ΚΕΦΙΜ: Σε λίγες εταιρείες η «πίτα» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα

Υψηλή συγκέντρωση εντοπίζεται στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, σύμφωνα με ανάλυση του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) σε συνεργασία με το Epicenter. Πρακτικά αυτό σημαίνει λίγα «χέρια» μοιράζονται μεγάλα κομμάτια της πίτα της αγοράς, γεγονός που περιορίζει τον ανταγωνισμό και άρα τα περιθώρια διατήρησης των τιμών σε προσιτά επίπεδα.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το policy brief που δημοσιεύει το ΚΕΦΙΜ:

Ηλεκτρική ενέργεια

• Ο δείκτης HHI (ο οποίος χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του βαθμού συγκέντρωσης της αγοράς) είναι 3.387,1, υποδεικνύοντας υψηλή συγκέντρωση με λίγες κυρίαρχες εταιρείες να ελέγχουν σημαντικό μερίδιο της αγοράς.
• Υπάρχει ένας συμμετέχων με μερίδιο 55,6%, ενώ 5 από τους 18 συμμετέχοντες έχουν μερίδια άνω του 5%.
• Το αθροιστικό μερίδιο των συμμετεχόντων που ξεπερνούν το 5% είναι 91,2% και είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Ρουμανία και την Πολωνία είναι 65%, 74,3%, 67% και 80% αντιστοίχως.

Φυσικό αέριο

• Ο δείκτης HHI είναι 2.402,5 καταδεικνύοντας υψηλή συγκέντρωση.
• Η λιανική αγορά φυσικού αερίου περιλαμβάνει 8 συμμετέχοντες.
• Ο κυρίαρχος της αγοράς κατέχει το 34,4% ενώ ο δεύτερος μεγαλύτερος συμμετέχων το 30,4%. Υπάρχουν επίσης 4 εταίροι με ποσοστό μικρότερο του 5%.
• Το αθροιστικό ποσοστό των συμμετεχόντων που ξεπερνούν το 5% είναι 86,8% και είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Ρουμανία και την Πολωνία είναι 58%, 68%, 78% και 84% αντιστοίχως.

Κυριαρχούν φυσικό αέριο και ΑΠΕ στην παραγωγή

• Το φυσικό αέριο και οι ΑΠΕ κυριαρχούν στην παραγωγή ενέργειας, παρά το γεγονός ότι το μερίδιο του λιγνίτη αυξήθηκε το 2022, γεγονός που αποτυπώνει τις προσπάθειες βραχυπρόθεσμης αντικατάστασης του ρωσικού φυσικού αερίου μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
• Το 2022, η συμμετοχή του φυσικού αερίου στην παραγωγή ενέργειας μειώθηκε στο 33,5% από 40%, ενώ οι ΑΠΕ έφτασαν το 35%. Οι εισαγωγές το 2023 προσεγγίζουν το 20% αποτυπώνοντας τις ροές από φθηνότερες αγορές προς την ελληνική.
• Η πυρηνική ενέργεια δεν περιλαμβάνεται στο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα.

Πού πρέπει να δοθεί έμφαση

Σύμφωνα με τη μελέτη, στην ελληνική αγορά, στον τομέα του ηλεκτρισμού, πρέπει να δοθεί έμφαση:

• Στην αναβάθμιση του δικτύου μεταφοράς και διανομής, και
• στις τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας πχ μπαταρίες

Στον τομέα του φυσικού αερίου θα πρέπει:

• Να αξιοποιηθεί η υποθαλάσσια αποθήκη φυσικού αερίου στην Καβάλα, καθώς η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ χωρίς χώρο αποθήκευσης και χρησιμοποιεί αποθηκευτικούς χώρους στην Ιταλία και τη Βουλγαρία.
• Να επιταχυνθούν τα έργα υδρογόνου.
• Να αναβαθμιστούν οι αγωγοί φυσικού αερίου ώστε να είναι συμβατοί με τη μεταφορά υδρογόνου

ΕΕ και ενοποίηση: Κέρδος 34 ευρώ τον χρόνο για τους Ευρωπαίους

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως σημειώνεται στην μελέτη, από το 1996 επιδιώκεται η δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Κεντρική συνιστώσα των σχετικών πολιτικών είναι η σύζευξη των αγορών ενέργειας μεταξύ των κρατών μελών, για να ενισχυθεί η διασύνδεση και να μειωθεί το ενεργειακό κόστος, επιτρέποντας τη ροή ενέργειας από περιοχές με χαμηλότερες προς περιοχές με υψηλότερες τιμές.

Η ενοποίηση της αγοράς ενέργειας θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο εάν ελευθερωθούν πλήρως οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς οι επιμέρους αγορές των κρατών μελών πρέπει να έχουν ενιαία μορφή και τρόπο λειτουργείας (μοντέλο στόχος – target model). H περαιτέρω απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας θα μπορούσε να οδηγήσει σε ενισχυμένο ανταγωνισμό, προσιτές τιμές, οικονομική ανάπτυξη και ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό, τονίζεται.

Για την ώρα, σύμφωνα με τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το διασυνοριακό εμπόριο και τα μέτρα ολοκλήρωσης της αγοράς έχουν ωφελήσει τους καταναλωτές κατά περίπου 34 ευρώ ετησίως.

Ο υφιστάμενος σχεδιασμός της αγοράς ενθαρρύνει τη διείσδυση των ΑΠΕ και με ορισμένες μακροπρόθεσμες βελτιώσεις μπορεί να ανταποκριθεί στην προβλεπόμενη πορεία απανθρακοποίησης της ΕΕ τα επόμενα 10-15 χρόνια με ασφάλεια εφοδιασμού και μειωμένο κόστος, σημειώνεται επίσης στην μελέτη.