Την επιτάχυνση της υιοθέτησης εργαλείων διαχείρισης μεγάλων δεδομένων που επιτρέπουν ενδελεχή και λεπτομερή κατηγοριοποίηση των οφειλετών σε διάφορες κατηγορίες με βάση πολυάριθμα χαρακτηριστικά προτείνει το Γραφείο του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή στην έκθεση του για το γ΄ τρίμηνο του έτους. Όπως τονίζει μια τέτοια κατηγοριοποίηση θα συμβάλλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και στην ενίσχυση της φοροδοτικής συμμόρφωσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το συνολικό ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο στο τέλος του Οκτωβρίου του 2023, διαμορφώθηκε στα 106 δισ. ευρώ, μειωμένο κατά 7,1 δισ. ευρώ σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2022.
Η μείωση αυτή υπολογίζεται από
- τις νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 7,1 δισ. ευρώ
- τις ληξιπρόθεσμες οφειλές κατά την 1/11/2022 που βεβαιώθηκαν μεταγενέστερα ύψους 2,8 δισ. ευρώ, μείον
- τις εισπράξεις και διαγραφές, οι οποίες αγγίζουν συνολικά τα 17 δισ. ευρώ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το διάστημα 1/11/2022 με 31/10/2023 αυξήθηκαν οι διαγραφές φτάνοντας στα 11,4 δισ. ευρώ έναντι των διαγραφών της αντίστοιχης προηγούμενης περιόδου ύψους μόλις 1,7 δισ. ευρώ. Η διαφορά αυτή πηγάζει από τη διαγραφή οφειλών της ΟΣΕ Α.Ε. ύψους 10,4 δισ. ευρώ, η οποία πραγματοποιήθηκε το διάστημα Απριλίου – Μαΐου του 2023.
Παράλληλα ποσοστό 24,8% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, που αντιστοιχεί σε 26,3 δισ. ευρώ, αφορά σε οφειλές που χαρακτηρίζονται ως ανεπίδεκτες είσπραξης. Οι οφειλές αυτές σημείωσαν μικρή αύξηση σε ετήσια βάση, κατά 50 εκατ. ευρώ. Κατά συνέπεια η μείωση του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου προέρχεται από τη μεταβολή του «πραγματικού» ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, δηλαδή του συνολικού μετά την αφαίρεση του ανεπίδεκτου είσπραξης υπολοίπου, το οποίο σημείωσε μείωση, υπό την ισχυρή επίδραση της διαγραφής των 10,4 δισ. ευρώ της ΟΣΕ ΑΕ, κατά 7,2 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση αγγίζοντας την 1/11/2023 τα 79,7 δισ. ευρώ.
Το 59,3% αυτού, που αντιστοιχεί σε 47,3 δισ. ευρώ, πηγάζει από φορολογικές οφειλές (άμεσοι και έμμεσοι φόροι, φόροι στην περιουσία, ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης κτλ.).
Το υπόλοιπο των πραγματικών ληξιπρόθεσμων οφειλών προέρχεται από άλλες κατηγορίες οφειλής, οι οποίες παρουσιάζουν χαμηλό ποσοστό είσπραξης. Σύμφωνα με στοιχεία της ΑΑΔΕ, σε αυτές περιλαμβάνονται:
- τα πρόστιμα (φορολογικά και μη φορολογικά) τα οποία αποτελούν το 30,4% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, καθώς αγγίζουν τα 24,3 δισ. ευρώ και
- οι μη φορολογικές οφειλές (δάνεια, δικαστικά έξοδα, καταλογισμοί κτλ.), οι οποίες αποτελούν το 10,2% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 8,1 δισ. ευρώ.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι 8,8 δισ. ευρώ από τις φορολογικές οφειλές πηγάζουν από αφερέγγυους οφειλέτες και 11,4 δισ. ευρώ αφορούν σε οφειλές με λήξη δόσεων πέραν της τελευταίας δεκαετίας, απομένουν 27,1 δισ. ευρώ οφειλών από τις οποίες, σύμφωνα με στοιχεία της ΑΑΔΕ, πηγάζει άνω του 90% των εισπράξεων. Το σύνολο σχεδόν των εισπράξεων προέρχεται από μόλις το 34% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου. Επιπλέον, σημειώνεται ότι μόλις το 5,7% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου βρίσκεται σε ρύθμιση, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 4,5 δισ. ευρώ.
Το υψηλότερο ποσοστό των συνολικών ρυθμισμένων οφειλών (24,3%) εντοπίζεται στο εύρος 500 με 10.000 ευρώ, ενώ εντός αυτού του εύρους το ποσοστό των ρυθμισμένων οφειλών αγγίζει το 26,7% για ποσά από 3.000 έως 5.000 ευρώ. Ωστόσο, τα ποσοστά διαφέρουν μεταξύ φυσικών και νομικών προσώπων. Ειδικότερα,
- το υψηλότερο ποσοστό ρυθμισμένων οφειλών φυσικών προσώπων 24,7% εντοπίζεται μεταξύ 500 και 10.000 ευρώ,
- τα νομικά πρόσωπα ρυθμίζουν σε υψηλότερο ποσοστό, 29,5%, οφειλές που ανήκουν στο εύρος από 10.000 έως 100.000 ευρώ.
- χαμηλά ποσοστά ρύθμισης οφειλών διαπιστώνονται τόσο σε χαμηλά ποσά οφειλής (ιδιαίτερα κάτω των 500 ευρώ), όσο και σε υψηλά ποσά οφειλής (άνω των 20.000 ευρώ για φυσικά πρόσωπα και άνω των 150.000 ευρώ για νομικά πρόσωπα).
Όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των οφειλετών, στο τέλος Οκτωβρίου του 2023 παρατηρείται μείωση κατά 163.111 πρόσωπα (φυσικά και νομικά) σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022 με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται στους 4.013.138 οφειλέτες. Η εν λόγω μείωση προέρχεται κυρίως από τις χαμηλότερες κατηγορίες οφειλής και πιο συγκεκριμένα από τις οφειλές από 50 μέχρι 10.000 ευρώ, με τον αριθμό τους να μειώνεται συνολικά κατά 186.826 πρόσωπα. Αντιθέτως, στις υπόλοιπες κατηγορίες οφειλής παρατηρείται αύξηση του αριθμού των οφειλετών με τη μεγαλύτερη, κατά 12.660 πρόσωπα, να καταγράφεται στο εύρος οφειλής από 10.000 έως 100.000 ευρώ.
Η μείωση του αριθμού των οφειλετών στο εύρος οφειλής από 50 μέχρι 10.000 ευρώ συνοδεύεται από μείωση του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου σε ετήσια βάση κατά 76,9 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, στις υψηλότερες κατηγορίες οφειλής (μέχρι τα 100 εκατ. ευρώ) παρατηρείται αύξηση του ληξιπρόθεσμου υπολοίπου.
Εξετάζοντας την κατανομή των οφειλετών και του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου διαπιστώνεται ότι το σύνολο σχεδόν των οφειλών (96,3%) πηγάζει από την κατηγορία άνω των 10.000 ευρώ. Ιδιαίτερη ανάλυση απαιτεί η κατηγορία οφειλής άνω του 1 εκατ. ευρώ, καθώς στο εύρος μεταξύ 1 και 100 εκατ. ευρώ καταγράφεται αύξηση του ληξιπρόθεσμου υπολοίπου κατά 1,1 δισ. ευρώ, ενώ οι οφειλές άνω των 100 εκατ. ευρώ παρουσιάζουν σημαντική μείωση κατά 9,2 δισ. ευρώ, η οποία πηγάζει από τη διαγραφή οφειλών της ΟΣΕ ΑΕ ύψους 10,4 δισ. ευρώ.
Στο εύρος οφειλής άνω του 1 εκατ. ευρώ συγκεντρώνεται το 77,3% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου και μόλις το 0,2% των οφειλετών. Αντιθέτως, το 72,9% των οφειλετών συγκεντρώνεται στις οφειλές μεταξύ 50 και 10.000 ευρώ με το συνολικό τους ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο να αγγίζει το 3,7% των συνολικών οφειλών.
Αξίζει να σημειωθεί η διαφορετική συμμετοχή φυσικών και νομικών προσώπων στην διαμόρφωση του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου ανά εύρος οφειλής. Αναλυτικότερα, στην κατηγορία ληξιπρόθεσμου υπολοίπου άνω του 1 εκατ. ευρώ τα νομικά πρόσωπα συμμετέχουν στις οφειλές κατά 68,7%, με το ληξιπρόθεσμο υπόλοιπό τους να αγγίζει στο τέλος του Οκτωβρίου του 2023 τα 56,3 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, το πλήθος των νομικών προσώπων που οφείλουν πάνω από 1 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε στα 5.626, καθώς αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 196 νομικά πρόσωπα.
Αντιθέτως, οι οφειλές κάτω του 1 εκατ. ευρώ προέρχονται σε μεγάλο βαθμό (κατά 64,2%) από φυσικά πρόσωπα, ενώ η συμμετοχή των φυσικών προσώπων στο ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο είναι ακόμα υψηλότερη σε χαμηλότερες κατηγορίες οφειλής (ενδεικτικά αγγίζει το 88,3% για οφειλές μικρότερες των 10.000 ευρώ). Αντίστοιχα, το πλήθος των φυσικών προσώπων που οφείλουν λιγότερα από 1 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε στο τέλος του Οκτωβρίου του 2023 στα 3.527.328 άτομα, αποτελώντας το 88,1% του συνόλου των οφειλετών αυτής της κατηγορίας οφειλής.
