη μία χαλαροί κανονισμοί, περισσότερο ρίσκο, μεγαλύτερη και πιο ευρεία ανάπτυξη, αλλά και περισσότερες κρίσεις.
Από την άλλη, αυστηρότεροι κανονισμοί, λιγότερο ρίσκο, μικρότερη, πιο στοχευμένη και συνεπώς άνιση ανάπτυξη, αλλά λιγότερες κρίσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, το χρέος ανεβαίνει και το χρεώνεται, τελικά, ο πολίτης.
Τι θέλουμε ως κοινωνία; Να ζήσουμε καλά, ακόμα και αν δεν κρατήσει πολύ, δηλαδή να ανεχθούμε τους αναπόφευκτους κύκλους του καπιταλισμού; Ή η ανάγκη για σταθερότητα να οδηγήσει σε πιο ήπια και άνιση ανάπτυξη, αφού δεν υπάρχει αρκετή για όλους).
Είναι τα Golden Boys (τώρα “tech bros”) αναπόφευκτα;
Και ακόμα πιο σημαντικό: αυτές οι αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν σε κλειστά δωμάτια από (ικανούς) τεχνοκράτες, ή σε δημόσιο διάλογο;
* Ο Γιώργος Γαλαρίας είναι Επικεφαλής Οικονομολόγος της Mazars Wealth Management
